از دوال‌آنالوگ تا دوال‌سنس ادج؛ نگاهی به تکامل دسته‌ی پلی‌استیشن

چندی پیش در مراسم گیمزکام ۲۰۲۲، سونی سرانجام یک رقیب رسمی برای دسته‌ی الیت ایکس‌باکس با نام «دوال‌سنس ادج» (DualSense Edge) معرفی کرد.

این دسته شامل دکمه‌هایی با قابلیت شخصی‌سازی فراوان، قابلیت ذخیره‌‌سازی چند پروفایل به خصوص، روکش‌های آنالوگ قابل‌ تعویض و دکمه‌های پشتی خواهد بود. در حال حاضر جزئیات بیشتری از این دسته در دسترس نیست و این جزئیات به همراه قیمت آن در ماه‌های آینده مشخص خواهند شد. با توجه به معرفی این دسته‌ی جدید و حرفه‌ای، اکنون زمان مناسبی است که نگاهی به گذشته داشته باشیم و سیر تکامل دسته‌های پلی‌استیشن را بررسی کنیم.

دسته‌ی پلی‌استیشن ۱

دسته‌ی پلی‌استیشن ۱ در سال ۱۹۹۴ میلادی به همراه این کنسول عرضه شد و از کنترلر سوپر نینتندو الهام گرفته شده است. تی‌یو گوتو (Teiyu Goto)، طراح این دسته، در ارتباط با طراحی آن و الهام از دسته‌ی سوپر نینتندو می‌گوید:

سوپر نینتندو در آن زمان موفقیت بزرگی کسب کرده بود و طبیعتا ما می‌خواستیم که ازیکنان این کنسول به سیستم ما روی بیاورند. به همین دلیل بود که اعضای بخش مدیریت نمی‌خواستند که این دسته تغییر زیادی داشته باشد. آن‌ها  گفتند که دسته باید نوعی طراحی استاندارد داشته باشد وگرنه بازیکنان آن را نمی‌پذیرند.

با وجود اینکه سونی می‌خواست از طرح کنترلر SNES استفاده کند، اما در برخی زمینه‌ها مانند یک جفت دکمه‌ی اضافی در بالای دسته نوآوری کرد. همچنین از آنجایی که بازیکنان حالا باید دست خود را از روی دکمه‌های L1/R1 به دکمه‌های L2/R2 تغییر می‌دادند، سونی همچنین تصمیم گرفت تا تغییراتی در شکل دسته نسبت به دسته‌ی سوپر نینتندو صورت گیرد تا این انتقال به نوعی بهتر انجام شود. جالب است بدانید که دکمه‌های پلی‌استیشن قرار بود نشان‌دهنده‌ی اعمال خاصی باشند. به گفته‌ی گوتو، دکمه‌ی ضربدر و دایره به معنای بله و خیر بودند و مثلث برای نقطه‌ نظر (Point of View) در نطر گرفته شده بود. از طرفی مربع شبیه یک تکه کاغذ است که نمادی از منوها است.

دوال آنالوگ

دسته‌ی دوال آنالوگ پلی‌استیشن، در واقع نسخه‌ی اولیه از دوال‌شاک بود و برای اولین بار آنالوگ‌ها را معرفی کرد. این دسته در سال ۱۹۹۷ در ژاپن در کنار بازی‌های Tobal 2 و Bushido Blade منتشر شد و دارای نوعی قابلیت لرزش بود که در نسخه‌های آمریکای شمالی و اروپایی دسته وجود نداشت. یکی از اعضای سونی در رابطه با حذف آن بیان کرده که هنگام ارزیابی ویژگی‌های مختلف حین ساخت دسته، این کمپانی به این نتیجه رسیده که چیزی که برای گیمرها مهم محسوب می‌شده، آنالوگ‌ها بوده است.

شکل آنالوگ‌های این دسته در مقایسه با آنالوگ‌های دوال‌شاک به نوعی فرو رفته بودند. در نهایت این دسته دارای حالت‌های مختلفی بود که مهم‌ترین آن‌ها حالت Flightstick بود که در بازی‌هایی مانند MechWarrior 2 ،Ace Combat 2 و Colony Wars کاربرد داشت و به نوعی یک جایگزین برای دسته‌ی PlayStation Analog Joystick محسوب می‌شد.

دوال‌شاک

دوال‌شاک جایگزین دوال آنالوگ در سال ۱۹۹۷ در ژاپن شد و یکسال پس از آن در آمریکا و سراسر دنیا در دسترس قرار گرفت. دوال‌شاک دارای ویژگی لرزش بود و نام آن نیز از دو موتور لرزشی گرفته شده بود که در داخل دسته‌های دو طرف کنترلر قرار داشتند. از طرفی تغییراتی در طراحی آنالوگ‌های خود نسبت به دوال آنالوگ داشت. گفتنی است که در سال ۱۹۹۹، Ape Escape اولین اثری بود که برای تجربه نیازمند دوال‌شاک بود. پلی‌استیشن ۲ در سال ۲۰۰۰ عرضه شد و بسیاری از بازی‌های آن با دوال‌شاک سازگار بودند.

دوال‌شاک ۲

 دوال‌شاک ۲ در سال ۲۰۰۰ به همراه پلی‌استیشن ۲ منتشر شد و نسبت به دوال‌شاک تغییرات ظاهری بسیار ریزی داشت و شاید بتوان گفت که مهم‌ترین تغییر آن آنالوگ‌های حساس به فشار آن بود. این دسته در کنار رنگ مشکی با رنگ‌هایی نظیر نقره‌ای، سفید، خاکستری، آبی نیز قابل خرید بود. این دسته با کنسول پلی‌استیشن ۱ سازگار بود و روی پلی‌استیشن ۳ نیز با استفاده از لوازم جانبی کار می‌کرد. البته بعضی از بازی‌ها که تنها برای دسته‌ی Sixaxis ساخته شده بودند، چندان با دوال‌شاک ۲ سازگار نبودند.

بومرنگ

در حالی که دسته‌ی بومرنگ پلی‌استیشن ۳ هرگز منتشر نشد، با این حال با طراحی عجیب و غریب خود که مانند یک بومرنگ به نظر می‌رسید، سر و صدای زیادی به پا کرد. در مراسم E3 2005 در هنگام رونمایی از پلی‌استیشن ۳، این دسته به نمایش گذاشته شد اما از سوی سازندگان چندان به آن توجه زیادی نشد. در نهایت دسته‌ی Sixaxis جایگزین این دسته‌ی جنجالی شد. سونی در نهایت در مورد این دسته و دلیل کنار گذاشتن آن اظهار نظر کرد و اعلام کرد که با توجه به بازخورد بازیکنان، این کمپانی تصمیم گرفته که از دسته‌ای با طرحی آشنا به سبک دوال‌شاک استفاده کند.

Sixaxis

 دسته‌ی Sixaxis در سال ۲۰۰۶ با پلی‌استیشن ۳ عرضه شد شد. این اولین دسته‌ی بی‌سیم رسمی سونی بود و می‌توانست حرکت را با شش درجه از آزادی تشخیص دهد، با این حال از ویژگی لرزش برخوردار نبود و به همین دلیل وزن بسیار سبکی داشت. در واقع قرار بود که دوال‌شاک ۳ همراه با پلی‌استیشن ۳ عرضه شود، اما شکایتی در سال ۲۰۰۴ توسط کمپانی Immersion باعث شد تا سونی قابلیت لرزش را از آن حذف کرده و با این دسته نسل هفتم را آغاز کند.

Immersion از سونی و مایکروسافت به دلیل نقض حق ثبت اختراع قابلیت لرزش شکایت کرد. مایکروسافت در نهایت با این شرکت به توافق رسید، اما سونی تصمیم گرفت تا مبارزه را در دادگاه ادامه دهد. سونی در نهایت شکست خورد و مجبور شد که ۹۰.۷ میلیون دلار به Immersion بپردازد و فروش دسته‌های مورد نظر را متوقف کند. البته سونی بلافاصله درخواست تجدید نظر داد، اما بازهم شکست خورد. در نهایت در سال ۲۰۰۷، سونی و Immersion توافق کردند که به دعوای قضایی خود پایان دهند و با هم همکاری کنند. این در نهایت به سونی اجازه داد تا دوال‌شاک ۳ را منتشر کند.

دوال‌شاک ۳

در سال ۲۰۰۷، یک سال پس از عرضه‌ی پلی‌استیشن ۳ و دسته‌ی Sixaxis، سونی دوال‌شاک ۳ را در رویداد Tokyo Game Show معرفی کرد. این دسته در نهایت جایگزین Sixaxis شد و قابلیت لرزش یا همان بازخورد لمسی را بازگرداند. علاوه‌بر این، این دسته تفاوت چندانی با Sixaxis نداشت و تنها به دلیل داشتن موتورهای لرزشی جدید، حدودا ۴۰ درصد وزن بیشتری داشت. عرضه‌ی Sixaxis در سال ۲۰۰۸ متوقف شد و دوال‍‌شاک ۳ به دسته‌ی استاندارد پلی‌استیشن ۳ تبدیل شد.

PlayStation Move

دسته‌های PlayStation Move در سال ۲۰۰۹ برای استفاده در پلی‌استیشن ۳ منتشر شدند. این دسته دارای حسگرهایی بود که می‌توانست هرگونه حرکت را تشخیص دهد و یک گوی بزرگ بالای هر دوی آن قرار داشت که رنگشان تغییر کرده و برای ردیابی توسط PlayStation Eye یا PlayStation Camera استفاده می‌شد. پس از عرضه، پشتیبانی این دسته‌ها شامل بازی‌های بزرگی مانند کیل‌زون ۳، Dead Space: Extraction، گرن توریسمو ۵ و غیره شد. البته برخی از این بازی‌ها از دسته‌هایی نظیر PlayStation Move Sharp Shooter و PlayStation Move Racing Wheel نیز پشتیبانی می‌کردند. در نهایت PS Move به کار خود روی پلی‌استیشن ۴ ادامه داد و به عنوان دسته‌‌ی پلی‌استیشن وی‌آر انتخاب شد.

دوال‌شاک ۴

دوال‌شاک ۴ در سال ۲۰۱۳ به همراه پلی‌استیشن ۴ منتشر شد و نه تنها دارای صفحه‌ی لمسی خازنی و قابلیت تشخیص حرکت بود، بلکه دارای نوعی چراغ یا همان لایت بار در بالای خود بود که به رنگ‌های مختلفی در می‌آمد. به عنوان مثال لایت بار هنگامی که پلیس شما را در جی‌تی‌ای ۵ تعقیب می‌کرد، به رنگ قرمز و آبی چشمک می‌زد و ردیاب موجود در بازی Alien Isolation را شبیه‌سازی می‌کرد. این دسته همچنین با در نظر گرفتن پلی‌استیشن وی‌آر طراحی شده بود. این موضوع قبل از عرضه‌ی این هدست واقعیت مجازی باعث بروز مشکلاتی شده بود زیرا هیچ‌کس دلیل وجود آن را نمی‌دانست و از طرفی نور آن روی صفحه نمایش بازتاب می‌شد که برای عده‌ای خوشایند نبود. از طرفی سونی نیز تمایلی به گفتن دلیل وجود آن نداشت. در نهایت مشخص شد که برای ردیابی توسط پلی‌استیشن وی‌آر در نظر گرفته شده است.

در این دسته، دکمه‌های START و SELECT که در تمام دسته‌های قبلی پلی‌استیشن وجود داشتنند، به ترتیب با دکمه‌های OPTIONS و SHARE جایگزین شدند. دکمه‌ی SHARE به بازیکنان اجازه می‌داد تا اسکرین‌شات‌ها، ویدیوها و موارد دیگر را به راحتی آپلود کنند. از طرفی آنالوگ‌ها مانند دسته‌ی دوال آنالوگ به صورت فرورفته و دکمه های L2 و R2 نیز نسبت به دوال‌شاک ۳ خمیده‌تر و رو به بیرون هستند. زمانی که پلی‌استیشن ۴ پرو در سال ۲۰۱۶ عرضه شد، سونی نسخه‌ی بهبود یافته‌ی دوال‌شاک ۴ را منتشر کرد که امکان بازی را در حین اتصال به کابل USB و امکان مشاهده‌‌ی لایت بار را در بالای صفحه‌ی لمسی فراهم می‌کرد.

دوال‌سنس

دوال‌سنس به همراه پلی‌استیشن ۵ در سال ۲۰۲۰ عرضه شد. این دسته بسیاری از قابلیت‌های دوال‌شاک ۴ را به همراه خود دارد و در عین حال از ویژگی‌های جدیدی بهره می‌برد. از جنبه‌ی ظاهری، این دسته نسبت به دوال‌شاک ۴ ارگونومی بهتری دارد و از طرفی در طراحی آن از دو رنگ استفاده شد که نسبت به دوال‌شاک متفاوت است. لایت بار دوال‌شاک ۴ نیز اکنون در دو طرف صفحه‌ی لمسی قرار داده شده است.  علاوه‌بر این، دکمه‌ی SHARE با دکمه‌ی CREATE جایگزین شده است.

با این حال قابلیت‌های بازخورد لمسی پیشرفته و ماشه‌های تطبیق‌پذیر این دسته، چیزی است که آن را بسیار جذاب و متفاوت کرده است. بازخورد لمسی نسبت به دوال‌شاک بهتر عمل می‌کند و حس متفاوتی را در شرایط مختلف مانند رانندگی در گل و لای در بازی‌های مسابقه‌ای منتقل می‌کند. از طرفی ماشه‌های تطبیق‌پذیر باعث شده تا حس استفاده از سلاح‌های مختلف متفاوت باشد.

دوال‌سنس ادج

پس از سال‌ها انتظار، سونی بالاخره از دسته‌ای حرفه‌ای به صورت رسمی رونمایی کرد. در واقع طرفداران پلی‌استیشن که مدت زیادی منتظر معرفی دسته‌ای حرفه‌ای از سوی این شرکت مشابه‌ی دسته‌های سری الیت ایکس‌باکس بودند، بالاخره می‌توانند به آرزوی خود برسند. این دسته تمامی قابلیت‌های دوال‌سنس نظیر بازخورد لمسی و ماشه‌های تطبیق‌پذیر را دارد، با این حال از ویژگی‌های جدیدی بهره می‌برد که آن را به گزینه‌ای جذاب برای گیمرها تبدیل می‌کند.

دوال‌سنس ادج از دو دکمه‌ی اضافی در پشت خود بهره می‌برد که قابل شخصی‌سازی است. از طرفی سه نوع پوشش برای آنالوگ‌ها در نظر گرفته شده و ارتفاع ماشه‌های چپ و راست نیز قابل تنظیم است. همچنین در رابطه ماشه‌ها، میزان فاصله‌ای که باید طی کنند تا دستورات اجرا شود، قابل تغییر است. در نهایت اگر بخواهید که دسته‌ی خود را برای بازی‌های خاصی شخصی‌سازی کنید، سونی تایید کرده است که راهی برای ذخیره‌ی چندین پروفایل و جابه‌جایی بین آن‌ها حتی زمانی که در وسط بازی هستید، وجود دارد.

در حال حاضر اطلاعات بیشتری از این دسته نظیر قیمت و تاریخ انتشار آن مشخص نیست.

منبع: IGN