آیا بیماری قارچی لست آو آس در دنیای واقعی هم ممکن است شیوع پیدا کند؟
در آغاز قسمت اول سریال لست آو آس، یک برنامه‌ی تلویزیونی خیالی در سال ۱۹۶۸ پخش می‌شود که در آن اپیدمیلوژیستی درباره‌ی احتمال یک بیماری قارچی‌ای که در جهان ممکن است همه‌گیر شود هشدار می‌دهد.
«ژن یه قارچ می‌تونه جهش پیدا کنه. هر کدومشون می‌تونن وارد مغز ما بشن و کنترل نه فقط میلیون‌ها بلکه میلیاردها نفر از ما رو به دست بگیرن؛ مثل عروسک خیمه‌شب‌بازی‌هایی می‌شیم با مغزهای سمی که مدام فقط یک هدف رو دنبال می‌کنیم: گسترش این آلودگی، به هر طریق ممکن، به تمام انسان‌ها. و راه درمانی هم براش وجود نداره؛ نه پیش‌گیری‌ای، نه شفایی، و نه حتی قابلیت اینکه چنین شیوه‌هایی برای جلوگیری و درمانش بسازیم. می‌بازیم.»
لست آو آس با دست‌مایه قرار دادن چنین بیماری‌ای فضای شومی برای دنیای آخرالزمانی‌اش می‌سازد؛ جهانی خطرناک که که در آن انسان‌ها به قارچ کوردسیپس آلوده شده و به زامبی‌های خون‌خوار تبدیل می‌شوند. زامبی‌های خون‌خواری که می‌توانند بدوند — آرام نه، خیلی هم تند.
پروفسور دیوید هیوز (David Hughes) هم مثل دکتر نویمان (Dr. Neumann) که در اول سریال نشان داده می‌شود، همان‌قدر انسان مطلعی است و شفاف صحبت می‌کند. یک زیست‌شناس و حشره‌شناس برجسته که تخصصش مطالعه‌ی انگل‌هاست، خصوصاً از نوع کوردیسپس که باعث پدیده‌ی «مورچه‌ی زامبی‌شده» در دنیای واقعی می‌شود (انگلی که کنترل جسم مورچه‌ها را به دست گرفته و بذرش را در بدن دیگر میزبان‌های احتمالی پخش می‌کند). خالقان اصلی بازی لست آو آس اولین بار این پدیده را در یک مستند از دیوید اتنبرو دیدند و آن را با هیوز مطرح کردند که یکی از برجسته‌ترین مختصصان در این حوزه است. پروفسور هیوز در این زمینه به سازندگان لست آو آس مشاوره داد.
یکی از صحبت‌های هیوز که آن موقع‌ها انجام داد و تقریبا ده سال از آن می‌گذرد، همانقدری که فکر می‌کنید ترسناک و درعین‌حال شگفت‌انگیز است، ولی پیشگویی‌اش بیشتر از همه توی چشم می‌زند. او از خطر شیوع یک همه‌گیری جهانی صحبت می‌کند که احتمالا زونوسیس/Zoonosis خواهد بود: ویروسی که از حیوان به انسان منتقل می‌شود.
سایت Esquire در یک زوم چت با هیوز وارد مصاحبه شد تا به علم پشت لست آو آس پی برده و ببینیم آیا اینکه بیماری قارچی‌ای مثل لست آو آس در دنیا همه‌گیر شود محتمل هست یا نیست (به علاوه، هیوز در حال حاضر به موضوع بحران تغییرات اقلیمی می‌پردازد، و می‌گوید از این نظر «داریم به فنا می‌ریم.»)
چی شد که ازتون برای لست آو آس مشاوره‌ی علمی خواستن؟
ناتی داگ کلا به قارچ‌شناسی و قارچ‌ها در مجموع علاقه داشت و زمانی که کم کم داشتن ساخت بازی رو شروع می‌کردن با من تماس گرفتن تا مطمئن باشن داستانی که می‌نویسن زیادی خیالی و تخیلی نباشه — اینکه آیا انگل‌ها می‌تونن از ارگانیسمی وارد ارگانیسم دیگه بشن یا نه. براشون درباره‌ی آلودگی‌های حیوانی صحبت کردم و اینکه چطور هفتاد درصد بیماری‌های ما از انگل‌ها میاد، اما اینطور نیست که انگل‌ها بتونن کنترل ما رو به دست بگیرن. پس درباره‌ی کوردیسپس براشون توضیح دادم، اینکه چطور به‌طرزی زیبا می‌تونه رفتار ارگانیسم رو تغییر بده و چطور مصداق بارز فرآیند تکامل در انتخاب طبیعیه.
توی سریال، این قارچ از طریق غلات وارد تغذیه‌ی انسان‌ها می‌شه. و بعد از مصرفش به یه مشت موجود خون‌خواری که انگار روی سرشون قارچ سبز شده تبدیل می‌شن. تو واقعیت هم چنین چیزی امکان داره؟
کوردیسپس، گروهی از قارچ‌ها که باعث این شدن، می‌تونن به درون گیاهان و غلات نفوذ کنن. به یکی‌شون می‌گن ارگوت گندم‌سیاه/Rye Ergot. و زمانی که انسان‌ها این گندم آلوده به این قارچ رو مصرف می‌کنن، دچار حملات عصبی می‌شن. برای اینکه پیش‌زمینه تاریخی داشته باشیم هم خوبه به محاکمات جادوگری در سیلم/Salem هم اشاره کنم که علتش این بود که بعضی‌ها این سیاه‌گندم رو خورده بودن. نمونه‌های مستند فراوون دیگه‌ای هم هست، مثل بیماری آتش سنت آنتونی، که تو اروپا اتفاق افتاد، و باعث رفتارهای هیستریک می‌شد. آخرین موردش در سال ۱۹۵۱ تو فرانسه بود: شخصی گندم آلوده به این قارچ رو فروخته بود و کل شهر هم دچار حملات عصبانی شدند و یک دختر چهارده ساله هم خواست مادرش رو با چاقو بکشه. همچنین، ال‌اس‌دی و کتامین هم از دل این سرده از قارچ‌ها به دست میان. بنابراین ایده‌ی قارچ‌هایی که باعث رفتارهای غیرعادی بشن واقعیت داره؛ اینکه اونها رو مصرف کنید و آلوده بشید هم واقعیت داره.
لعنتی!
در طول این مصاحبه هم چندین میلیارد بذر استشمام کردید، اما چیزی‌تون نمی‌شه چون سیستم ایمنی‌تون مداما داره نظارت می‌کنه. اما اگر در معرض خطرش قرار بگیرید، قارچ درون بدن شما رشد می‌کنه و باعث مرگ می‌شه. قارچ‌ها سالانه بیشتر از مالاریا قربانی می‌گیرن.
دکتری که تو این سریال بود گفت این بیماری قابل درمان نیست، درسته؟ سرعت انتقال قارچ‌ها چقدره؟
خیلی آرومه، اما قارچ‌ها بیشتر به انسان‌ها نزدیکن تا گیاهان، و اونچه باعث مرگ قارچ بشه، باعث مرگ شما هم می‌شه. برعکس کشتن باکتری‌ها ساده‌ست چون خیلی فرق دارن و مواد شیمیایی‌ای که باعث مرگ اونها می‌شه باعث مرگ شما نمی‌شه. از بین بردن قارچ تو بدن مثل از بین بردن سرطانه — شیمی درمانی می‌تونه سرطان رو از بین ببره ولی گاهی به بهای مرگ خود شخص. مشکل اینه.
شما به‌درستی پیش‌بینی کردید بیماری همه‌گیر بعدی چیزی شبیه کووید-۱۹ می‌مونه. آیا باید دوباره در آینده نگران بیماری دیگه‌ای باشیم، اگر از کوردیسپس فاکتور بگیریم؟
واضحه که ویروس‌ها تهدید جدی‌تری هستند؛ ویروس‌ها به‌مراتب سریع‌تر تکامل پیدا می‌کنن، سریع‌تر رشد می‌کنن، و فرصت‌شون برای دور زدن سیستم دفاعی بدن ما بیشتره. بنابراین اگه یه مغازه اغذیه‌فروشی تو ووهان داشته باشید که مقدار عظیمی از غذاهای مختلف از طبیعت واردش می‌شه، ممکنه ویروسی از دل یه خفاش، یه موش گورکن، یه سمور بیرون بیاد… صددرصد اتفاق می‌افته. کووید هم از همینجا بیرون اومد. ایضا اینفولانزا، ابولا، ایدز و امثالهم. پس باید بیشتر نگران ویروس‌ها باشیم.
چطور از خودمون مراقبت کنیم؟
خب، همونطور که روی تی‌شرتم هم نوشته شده: «همه‌ی فیلم‌های حادثه‌ای موقعی شروع می‌شن که یکی حرف یه دانشمندی رو نادیده می‌گیره.» باید به متخصصین فنی توجه کنیم. از نظر فنی می‌تونیم جلوی اینها رو بگیریم، اما این قانون‌شکنی به حساب میاد. مشکل جوامع بشری همینه که خودخواهانه عمل می‌کنیم و نه جمعی. بنابراین مورچه‌ها تو کنترل کوردیسپس خیلی خوب عمل می‌کنن چون سیستم ایمنی جمعی داخل کلونی‌ها دارن، و حتی می‌تونن هم‌نوع‌های آلوده خودشون رو قرنطینه کنن، و اون مورچه‌ی آلوده هم هیچ مشکلی با این قضیه نداره چون ژن‌هاش در بدن مورچه‌هایی که قراره زنده بمونن موجوده. اما انسان‌ها به قرنطینه‌شدن علاقه ندارن.
پس حیوانات مقابل این تهدید ایمن‌تر از انسان‌ها هستند، چون انسان‌ها خودخواهند؟
دقیقا!
صبر کنید… آیا به این معنی نیست خود ما بدترین انگل‌های روی زمینیم؟
درسته. تغییرات اقلیمی به‌صورت واضح بدترین عمل ممکنه که داریم می‌بینیم.
آیا روی فیلم یا سریال زامبی‌محور دیگه‌ای هم کار کردید؟
بله، روی World War Z کار کردم، و پیشنهاد دادم زامبی‌ها، طبق نظریه‌ی خویش‌گزینی/Kin Selection، باید در قالب دسته و گله‌های نزدیک بهم حرکت کنن و نه اینکه هر کی برای خودش مستقل راه بره. به همه فیلم‌های زامبی‌محور که نگاه می‌کنین… بیایم فرض کنیم من آلوده شدم، جفتمون تو یه اتاق هستیم، من بهتون حمله می‌کنم، و بعد یکی دیگه میاد، و من و شما داریم همدیگه رو هل می‌دیم تا به شخص سوم برسیم. این از نظر تکاملی با عقل جور درنمیاد، چون شما هم رفتارتون شبیه ویروس می‌شه بنابراین مهم نیست کدوم ما نفر بعدی رو قراره گاز بگیره. فقط مهمه با هم همکاری کنیم تا نفر بعدی هم آلوده بشه [گردنش گاز گرفته بشه]. بنابراین وقتی به دیوار اورشلیم تو فیلم نگاه می‌کنید، زامبی‌ها دارن از روی کول بقیه زامبی‌ها بالا می‌برن تا از دیوار بشن. این با نظریه‌ی تکامل جور درمیاد. یک مثال خوب از اینکه چطور علم رو وارد قضیه کنیم تا مخاطب هم چیز جدیدی یاد بگیره.
باید اینو حتما بپرسم: آیا فیلم انگل از بونگ جونگ هوو رو دیدید، و، از دیدگاه یه زیست‌شناس، آیا با ماهیت انگل‌ها تو دنیای واقعی جور درمیاد؟
اون فیلم واقعا پدیده بود. کلمه‌ی انگل ریشه در کلمه‌ی یونانی parásitos داره، به معنای غذا خوردن کنار میز یک نفر دیگه. پس اون خونواده‌ای که زیرزمین زندگی می‌کنه و تو حاشیه‌ی سفره‌ست… همه اینها به تعریف انگل شباهت داره. انگل‌ها جزو پرشمارترین انواع حیات هستن که روی زمین تکامل پیدا کردن. بیشتر از شکارچی‌ها تکامل پیدا کردن، و بیشتر چیزهای توی دنیا هم انگلن، چون همیشه یا راهی هست که از یه ارگانیسم دیگه غذای مجانی خورد، و این فیلم هم ازاین‌نظر برداشت جالبی از انگل‌ها داشت.
منبع: Esquire
