۱۶ اقتباس سینمایی و تلویزیونی برتر از آثار ویکتور هوگو که باید ببینید
۲۲ ماه مه که مصادف است با اول خرداد، سالگرد درگذشت ویکتور هوگو، یکی از نویسندگان و شاعران بزرگ قرن نوزدهم میلادی است. هوگو علاوه بر آثار جاودانه‌ای که از خود به جا گذاشته، از چهره‌های تاثیرگذار مکتب رمانتیسم هم به حساب می‌آید. ویکتور هوگو در جهان بیشتر به واسطه رمان‌هایش شهرت دارد، اما در کشور زادگاهش یعنی فرانسه، اشعارش از اهمیت بیشتری برخوردارند. فرانسوی‌ها هوگو را در حد یک رهبر ملی دوست داشته و دارند. اما علاوه بر تاثیر ویکتور هوگو بر ادبیات فرانسه و جهان، آثارش مانند بسیاری از نویسندگان مشهور، بارها دست‌مایه اقتباس‌های سینمایی و تلویزیونی شده است.
از همان سال‌های ابتدایی شکل‌گیری صنعت سینما در فرانسه یعنی در اوایل قرن بیستم، براساس رمان‌های ویکتور هوگو، فیلم‌های صامت کوتاه و بلندی ساخته می‌شد. اولین اقتباس‌ها از آثار او به سال‌های ۱۹۰۶ و ۱۹۰۷ میلادی برمی‌گردد. تا دهه ۱۹۳۰ میلادی نزدیک به ۲۰ فیلم صامت براساس کتاب‌های «بینوایان»،«گوژپشت نتردام»، «مردی که میخندد» و… در فرانسه و آمریکا ساخته شد. اما پس از ۱۹۳۴ بود که دیگر فیلم‌های ناطق ساخته شدند و داستان‌های ویکتور هوگو هم در شکل و شمایل دیگری روی پرده سینماهای جهان رفت. تا امروز صدها اقتباس در سینما، تلویزیون و تئاتر در سراسر دنیا از آثار هوگو ساخته شده. در اینجا تعدادی از بهترین اقتباس‌های سینمایی از آثار ویکتور هوگو را در طی ۱۰۰ سال اخیر مرور خواهیم کرد.
۱. مردی که میخندد (The Man Who Laughs)
- کارگردان: پول لنی
- بازیگران: کنراد وایت، ماری فیلبین، براندون هورست
- امتیاز سایت IMDB به فیلم: 7.۷ از ۱۰
- محصول: آمریکا/ ۱۹۲۸
در طی ۲۰ سال که کارگردان‌ها و کمپانی‌های فیلمسازی از آثار مختلف ویکتور هوگو اقتباس می‌کردند، هیچ‌کس به سمت رمان «مردی که میخندد» نرفته بود. در سال ۱۹۲۸ یونیورسال پیکچرز، حق برداشت از این رمان را از بازماندگان هوگو خرید و برای اولین بار این داستان روی پرده سینماها رفت. داستان درباره پسری است که در کودک به دلیل خصومت عده‌ای با پدرش، روی صورت آن کودک جراحی صورت می‌گیرد. در اثر این جراحی که بیشتر برای انتقام‌جویی بوده دهن پسر از دو طرف گشاد می‌شود و اینطور به نظر می‌آید که همیشه دارد میخندد. داستان از جایی به بعد وارد فاز عاشقانه هم می‌شود که البته اصول همیشگی کتاب‌های ویکتور هوگو است. «مردی که میخندد» تولید سال ۱۹۲۸، فیلم صامتی بود که در زمان اکران بسیار مورد توجه قرار گرفت و پس از آن بارها از این داستان اقتباس‌های مختلف ساخته شد. اما شاید جالب‌ترین نکته درباره این فیلم این است که قیافه شخصیت اصلی داستان با دهانی که همیشه میخندد، الهام‌بخش سازندگان شخصیت شرور جوکر در سال‌ها بعد شد.
۲. بینوایان (Les Misérables)
- کارگردان: ریچارد بولسلافسکی
- بازیگران: فردریک مارچ، فرانک هاگنی، کلود پیتون
- امتیاز سایت IMDB به فیلم: 7.۷ از ۱۰
- محصول: آمریکا / ۱۹۳۵
این فیلم اولین اقتباس ناطق از رمان مشهور «بینوایان» در هالیوود است که توسط کارگردان مشهور لهستانی آمریکایی بولسلافسکی ساخته شده. در این فیلم فردریک مارچ از ستارگان دهه ۱۹۳۰ میلادی در نقش ژان والژان، شخصیت اصلی داستان بازی کرده. «بینوایان» یکی از آثار بسیار قابل توجه در سال ۱۹۳۵ بود و توانست در چهار رشته بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین تدوین و بهترین چهره‌پردازی، نامزد دریافت جایزه اسکار شود. بینوایان داستان مردی درست کار به نام ژان والژان است که مدتی به زندان میافتد و پس از آن برای نجات جان دخترکی به نام کزت راهی سفر می‌شود. «بینوایان» ساخته شده در سال ۱۹۳۵ با داستان اصلی در جزییاتی متفاوت است، اما یکی از ماندگارترین آثاری است که از روی این رمان مشهور برداشت شده.
۳. گوژپشت نتردام (The Hunchback of Notre Dame)
- کارگردان: ویلیام دیترله
- بازیگران: چارلز لوتن، مورین اوهارا، سدریک هاردویک
- امتیاز سایت IMDB به فیلم: 7.۸ از ۱۰
- محصول: آمریکا/ ۱۹۳۹
«گوژپشت نتردام» پیش از سال ۱۹۳۹، یکبار در سال ۱۹۲۳ در هالیوود و دوبار دیگر در فرانسه توسط کارگردان‌های مختلف اقتباس و ساخته شده بود. اما اقتباس سال ۱۹۳۹ اولین فیلم ناطق برپایه این داستان مشهور است. نام اصلی این رمان «نتردام دو پاری» است و نشان دهنده پایبندی و علاقه ویکتور هوگو به کلیسای مشهور شهر پاریس یعنی نتردام است. داستان درباره دختری کولی به نام اسمرالدا است که عاشق یک سروان جوان هوس‌باز می‌شود و این عشق و تلاش کلیددار کلیسا برای رباییدن این دختر ماجراهای فیلم را شکل می‌دهد. اما شخصیت اصلی داستان مردی گوژپشت و بد هیبت است که دست آخر جلوی همه رفتارهای خشونت‌آمیز مردم و کلیسا می‌ایستد. «گوژپشت نتردام» ساخته ۱۹۳۹ در جشنواره‌های مختلف تحسین شد. این فیلم، در تاریخ جشنواره کن ماندگار شده چون فیلم افتتاحیه نخستین سال شکل‌گیری جشنواره کن، پیش از شروع جنگ جهانی دوم بود.
۴. پادشاه جستر (The King’s Jester)
- کارگردان: ماریو بونارد
- بازیگران: مایکل سیمون، ماریا مرکادر، روزانو برازی
- امتیاز سایت IMDB به فیلم: 6.۷ از ۱۰
- محصول: ایتالیا/ ۱۹۴۱
این فیلم اقتباسی از نمایشنامه «سرگرمی‌های شاهانه» (Le roi s’amuse) نوشته ویکتور هوگو است. ماریو بونارد و مایکل سیمون از سینماگران مشهور دهه ۳۰ و ۴۰ ایتالیا، با برداشتی آزاد از این نمایشنامه، فیلنامه «پادشاه جستر» را نوشته‌اند. داستان نمایشنامه ویکتور هوگو بر اساس زندگی‌نامه فرانسیس اول، پادشاه لاابالی فرانسه است که توسط زیردستانش کشته شد. هوگو این نمایشنامه را در ۱۸۳۲ به صحنه برد و پس یک اجرا توسط حکومت جلوی ادامه نمایش آن گرفته شد. ۲۰ سال بعد، جوزپه وردی، اپرا ساز مشهور ایتالیایی این نمایشنامه را به شکل اپرا درآورد و بازهم با مخالفت مردم و حکومت روبرو شد. ۱۰۰ سال پس از این اتفاق ماریو بونارد این نمایشنامه را به شکل فیلم درآورد و در آن از موسیقی اپرایی که وردی ساخته بود به عنوان موسیقی فیلم استفاده کرد.
۵. بینوایان (Les Miserable)
- کارگردان: ریکاردو فردا
- بازیگران: جینو چروی، والنتینا کورتس، لوئیجی پاوزه
- امتیاز سایت IMDB به فیلم: 7 از ۱۰
- محصول: ایتالیا/ ۱۹۴۸
اقتباسی دیگر از «بینوایان» در سینمای ایتالیا که توانست نامزد دریافت شیر طلایی جشنواره ونیز شود. این فیلم طولانی‌ترین فیلم ساخته شده از روی این رمان هم است. زمان ۳ ساعته فیلم باعث شد که سازندگان تصمیم بگیرند که آن را در دو قسمت و به فاصله یک هفته اکران کنند. «بینوایان» ساخته ۱۹۴۸ به پردرآمدترین فیلم نیمه دوم دهه ۴۰ میلادی در ایتالیا تبدیل شد و در سال ۱۹۵۰ هم در سراسر آمریکا به نمایش درآمد.
۶. گوژپشت نتردام (The Hunchback of Notre Dame)
- کارگردان: ژان دولانوا
- بازیگران: جینا لولوبریجیدا و آنتونی کویین
- امتیاز سایت IMDB به فیلم: 6.۷ از ۱۰
- محصول: ایتالیا و فرانسه/ ۱۹۵۶
سال ۱۹۵۶ سینمای ایتالیا و فرانسه در اقدامی متشکر اولین فیلم سینمایی رنگی را براساس رمان‌های ویکتور هوگو با اقتباسی از «گوژپشت نتردام» ساختند. آنتونی کویین که در آن سال‌ها از بازیگران محبوب و پرکار هالیوود بود با وجود هیکل لاغری که داشت نقش گوژپشت را برعهده گرفت. نقش اسمرالدا، زن زیبای داستان هم به جینا لولو برجیدا از بازیگران مشهور دهه ۵۰ و ۶۰ میلادی سپرده شد. تقابل این دو بازیگر با یکدیگر شکل ویژه‌ای به فیلم داستان هوگو داده بود. کویین و بریجیدا تنها بازیگران این فیلم بودند که انگلیسی صحبت می‌کردند و در نسخه‌هایی که در کشورهای مختلف نمایش داده می‌شد صدای آنها به فرانسه یا ایتالیایی دوبله شده. «گوژپشت نتردام» ساخت ۱۹۵۶ از پرفروش‌ترین آثار دهه ۵۰ در جهان بود.
۷. بینوایان (Les Misérables)
- کارگردان: ژان پل لو شانوا
- بازیگران: ژان گابن، برنار بلیه، دنیل دلورم
- امتیاز سایت IMDB به فیلم: 7.۴ از ۱۰
- محصول: فرانسه/ ۱۹۵۸
یکی از ماندگارترین بازی‌هایی که نقش ژان والژان، شخصیت اصلی «بینوایان» را به تصویر کشیده، بازی ژان گابن در فیلمی است که در سال ۱۹۵۸ در فرانسه ساخته شده. گابن از مهم‌ترین چهره‌های سینمای فرانسه در یک قرن اخیر است و تصویری که او از والژان خلق کرده، از برترین آثار کارنامه‌اش به حساب می‌آید. «بینوایان» ساخته ژان پل لوشانوا، به صورت مشترک توسط کشورهای ایتالیا، فرانسه و آلمان شرقی ساخته شد، اما پخش کننده اصلی آن و زبان فیلم، فرانسوی است.
۸. بینوایان (Les Misérables)
- کارگردان: گلن جردن
- بازیگران: ریچارد جردن، آنتونی پرکینز، آنجلا پلزنس
- امتیاز سایت IMDB به فیلم: 7.۳ از ۱۰
- محصول: انگلستان / ۱۹۷۸
از زمانی که تلویزیون به عضوی از خانه همه مردم جهان تبدیل شد، نمایشنامه‌ها و سریال‌های کوتاهی با اقتباس از آثار ویکتور هوگو ساخته و روی آنتن می‌رفت. اما اولین اقتباس قابل اعتنا و در واقع ارزشمندی که از آثار هوگو ساخته و در تلویزیون پخش شد، فیلم تلویزیونی «بینوایان» به کارگردانی گلن جردن بود. این فیلم در پاییز ۱۹۷۸ از شبکه سی بی اس آمریکا پخش شد و بسیار مورد توجه قرار گرفت. در جشنواره محصولات تلویزیونی امی هم این فیلم نامزد جایزه بهترین کارگردانی شد.
۹. گوژپشت نتردام (The Hunchback of Notre Dame)
- کارگردان: مایکل تاچنر
- بازیگران: آنتونی هاپکینز، درک جاکوبی، لسلی-آن داون
- امتیاز سایت IMDB به فیلم: 6.۴ از ۱۰
- محصول: آمریکا/ ۱۹۸۲
شبکه سی بی اس آمریکا، چهار سال پس از ساخت اقتباسی تلویزیونی از رمان «بینوایان» تصمیم گرفت، دیگر اثر جاودانه ویکتور هوگو یعنی «گوژپشت نتردام» را هم به شکل فیلم تلویزیونی راهی آنتن خود کند. اما سازندگان این فیلم تلویزیونی دست به انتخاب هوشمندانه‌ای زدند و آنتونی هاپکینز را برای بازی در نقش گوژپشت انتخاب کردند. هاپکینز که در دهه ۷۰ و ۸۰ با فیلم‌های «سکوت بره‌ها» و «همشهری کین» به شهرت زیادی رسیده بود، با آن شوخ‌طبعی همیشگی که چاشنی نقش‌هایش می‌کند، یکی از گوژپشت‌های ماندگار را در میان آثار اقتباسی از رمان «گوژپشت نتردام» خلق کرد و برای بازی در همین نقش نامزد دریافت جایزه بهترین بازیگر مرد از جشنواره امی شد.
۱۰. بینوایان (Les Misérables)
- کارگردان: روبرت حسین
- بازیگران: لینو ونتورا، میشل بوکه
- امتیاز سایت IMDB به فیلم: 7.۳ از ۱۰
- محصول: فرانسه/ ۱۹۸۲
این اقتباس از «بینوایان»، علاوه بر اینکه یکی از بهترین ساخته‌های سینمای فرانسه با برداشت از آثار هوگو است، چند ویژگی مهم دارد. اولین ویژگی که شاید برای ما ایرانی‌های می‌تواند جالب باشد این است که کارگردان این فیلم ایرانی تبار و بزرگ شده فرانسه است. روبرت حسین از پدری ایرانی و مادر اوکراینی در پاریس به دنیا آمد و به یکی از چهره‌های مشهور سینمای فرانسه در طی چهار دهه اخیر تبدیل شد. همچنین حسین، فرزند امین‌الله حسین است. یکی از آهنگسازان برجسته ایرانی تبار که بیشتر عمر خود را در فرانسه زندگی کرده و کنسرواتورهای اروپایی او را یکی از چهره‌های برجسته در موسیقی می‌دانند. روبروت حسین زمانی که «بینوایان» را می‌ساخت با وجود اینکه سال‌های پایانی و کهولت سن پدرش بود، ساخت موسیقی آن را به امین‌الله حسین سپرد. از دیگر ویژگی‌های مهم این فیلم بازی دیدنی لینو ونتورا، بازیگر بزرگ و جریان‌ساز سینمای فرانسه در نقش ژان والژان است. این فیلم مدت زمانی بسیار طولانی در حدود ۳ ساعت و ۴۰ دقیقه دارد، اما از مشهورترین اقتباس‌ها از آثار هوگو محسوب می‌شود.
۱۱. گوژپشت نتردام (The Hunchback of Notre Dame)
- کارگردان: گری تروزدیل
- صداپیشگان: تام هولس، دمی مور، آنتونی جی
- امتیاز سایت IMDB به فیلم: 7 از ۱۰
- محصول: آمریکا/ ۱۹۹۶
در دهه هشتاد میلادی براساس داستان «بینوایان» انیمیشن‌های تلویزیونی در کشورهای مختلف ساخته شد، اما والت دیزنی به عنوان بزرگترین کمپانی ساخت انیمیشن در جهان، در سال ۱۹۹۶ داستان «گوژپشت نتردام» را از میان آثار ویکتور هوگو برای اقتباس انتخاب کرد و به این ترتیب ۳۴امین انیمیشن این کمپانی براساس این داستان ساخته شد. این فیلم یکی از آثار تحسین‌شده ساخت والت دیزنی است که در جشنواره‌های مختلف سینمایی از جمله اسکار و گلدن گلوب در رشته‌های مختلف نامزد و برنده جایزه شد. داستان «گوژپشت نتردام» با ساختارهای داستان‌های انتخاب شده توسط دیزنی اندکی تعارض داشت و این انیمیشن جزو آثار سیاه این کمپانی محسوب می‌شود.
۱۲. بینوایان (Les Misérables)
- کارگردان: ژوزه دایان
- بازیگران: جرارد دوپاردیو، جان مالکوویچ، ژن مورو
- امتیاز سایت IMDB به فیلم: 7.۶ از ۱۰
- محصول: فرانسه/ ۲۰۰۰
وفادارترین اقتباسی که تا امروز از «بینوایان» در کشور فرانسه ساخته شده، این مینی‌سریال چهار قسمتی است که سال ۲۰۰۰ در فرانسه تولید از شبکه فاکس پخش شد. ژرار دوپاریو از بازیگران مشهور فرانسوی در این فیلم نقش ژان والژان را برعهده داشته. گروه بازیگران این سریال ترکیبی از بازیگران فرانسوی و آمریکایی است، اما زبان اصلی سریال فرانسوی است و برای بازیگران غیر فرانسوی زبان دوبله انجام شده.
۱۳. ریبلاس (Ruy Blas)
- کارگردان: جاکوز وبر
- بازیگران: جرارد دوپاردیو، جاکوز وبر و کارلو بوگت
- امتیاز سایت IMDB به فیلم: 6.۸ از ۱۰
- محصول: فرانسه / ۲۰۰۲
«ریبلاس» یکی از نمایشنامه‌های مشهور ویکتور هوگو است. داستان این نمایشنامه درباره مردی از طبقه متوسط است که عاشق شاهزاده دربار اسپانیا می‌شود. داستان این نمایشنامه در اواخر قرن ۱۷ میلادی می‌گذرد. یکبار در دهه ۴۰ میلادی سینمای فرانسه سراغ ساخت این نمایشنامه رفت که البته چندان موفق نبود، اما اقتباس تلویزیونی سال ۲۰۰۲ از این نمایشنامه به شکل تله فیلم، با بازی ژرار دوپاریو پس از شش دهه دوباره نظرها را نسبت به این نمایشنامه جلب کرد.
۱۴. مردی که میخندد (The Man Who Laughs)
- کارگردان: ژان-پیر آمریس
- بازیگران: جرارد دوپاردیو، مارک-آندره گروندین، امانوئل سنیه
- امتیاز سایت IMDB به فیلم: 6 از ۱۰
- محصول: فرانسه و چک/ ۲۰۱۲
سومین اثر اقتباسی از رمان‌های ویکتور هوگو که جرارد دوپاردیو، بازیگر مشهور فرانسوی در آن بازی می‌کند. «مردی که میخندد» اقتباسی از رمانی با همین نام است. اما سازندگان اینبار به جای فضای تاریک، میزان فانتزی داستان را بیشتر کردند و آن را به سمت درام موزیکال بردند. همین ابتکار باعث شده در نقدهای فراوانی که درباره این فیلم است، آن را به متن اصلی وفادار ندانند. اما «مردی که میخندد» ساخته ۲۰۱۲ تصویر خیال‌انگیزی از یک داستان رمانتیک تلخ ارائه داده. این آخرین اقتباس سینمایی مشهور تا امروز از این رمان است.
۱۵. بینوایان (Les Misérables)
- کارگردان: تام هوپر
- بازیگران: هیو جکمن، راسل کرو، آن هاتوی
- امتیاز سایت IMDB به فیلم: 7.۵ از ۱۰
- محصول: آمریکا/ ۲۰۱۲
«بینوایان» ساخته ۲۰۱۲ را می‌توان پر افتخارترین اقتباس سینمایی از آثار ویکتور هوگو لقب داد. این فیلم در ۸ رشته نامزد جایزه اسکار بود و توانست برای بازیگر نقش مکمل زن، بهترین موسیقی و بهترین چهره‌پردازی، این جایزه را دریافت کند. همچنین در گلدن گلوب هم درخشید و جایزه بهترین موسیقی را گرفت. «بینوایان» ساخته تام هوپر یک درام موزیکال است و به همین دلیل بیشتر توجه‌ها به سمت موسیقی این فیلم جلب شد. با وجود اینکه از نظر منتقدان این فیلم در درجه متوسط قرار می‌گرفت، اما گیشه بسیار خوبی داشت و مخاطبان زیادی در سراسر دنیا از آخرین اقتباس هالیوود از «بینوایان» استقبال کردند.
۱۶. بینوایان (Les Misérables)
- کارگردان: تام شانکلند
- بازیگران: دومینیک وست، دیوید اویلوو، لی‌لی کالینز
- امتیاز سایت IMDB به فیلم: 7.۸ از ۱۰
- محصول: انگلیس/ ۲۰۱۸
شبکه بی‌بی‌سی بریتانیا در سال ۲۰۱۸ اقتباسی جدید از رمان مشهور ویکتور هوگو را در قالب یک مینی‌سریال ۶ قسمتی منتشر کرد. پخش این مجموعه یکسال طول کشید و در سراسر جهان مورد استقبال قرار گرفت. در این سریال به تحولات سیاسی فرانسه که در امتداد داستان پیش می‌رود هم با جزییات پرداخته شده. علاوه برمخاطبان، منتقدان هم بسیار از این سریال استقبال کردند و در سایت‌های مثل راتن تومیتز و متا کرتیک امتیازهای بالای را به دست آورد.
منبع: IMDB
