کتاب «خود شجاع تو»؛ برای تمام کودکانی که به دلیل متفاوت‌بودن طرد شدند
«مواقعی پیش می‌آید که وارد اتاقی می‌شوید و هیچکس در آنجا شبیه شما نیست.» دلایل زیادی برای احساس متفاوت بودن وجود دارد. شاید به این دلیل است که طور خاصی به نظر می‌رسید یا حرف می‌زنید، یا حتی اینکه از جای خاصی آمده‌اید. شاید این مسأله به رنگ موی شما ربط داشته باشد یا چیزی به همان اندازه تصادفی. در هر حال برداشتن اولین قدم‌ها برای ورود به جایی که هنوز هیچ کس شما را در آنجا نمی‌شناسد، آسان نیست، اما گاهی اوقات چاره‌ای ندارید جز اینکه این کار را انجام دهید.
در حقیقت با این جمله‌ی قدرتمند است که ژاکلین وودسون کتاب زیبای «خود شجاع تو» را آغاز میکند. این کتاب یکی از پرفروش‌ترین کتابهای نیویورک تایمز است و نویسنده‌ی آن که برنده‌ی جایزه ملی کتاب، سه بار برنده جایزه‌ی نیوبری، و سفیر ملی ادبیات جوانان در سالهای ۲۰۱۸-۲۰۱۹ بوده است، بدون شک یکی از بزرگترین نویسندگان عصر ماست. او برای خلق چنین نثر شعرگونه و خیره‌کننده‌ای که برای کودکان قابل فهم باشد، توانایی شگفت‌انگیزی دارد. نوشته‌های وودسون بسیار منحصر به فرد است زیرا او هنگام نوشتن کتاب برای خوانندگان کم سن و سال، سبک نوشتن خاص خود را دارد که برای این گروه سنی به راحتی قابل مطالعه و فهم است.
این کتاب مناسب کودکان چهار تا هشت‌ساله است که قرار است به عنوان خوانندگان تازه‌کار عاشق توانایی داستان‌سرایی وودسون شوند. زبانی شیوا و در عین حال قابل دسترس، همراه با تصاویر رنگارنگ و دوست داشتنی که توسط رافائل لوپز، نقاش و گرافیست مشهور جهانی، تصویرسازی شده‌اند، مطمئناً برای کودکان جذاب خواهد بود.
درباره‌ی نویسنده
ژاکلین وودسون سفیر ملی ادبیات جوانان در سالهای ۲۰۱۸-۲۰۱۹ است و جایزه یادبود آسترید لیندگرن ۲۰۱۸ و جایزه میراث ادبیات کودکان در سال ۲۰۱۸ را دریافت کرده است. او برنده جایزه ملی کتاب سال ۲۰۱۴ برای کتاب پرفروش «دختر قهوه‌ای در خواب است» شد، که همچنین جایزه کورتا اسکات کینگ، افتخار نیوبری، جایزه تصویر NAACP و افتخار سیبرت را هم بخاطر آن دریافت کرد.
او جایزه کتاب کودک جین آدامز را دریافت کرده و چهار بار برنده افتخار نیوبری، سه بار فینالیست جایزه ملی کتاب و دو بار برنده جایزه کورتا اسکات کینگ شد. کتابهای او عبارتند از: «طرف دیگر»، «مهربانی»، «به زودی به خانه می‌آیند»، «پرها»، «نمایش راه»، «پس از توپاک و دی فاستر»، و «پسران معجزه».
نقد و بررسی کتاب «خود شجاع تو»
کتاب جدید ژاکلین وودسون یعنی «خود شجاع تو»، داستانی است درباره طرد شدن و احساس متفاوت بودن. کتاب راوی غیرمعمولی دارد که به صورت دوم شخص نوشته شده است. اما با وجود اینکه کتاب در خطاب به «شما» است. در واقع خوانندگان می‌دانند که این کتاب درباره‌ی دختری به نام آنجلینا است که تابستان را به مراقبت از خواهر کوچکترش می‌گذراند و پسری به نام ریگوبرتو که به تازگی از ونزوئلا به اینجا نقل مکان کرده است. اما در مجموع این کتاب در مورد همه کسانی است که در موقعیتی تازه خود را مانند یک بیگانه احساس کرده اند.
برای مثال، وقتی همه در مورد مسافرت‌هایشان در تعطیلات تابستانی صحبت می‌کنند و «شما» جایی نرفته اید، ممکن است احساس بدی داشته باشید. در عوض از خواهر کوچکت مراقبت می‌کردی و کتابهای فوق العاده می‌خواندی. وودسون می‌گوید می‌توانید توضیح دهید که کتاب می‌خوانید و اگرچه بیشتر اوقات در خانه‌ی خودتان حضور داشتید، اما انگار به همه جا سفر کرده‌اید.
بچه‌ها متوجه این موضوع می‌شوند. از آنها می‌پرسم: «چجوری آنجلینا به همه جا سفر کرده؟» بچه‌هایی که کتابخوان هستند می‌پرند وسط صحبت و توضیح می‌دهند که وقتی کتاب می‌خوانی، می‌توانی به هر جایی بروی.
«خود شجاع تو» داستانی تکان دهنده است که برای کودکان خردسال در مورد تجربه احساس کمتر از «دیگری بودن» بر اساس تفاوتهای نژادی و فرهنگی نوشته شده است. ژاکلین وودسون این داستان را در قالب نثر شاعرانه‌ی توصیفی نوشته که با تصاویر زیبا و رنگارنگ رافائل لوپز زنده شده است. زبان این اثر خیلی موعظه‌آمیز یا آموزشی نیست، و همچنین از احساسات کلیشه‌ای یا بیش از حد ایدئالیستی نیز در آن دوری ورزیده شده است، زیرا نشان میدهد که تفاوت‌ها همیشه مورد تجلیل قرار نمی‌گیرند و زندگی تماماً آفتاب و رنگین کمان نیست. با این حال، علی‌رغم موضوع سنگین و بالقوه احساسی، لحن کلی کتاب امیدوارکننده و اطمینان‌بخش است و با تشویق خوانندگان به در نظر گرفتن دیدگاه‌های مختلف و تجربیات دیگران، همدلی ایجاد میکند. تفاوت‌هایی مانند رنگ پوست، بافت مو، صحبت کردن با لهجه، نام ها، وضعیت اجتماعی-اقتصادی، غذا و توانایی‌های فردی به شیوه‌ای ملایم و مناسب سن کودکان مورد بررسی قرار می‌گیرد. همه کودکان میتوانند با مفهوم نادیده گرفته شدن یا حذف شدن از یک گروه ارتباط برقرار کنند. این کتاب همچنین حاوی پیامی قدرتمند در مورد صادق بودن با خود و اعتباری است که از احساس دیده شدن توسط دیگران به واسطه‌ی به اشتراک گذاشتن بخشی از خود و داستان شما ناشی می‌شود.
این داستان غیرخطی بر آنجلینا متمرکز است، با موهای مجعد بزرگ و پوستی قهوه‌ای. متن و تصویرها به طور مؤثری با هم همکاری می‌کنند تا احساس متفاوت بودن او را در حین انعکاس تابستانی که در خانه گذرانده است، منتقل کنند. او در حالی که به بیرون از پنجره خیره شده است و پرندگان را تماشا میکند که از کنارشان به مکان‌های به ظاهر دور می‌روند، با خود فکر میکند. ترکیب لوپز با یک خط کش بزرگ روی میزش و درخت در تصاویر پس زمینه پنجره، استعاره اندازه گیری را به طور خلاقانه‌ای به روند روایی داستان گسترش میدهد. در مدرسه علاوه بر آنجلینا سه کودک دیگر یعنی ریگوبرتو، یک مهاجر اهل ونزوئلا. یک دختر احتمالاً کره‌ای با غذاهای «خیلی عجیب» مثل گوشت و برنج و یک پسر سفیدپوست که به نظر می‌رسد در حومه شهر سکونت دارد، برای وضعیت خارجی بودنشان، تمسخر مستقیم‌تری را از سوی سایر بچه‌ها تجربه می‌کنند.
این کتاب تصویری قدرتمند و تغزل‌آمیز مستقیماً با کودکانی که خوانندگان مورد نظرش هستند ارتباط برقرار میکند و آن لحظات آشنا را توصیف میکند که ممکن است کودک به دلیل زبان مادری یا رنگ پوست یا غذای «متفاوت» که برای ناهار می‌آورد، به عنوان یک بیگانه در میان همسالان خود در نظر گرفته شوند. تصاویر دلنشین و خاطره‌انگیز ما را با شخصیت‌هایی آشنا میکند که در چنین موقعیتهایی به تنهایی زندگی می‌کنند، البته قبل از اینکه بفهمند میتوانند به دلیل هویت‌ها و تجربیاتی که آنها را منحصر به فرد میکند، با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
با مطالعه‌ی این کتاب، خواننده به سفری دور و دراز می‌رود، از دریچه‌ی چشم کودکانی که در میان سایر همکلاسیانشان احساس می‌کنند غریبه‌اند. در این کتاب بچه‌ها متوجه می‌شوند لحظه‌ای که شجاعانه به سراغ یک دیگر از بچه‌های مدرسه می‌روند «هر دوست جدید چیزی شبیه او دارد و چیز دیگری که به‌طور شگفت‌انگیزی اصلاً شبیه او نیست». این کتاب تصویری که در قالب متنی زیبا و شاعرانه نوشته شده و به خوبی از تصاویر بهره برده است، از امید و پیوند انسانی در مواجهه با ترس صحبت میکند، مفهومی که همه به راحتی با آن ارتباط برقرار می‌کنند.
رافائل لوپز برای الهام بخشیدن به تخیل ما و تجسم غنای گرانبهای تفاوتهای ما، تصاویر زیبایی خلق کرده است. صفحات پر از تصاویر پر جنب و جوشی از گل‌ها و طبیعت است که برای نمایش ویژگیهای منحصر به فرد کودکی که در متن کتاب درباره‌اش صحبت می‌شود، استفاده می‌شود. در مقابل، رنگ‌های کسل‌کننده و تصاویر مینیمال بیانگر احساس تفاوت هستند. تجربه‌ی بسیار مرتبطِ تلاش برای اندازه گیری در برخی از صفحات از طریق حضور یک خط کش نشان داده شده است. بزرگسالان و کودکان در هر سنی میتوانند به نوعی با شخصیتهای این کتاب ارتباط برقرار کنند.
این کتاب انتخاب شگفت‌انگیزی برای صحبت کردن در مورد پذیرش تنوع با کودکان است. مناسب برای سنین ۴-۸ سال
جوایز و افتخارات کتاب خود شجاع تو
- برنده جایزه کتاب کودک جین آدامز در سال ۲۰۱۹
- نامزد جایزه کتابهای تصویری گودریدرز در سال ۲۰۱۸
- نامزد جایزه شارلوت زولوتو در سال ۲۰۱۹
- نامزد جایزه مونارک در سال ۲۰۲۰
- از پرفروش‌ترین کتابهای نیویورک تایمز
قسمت هایی از کتاب «خود شجاع تو»
«گاهی پیش می‌آید که هیچکس متوجه کلمه‌هایی که در دهانت پیچ و تاب می‌خورند، نمی‌شود و این همان زبان زیبای سرزمینی است که پشت سرت جا گذاشته‌ای. اسم من «ریگوبرتو» است. ما تازه از ونزوئلا به اینجا آمده‌ایم.»
«و چون نمی‌فهمند، صدای خنده‌شان در کلاس می‌پیچد. تا این که معلم همه را ساکت میکند.»
«گاهی پیش می‌آید که وارد کلاس می‌شوی و می‌بینی هیچکس شبیه تو نیست. شاید به خاطر رنگ پوستت باشد، شاید لباس‌هایت، یا شاید هم موهای فرفری‌ات.»
