۸ حقیقت ناگفته درباره‌ی «جوکر» بری کیوگن

در چند سال گذشته مخاطبان شاهد اقتباس‌های سینمایی زیادی از شخصیت جوکر به عنوان یکی از معروف‌ترین ابرشرورهای کمیک‌های دی سی بودند. یکی از عجیب‌ترین و در عین حال ماندگارترین جوکرهای سینمایی توسط هیث لجر فقید در «شوالیه‌ی تاریکی» (The Dark Knight) کریستوفر نولان محصول سال ۲۰۰۸ ارائه شد. کامرون مانهن نسخه‌های مختلفی از جوکر را بین سال‌ها ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ به شکل ماهرانه‌ای در مجموعه تلویزیونی «گاتهام» (Gotham) به تصویر کشید. جرد لتو سال ۲۰۱۶ در «جوخه‌ی انتحار» (Suicide Squad) برداشتی متفاوت و تا اندازه‌ای تفرقه‌برانگیز از پادشاه دلقک‌ها داشت و در نهایت واکین فینیکس در «جوکر» (Joker) معروف تاد فیلیپس محصول سال ۲۰۱۹ خیره‌کننده ظاهر شد و واقع‌گرایانه‌ترین تصویر این شخصیت تا امروز را ارائه داد.

مت ریوز به تازگی در سکانسی بسیار کوتاه از فیلم «بتمن» (The Batman) داستان جوکر را خشن، تیره و تا اندازه‌ای واقعی‌تر به تصویر کشیده است. پس از اکران فیلم در ماه مارس ۲۰۲۲، یک سکانس حذف شده‌ی نسبتا طولانی از تقابل بتمن و جوکر با بازی بری کیوگن که در «جاودانگان» (The Eternals) مارول حضور داشت، منتشر شد. این سکانس جدید با همه‌ی سوالاتی که پیش‌تر مخاطبان درباره‌ی این شخصیت داشتند ترکیب و بسیار بحث‌برانگیز شد. در این جا ۸ حقیقت ناگفته درباره‌ی تازه‌ترین جوکر دنیای دی سی را بررسی می‌کنیم.

* هشدار: در ادامه‌ی این مطلب بخشی از داستان فیلم «بتمن» لو می‌رود.

۸- لبخند جوکر از فیلم «مردی که می‌خندد» الهام گرفته شده

مت ریوز در مصاحبه‌ای با IGN درباره‌ی چگونگی الهام گرفتن از فیلم صامت «مردی که می‌خندد» (The Man Who Laughs) محصول سال ۱۹۲۸ صحبت کرد. این فیلم به کارگردانی پول لنی در اصل از کتابی به همین نام اثر نویسنده‌ی شهیر ویکتور هوگو اقتباس شده بود.

«مردی که می‌خندد» ماجرای پسر جوانی به نام جوئین پلین (کنراد وایت) را دنبال می‌کند که به خاطر سر باز زدن پدرش از بوسیدن دست پادشاه، به عمل جراحی محکوم که باعث نقش بستن لبخندی دائمی بر صورتش می‌شود. او به خاطر صورت بدشکلش احساس شرمندگی می‌کند اما در نهایت موفق می‌شود عشق واقعی را در زن نابینایی به نام دئا (ماری فیلیپین) بیابد. جوئین پلین باور دارد دئا تنها کسی است که می‌تواند ذات واقعی‌اش را ببیند و او را همان طوری که هست، دوست داشته باشد.

البته شخصیت اصلی فیلم کلاسیک «مردی که می‌خندد» در نهایت موفق می‌شود کسی را ملاقات کند که با او خوش رفتار است اما مت ریوز می‌گوید وضعیت درباره‌ی جوکر کاملا متفاوت است؛ این پوزخند دائمی‌دیدگاه جوکر نسبت به دنیا را تغییر داده است اما او هیچ دئایی در زندگی‌اش ندارد که وضعیت روحی آشفته‌اش را بهبود بخشد، در حقیقت دنیا به خاطر ظاهرش از او رو برگردانده و بالاخره تصمیم می‌گیرد انتقامش را از عالم و آدم بگیرد.

ریشه‌ی جوکرِ مت ریوز به کمیک‌ها بازمی‌گردد؛ زیرا به روایت وب‌سایت The Direct شخصیت جوکر کمیکی در اصل از فیلم «مردی که می‌خندد» الهام گرفته شده بود.

• ۲۷ کمیک برتر بتمن؛ داستان‌هایی که این شخصیت را شکل دادند

۷- خنده‌های دیوانه‌وار جوکر ریشه‌ی بیولوژیکی دارد

ریوز در مصاحبه با IGN پس از اشاره به منبع الهام جوکر که همان فیلم «مردی که می‌خندد» است، گفت علت خنده‌های جوکر عینا همان تجربه‌ای نیست که شخصیت جوئین پلین پشت سر گذاشته است. در حقیقت او هیچ وقت تحت هیچ عمل جراحی قرار نگرفته بلکه به گفته‌ی کارگردان: «او به بیماری مادرزادی مبتلا شده و هرگز نمی‌تواند از خندیدن دست بردارد».

ریوز فکر می‌کند این مفهوم جالب به مخاطب اجازه می‌دهد در شخصیت دلقک دیوانه حسابی کنکاش کند، او درباره‌ی ایده‌اش توضیح می‌دهد: «این چیزی است که جوکر از بدو تولد تحت تاثیرش قرار گرفته است. آیا او به یک بیماری مادرزادی مبتلا است که به او اجازه نمی‌دهد، نخندد؟ جوکر واکنش بسیار تاریکی نسبت به آن داشته، مجبور است یک عمر به آن نگاه کند و می‌داند چطور به ذهنتان نفوذ کند». با این اوصاف جوکرِ ریوز، به جز کمی دیوانگی چاره‌ی دیگری ندارد؛ گویی دنیا شوخی بی‌رحمانه‌ای را با او آغاز کرده و تنها کاری که می‌تواند بکند این است که بخندد.

اگرچه ریوز هیچ وقت صراحتا درباره‌ی وضعیت بیولوژیکی جوکر صحبت نکرده اما احتمال دارد از اختلال ژنتیکی به نام سندروم آنجلمن رنج ببرد که می‌تواند منجر به خنده‌های مکرر شود. همچنین دسته‌ای از مبتلایان به این اختلال از بیش فعالی و انرژی غیرقابل‌کنترل هم رنج می‌برند. البته شخصیت جوکر فیلم تازه‌ی «بتمن» در مقایسه با افراد مبتلا به این سندروم، بازنمایی بسیار تاریک‌تری دارد.

از ریشه‌های بیولوژیک خنده‌های جوکر که بگذریم، به ظاهر عجیب و غریب او می‌رسیم که به شدت دفرمه است و حتی آثاری شبیه سوختگی علاوه بر صورت روی دست‌هایش هم دیده می‌شود. این مورد هم احتمالا ریشه در بعضی کمیک‌های دی سی دارد؛ جوکر بعد از تعقیب و گریزی که با بتمن داشته در خمره‌ای مملو از مواد شیمیایی سقوط می‌کند و ظاهر وحشتناکش را می‌توان به این حادثه ربط داد.

۶- فیلم «مرد فیل نما» یکی دیگر از منابع الهام شخصیت جوکر است

مت ریوز همچنین «مرد فیل نما» (The Elephant Man) ساخته‌ی جاویدان دیوید لینچ را یکی از اصلی‌ترین منابع الهام شخصیت جوکر می‌داند. این فیلم هم مثل جوئین پلینِ «مردی که می‌خندد» به زندگی دردناک جان مریک می‌پردازد که در دهه‌ی ۸۰ میلادی از نوعی بیماری رنج می‌برد که منجر به ضخیم شدن پوست و تغییر شکل صورتش شده است. «مرد فیل نما» بر اساس زندگی واقعی جوزف کری مریک ساخته شده و به جزئیات زندگی مردمان به ظاهر متفاوت و این که جهان چقدر می‌تواند با آن‌ها بی‌رحمانه رفتار کند، می‌پردازد.

مت ریوز معتقد است جوکر بری کیوگن شوخی دردناک دلقک بودن را قبول کرده است. او به IGN می‌گوید: «ایده‌ی او بسیار دقیق و درخشان است و می‌تواند به ذهن شما وارد شود. او این دیدگاه پوچ‌گرایانه را دارد که از آغاز و از بدو تولدش، زندگی برایش یک شوخی بی‌رحمانه بوده. در نهایت قرار است خودش را به عنوان یک دلقک معرفی کند؛ پس خودش را به عنوان جوکر معرفی می‌کند. ایده این بود».

• چگونه دیوید لینچ با «مرد فیل نما» درک ما از ترس و زشتی را دگرگون کرد؟

۵- نسبت به جوکر جدید رویکرد همدلی برانگیزتری وجود دارد

مت ریوز به دلیل ارتباط عمیق با شخصیت‌های غم‌انگیزی مثل جان مریک «مرد فیل نما» و جوئین پلین «مردی که می‌خندد» جوکر سمپاتیک‌تری را خلق کرده است. به نظر می‌رسد جوکر بری کیوگن به جای انطباق با جوکر «شوالیه‌ی تاریکی» کریستوفر نولان که بیش‌تر به عنوان یک عامل هرج و مرج معرفی می‌شود، با جوکر واکین فینیکس محصول سال ۲۰۱۹ شباهت بیش‌تری دارد. هر دو شخصیت مشکلات ریشه‌ای دارند که همدلی مخاطب را جلب می‌کند. همچنین هر دو فیلم این ایده را مطرح می‌کنند که شاید همه‌ی تقصیرها به گردن آن‌ها نیست و جامعه این مردان را به جانیانی تمام عیار تبدیل کرده است.

ریوز به ورایتی گفت همیشه نسخه‌ی جوکر خودش را شبیه شخصیتی مثل شبح در «شبح اپرا» می‌دید؛ او به وضوح یک قاتل روان‌پریش است اما مخاطبان هنوز هم می‌توانند تا حدودی با او هم دردی و با شخصیت ارتباط موثری برقرار کنند؛ زیرا جهان، شبح اپرا را به خاطر نقص ظاهری‌اش طرد کرده است.

همان طور که ریوز می‌گوید این ایده که یک شخصیت از شکل افتاده به سمت جنون کشیده شود اصلا تازه نیست اما هیچ وقت در شخصیتی مثل جوکر به صورت جدی مورد بحث و بررسی قرار نگرفته و همین دیدگاه هم می‌تواند جوکر احتمالی آینده را از همتایان دیگرش متمایز کند.

۴- جوکر دیالوگ معروف ریدلر را به زبان می‌آورد

در پایان فیلم، ریدلر (پل دانو) در بیمارستان روانی آرکهام بستری شده و از این واقعیت که بتمن (رابرت پتینسون) توانسته نقشه‌ی بی‌نقصش را تا حدودی خنثی کند، به شدت خشمگین است. ریدلر واقعا اعتقاد دارد دستش با بتمن در یک کاسه است و آقای بروس وین هم دقیقا به اندازه‌ی خودش در نابودی گاتهام شریک جرم است. البته همه‌ی این‌ها تنها تصورات ذهن بیمار او است و در حقیقت بتمن تمام قد مقابلش ایستاده و حالا هم باید دوران محکومیتش را در گوشه‌ی بیمارستان روانی بگذراند.

ریدلر پس از تماشای خبر پیروزی نسبی بتمن از تلویزیون، از این که همه‌ی برنامه‌هایش خراب شده حسابی ناراحت است و در همین لحظه صدایی از سلول کناری شنیده می‌شود که ریدلر را دلداری می‌دهد. سپس این همسایه‌ی ناشناس که خیلی زود می‌فهمیم همان جوکر معروف است، دیالوگ معروف ریدلر را به زبان می‌آورد: «جواب این معما رو به من بگو؛ اون چیه که هرچی ازش کم‌تر داشته باشی، ارزش بیش‌تری داره؟» ریدلر که به پاسخ «دوست» رسیده از این که رفیق دیوانه‌ی تازه‌ای پیدا کرده حسابی خوشحال است و همراه همسایه‌اش دیوانه‌وار می‌خندد؛ زیرا بتمن در نهایت آن چه دنبالش می‌گشت را به او داده است.

فیلم به وضوح تصویر جوکر را نشان نمی‌دهد اما همه‌ی مخاطبان از لحن و دیالوگ‌های این همسایه‌ی مرموز، متوجه می‌شوند که با معروف‌ترین ابرشرور دنیای دی سی یعنی جوکر طرف هستند که این بار توسط بری کیوگن اجرا شده است. خنده‌های دیوانه‌وار و لبخند دفرمه ی این شخصیت همه چیز را برملا می‌کند؛ در هر صورت زندانی بودن اصلا به این معنی نیست که نمی‌توانید بخندید و نقشه‌های شرورانه بکشید!

• ریدلر، شرور سادیست و مرموز فیلم بتمن، کیست؟

۳- یک سکانس ۵ دقیقه‌ای از فیلم حذف شده است

در حال حاضر بسیاری از مخاطبان می‌دانند که ریوز یک سکانس ۵ دقیقه‌ای را از فیلم حذف کرده که تقابل بتمن و جوکر در بیمارستان روانی آرکهام را نشان می‌دهد. بتمن به اندازه‌ای در حل معماهای پیچیده‌ی ریدلر و متوقف کردنش ناتوان شده که برای خواندن ذهن این مجرم خطرناک، به مجرم خطرناک‌تری به نام جوکر روی می‌آورد!

بتمن پرونده‌ی ریدلر را با دست‌های خودش در اختیار جوکر قرار می‌دهد؛ زیرا می‌داند با ذهن بیمار و بینش منحصربه‌فردش می‌تواند فکر ریدلر را بخواند و در حدس زدن حرکت بعدی‌اش کمک‌کننده باشد؛ موقعیتی شبیه رویارویی کلاریس و دکتر هانیبال سخنرانی در «سکوت بره‌ها» (Silence of the Lambs).

مت ریوز در نهایت تصمیم گرفت این سکانس کلیدی را از فیلم حذف کند و ماجرا را با رویارویی جوکر و ریدلر در آرکهام به پایان برساند اما بعد از اکران فیلم، به صورت رسمی منتشر شد و مخاطبان توانستند میان دیالوگ‌های رد و بدل شده، به نکات جالب و قابل تاملی برسند. این سکانس نشان داد که ظاهرا تاریخچه‌ی روشنی میان این دو شخصیت وجود دارد و بتمن پس از دستگیری جوکر او را به بیمارستان روانی آرکهام تحویل داده است. با این حال در این سکانس جوکر موفق می‌شود بی سر و صدا یک گیره‌ی کاغذ را بدزد؛ بنابراین شاید دوران حبسش خیلی هم طولانی نباشد!

اما مهم‌ترین چیزی که در سکانس حذف شده وجود دارد، این است که جوکر خیلی زود می‌تواند از نقشه‌ی ریدلر سر درآورد، در حالی که بتمن تا دقیقه‌ی نود موفق نمی‌شود زیر و بم کار ریدلر را بفهمد و وقتی معما را حل می‌کند که خیلی دیر شده. جوکر می‌گوید شاید چون طرفدار بتمن است برای او نامه می‌نویسند و در حقیقت خود بتمن قطعه‌ی آخر پازل است. البته آقای وین حرف‌های جوکر را خیلی جدی نمی‌گیرد اما خیلی زود مشخص می‌شود حق با شاهزاده‌ی دلقک‌ها بوده. این سکانس نشان می‌دهد جوکر بری کیوگن احتمالا باهوش‌تر از همتایان پیشینش است و خنثی کردن نقشه‌های احتمالی او برای بتمن به یک چالش جدی تبدیل خواهد شد.

۲- چرا سکانس نهایی «بتمن» کات شد؟

مت ریوز کاملا آگاهانه تصمیم گرفت سکانس گفتگوی بتمن و جوکر را حذف کند و ماجرا را با تقابل ریدلر و دلقک دیوانه‌ی گاتهام خاتمه دهد. در حقیقت برای کارگردان مهم بود که مخاطب در پایان فیلم ریدلر را ببیند. او می‌گوید مخاطب باید واکنش او را ببیند و متوجه شود نقشه‌اش آن طور که می‌خواست پیش نرفت و این که توسط بتمن، شخصی که بیش‌تر از همه مورد اعتمادش بود و در ذهنش در همه‌ی جرم‌هایش شراکت داشت، دستگیر شد و به زندان افتاد.

انتخاب این رویارویی به عنوان سکانس پایانی می‌تواند بر پیش‌بینی سلینا (زوئی کراویتز) هم صحه بگذارد؛ زیرا قبل از ترک گاتهام به بتمن می‌گوید فکر نمی‌کند شهر هیچ وقت تغییری کند. سلینا این ایده را مطرح می‌کند که همیشه چیز بدتری در گوشه و کنار شهر پنهان شده است و بتمن هرگز نمی‌تواند اوضاع را کاملا در دست بگیرد و همه چیز را درست کند.

دقیقا در سکانس بعد جوکر و ریدلر به تصویر کشیده می‌شوند که تازه با هم دوست شدند و آماده‌ی طراحی نقشه‌های شیطانی جدیدی هستند. در حقیقت بتمن ممکن است به صورت موقت پیروز شده باشد اما با این کارش دست دو جنایتکار نابغه را در دست هم قرار داده تا به طور بالقوه ویرانی بیش‌تری در شهر به بار آورند؛ با این اوصاف آیا بتمن واقعا می‌تواند گاتهام را تغییر دهد؟

• سیر تحول جوکر؛ از جک نیکلسون تا واکین فینیکس

۱- سکانس جوکر حضور او در فیلم آینده را تائید نمی‌کند

مت ریوز در مصاحبه‌ای گفت: «باید ببینیم در آینده با این شخصیت‌ها چه خواهیم کرد اما هرگز قرار نبود در این سکانس ارجاع خاصی وجود داشته باشد و بگوییم: “اوه حدس بزن در فیلم بعدی از چی استفاده خواهیم کرد” دیدار این دو شخصیت قرار بود برای مخاطبان تجربه‌ی لذت بخشی باشد».

ریوز برای استفاده از شخصیت جوکر در سکانس پایانی فیلمش هدف خاصی را دنبال می‌کرد اما لزوما به این معنی نیست که قرار است حتما از او در فیلم بعدی‌اش استفاده کند. البته این کارگردان دوست داشت توجه مخاطب کاملا متمرکز داستانی باشد که روایت می‌کند اما باز هم به این معنی نیست که حضور جوکر در فیلم‌های بعدی کاملا رد می‌شود؛ چون این سکانس و حضور کوتاه ابرشرور معروف دی سی با استقبال خوبی مواجه شده است.

حضور جوکر بری کیوگن در حقیقت برای تکمیل داستان فیلم بوده نه ایجاد هیاهو برای فیلم دوم اما در هر صورت احتمال حضورش از سوی عوامل کاملا هم رد نمی‌شود. از سوی دیگر هواداران دی سی در سال‌های گذشته جوکر را در آثار سینمایی مختلف به اندازه‌ی کافی دیدند؛ بنابراین شاید بد نباشد مت ریوز در فیلم آینده‌اش به سراغ ابرشرورهای مهجور و جذابی برود که فعلا در کمیک‌ها جا خوش کرده و هنوز شانس ورود به سالن‌های سینما را پیدا نکردند.

منبع: looper