صابون گیاهی چیست و چه ویژگیهایی دارد؟
در سالهای اخیر صابونهای گیاهی یا ارگانیک وارد روتین پوستی بسیاری از افراد شدهاند و جای خود را در میان محصولات بهداشتی به خوبی باز کردهاند. شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که صابون گیاهی چیست و چه تفاوتی با صابونهای کارخانهای دارد. در این مطلب از دیجیکالا مگ همراه ما باشید تا به طور کامل توضیح دهیم که این نوع صابونها چگونه ساخته میشوند، از چه موادی تشکیل شدهاند و چه فوایدی دارند.
صابون گیاهی چیست؟
فواید صابونهای گیاهی
مواد تشکیلدهندهی صابون گیاهی چیست؟
تفاوت صابون گیاهی با دیگر صابونها چیست؟
چرا کارخانهها از مواد شیمیایی استفاده میکنند؟
انواع صابون گیاهی چیست؟
صابون گیاهی چیست؟
اگر میخواهید بدانید صابون گیاهی چیست اول از همه باید بدانید که صابونهای گیاهی یا ارگانیک به صابونهایی گفته میشود که به تمامی از ترکیبات طبیعی ساخته میشوند و در ساخت آنها از هیچ گونه مادهی شیمیایی و غیرارگانیک استفاده نمیشود. این صابونها حاوی مواد طبیعی مانند روغنهایی با پایهی گیاهی، گلیسیرین و روغنهای پایه هستند. صابونهای گیاهی از چربیها یا روغنها، آب، لیمو و اسانسها و رنگهای طبیعی ساخته میشوند. همچنین از موادی ساخته میشوند که با روشهای کشاورزی ارگانیک تولید میشوند، یعنی روشهای کشاورزی که در آنها از آفتکشها یا کودهای مصنوعی استفاده نمیشود.
فواید صابونهای گیاهی
اولین و مهمترین مزیت صابون گیاهی این است که برای پوست شما بهتر از صابونهای مصنوعی است. بنابراین، تعجبآور نیست که بسیاری از مشتریان صابونهای گیاهی میگویند که پوستشان پس از استفاده از صابون ارگانیک احساس بهتری پیدا میکند و گاهی اوقات به جای ایجاد تحریک بیشتر، به بهبود شرایط پوستی مانند اگزما و آکنه کمک میکند.
اما صابون گیاهی نه تنها برای شخص پرفایده است، بلکه برای محیطزیست نیز بهتر است. زیرا تولید مواد تشکیلدهندهی آنها تأثیر کمتری بر محیط زیست دارد و به این دلیل که این مواد به راحتی تجزیه میشوند و پس از پایین رفتن در فاضلاب مشکلات کمتری ایجاد میکنند و پس از شستن در راه فاضلاب به راحتی تجزیه میشوند. برخی از موادی که در صابون انبوه برای انسانها مضر است برای ماهی و سایر موجودات نیز ضرر دارد. ترکیباتی مانند پارابن که هورمونها را شدت میبخشند بسیار مضر هستند زیرا میتوانند چرخهی زندگی این موجودات را مختل کنند.
یکی از دلایلی که صابون گیاهی برای محیطزیست بهتر است این است که ترکیبات گیاهی آن بدون آفتکشها یا کودهای شیمیایی رشد میکنند. آفتکشها و کودهای مصنوعی حشرات مفید را به همراه آنهایی که به محصولات آسیب میرسانند از بین میبرند. به حیوانات و گیاهان دیگر آسیب میرسانند. خاک و آب را آلوده میکنند و اگر مستقیماً در معرض آن قرار گیرند، میتوانند افراد را بیمار کنند. این ویژگی برای حیوانات نیز بسیار مفید است چرا که مواد تشکیلدهندهی آنها از قبل بیخطر شناخته شدهاند و بنابراین روی هیچ حیوانی آزمایش نمیشوند. و در نهایت، صابون گیاهی برای اقتصاد نیز بهتر است زیرا اغلب توسط تولیدکنندگان کوچک محلی ساخته میشود و هزینهای که بابت آن میشود در جامعه باقی میماند.
بیشتر صابونهای گیاهی از حیوانات ساخته نمیشوند. برخی از صابونهای طبیعی وجود دارند که از چربی حیوانی مانند گوشت خوک یا پیه استفاده میکنند. اگر به دنبال اجتناب از این مواد هستید، برچسبها را همیشه به دقت بررسی کنید و اگر مطمئن نیستید، مواد تشکیلدهندهی آنها را جستجو کنید. گاهی اوقات مواد تشکیلدهنده تحت نامهایی مانند سدیم لاردات یا سدیم تالووات که نامهای علمی نمکهای اسید چرب تشکیلدهندهی صابون هستند، فهرست میشوند. صابون گیاهی از این جهت نیز برای حیوانات بهتر است چرا که معمولاً هیچ آزمایش حیوانی لازم نیست روی آنها انجام شود. مواد تشکیلدهندهی صابون ارگانیک توسط FDA به عنوان GRAS ذکر میشود یا به طور کلی تحت عنوان ایمن (safe) شناخته میشود.
در نهایت، صابون ارگانیک مزایای اجتماعی بیشتری فراتر از ایمنی شخصی و محیط زیست دارد. بیشتر صابونهای گیاهی در دستههای کوچک و توسط صنعتگران محلی ساخته میشوند. مطالعات نشان دادهاست که بیشتر پولی که در مشاغل محلی خرج میشود در همان جامعهی محلی باقی میماند. در بازارهای کشاورزی یا صنایع دستی، میتوانید مستقیماً از تولیدکننده خرید کنید. حتی اگر این صابونها مستقیماً در بازارها به فروش نرسند، معمولاً سازندگان محلی در صورت داشتن سؤال یا پیشنهاد برای بهبود، در دسترستر از همتایان شرکتی خود هستند.
مواد تشکیلدهندهی صابون گیاهی چیست؟
صابونهای گیاهی مانند همهی محصولات ارگانیک از مواد طبیعی ساخته میشوند. این نوع صابونها خلاف صابونهای کارخانهای و تجاری در آزمایشگاهها و لابراتوارهای شیمی و از ترکیب مواد شیمیایی و مشتقات نفتی ساخته نمیشوند. در زیر فهرستی از مهمترین مواد تشکیلدهندهی صابونهای گیاهی را آوردهایم.
-
روغنهای پایه
صابون گیاهی از مواد طبیعی تهیه میشود و در بیشتر موارد، این مواد به صورت ارگانیک نیز تولید میشوند. قسمت اعظم صابون از روغنهای پایه ساخته میشود. عموما از همان روغنهای پایه برای صابونسازی استفاده میشود که میتوان برای پختوپز نیز استفاده کرد. بنابراین اگر خوردن آن بیخطر است، احتمالاً گذاشتن آن روی پوست نیز بی خطر خواهد بود. بیشتر این روغنها، روغن نارگیل، زیتون و روغن کرچک هستند. گاهی اوقات برخی از کارگاهها از روغن پالم نیز استفاده میکنند اما از آنجایی که برای تولید آن نیاز به تخریب زیاد محیطزیست وجود دارد، بسیاری از کارگاهها و صابونسازها استفاده از ان را کنار گذاشتهاند.
-
اسانس
یکی دیگر از مواد تشکیلدهندهی صابون گیاهی اسانس است. اسانسها ترکیبات فرار یا معطر موجود در گیاهان هستند. بیشتر اسانسها از چیزهایی که میخورید مانند مرکبات یا گیاهان معطر تقطیر میشوند. دو نمونه از اسانسهایی که زیاد استفاده میشوند اسانس لیمو و اسانس رزماری است. کارشناسان میگویند نباید اسانس خالص را روی پوست خود قرار داد زیرا بسیار غلیظ است و میتواند باعث تحریک پوست شود. با این حال، اسانس رقیقشده در ترکیب با روغنهای پایه بسیار خوب عمل میکند.
-
گلیسرین
بیشتر صابونهای گیاهی حاوی گلیسیرین نیز هستند. گلیسیرین محصول طبیعی در صابونسازی است. بسیاری از صابونسازان در بازار انبوه و برخی صابونسازیهای کوچک گلیسیرین را حذف میکنند زیرا باعث می شود صابون دوام بیشتری داشته باشد و میتوانند آن را جداگانه و برای استفاده در سایر محصولات آرایشی بفروشند. با این حال، وقتی گلیسیرین در صابون وجود دارد، به عنوان مرطوبکننده یا مادهای عمل میکند که رطوبت را از هوا به داخل پوست جذب میکند. دو نوع مرطوبکنندهی طبیعی دیگر آلوئهورا و عسل هستند که در ساخت صابون استفاده میشوند.
-
لای
لای یک نوع مادهی طبیعی تصفیهشده است که با تعریف «ارگانیک» مطابقت ندارد. در حقیقت لای از خاکستر چوب به وجود میآید، بنابراین به نوعی گیاهی محسوب میشود اما به نظر نمیرسد چیزی باشد که شخص دوست داشته باشد روی پوست خود بگذارد. این را بدانید که یک تفاوت اصلی میان «حاوی لای» و «ساختهشده از لای» وجود دارد. صابون از یک واکنش شیمیایی که بین لای و روغن اتفاق میفتد ساخته میشود. بنابراین، اگر این کار به درستی انجام شود، پس از تکمیل واکنش صابونسازی، هیچ لایی در صابون باقی نمیماند. فقط یونهای سدیم، اسیدهای چرب، گلیسیرین، کمی آب و البته اسانسها وجود خواهد داشت.
تفاوت صابون گیاهی با دیگر صابونها چیست؟
صابونهای مصنوعی که در بازار به صورت انبوه تولید و عرضه میشوند، از عوامل کفکنندهی بر پایهی نفت، عطرهای مصنوعی، رنگهای تند و نگهدارندههای خطرناک ساخته میشوند. اکنون که دربارهی برخی از مواد تشکیلدهندهی صابون گیاهی صحبت کردیم، به چند مورد از مواد نه چندان سالم موجود در صابونهای تجاری و مصنوعی که در بازار انبوه تولید میشوند اشاره میکنیم. سه مادهای که قصد داریم بررسی کنیم عبارت هستند از سورفکتانتها (surfactants)، پارابنها (parabens) و عطرهای مصنوعی.
-
سورفکتانتها
سورفکتانتها مواد شیمیایی هستند که مسئول خواص پاککنندگی محصول هستند. سورفکتانتها از مولکولهای بلند با دو انتهای مختلف ساخته شدهاند. یک سر مولکول به آب میچسبد، درحالیکه سر دیگر به خاک و روغن میچسبد. سورفکتانتها به عنوان یک ماده برای شما بد نیستند. صابون از نظر فنی یک سورفکتانت است. اما باید مراقب باشید که کدام سورفکتانتها را روی بدن خود میزنید. یکی از رایجترین سورفکتانتها در پاککنندهها و شامپوها، سدیم لوریل سولفات است. سدیم لوریل سولفات یا SLS از نارگیل تهیه میشود اما در زمان تولید با محصولات جانبی سمی آلوده میشود. SLS با تحریک پوست، سمی کردن و اختلال غدد درون ریز و سرطان ارتباط دارد. یکی دیگر از واقعیتهای نگران کننده در مورد SLS و بسیاری از مواد مصنوعی دیگر این است که بدن آنزیمهایی برای تجزیهی آنها ندارد، بنابراین ممکن است در طول زمان در بافتهای بدن انباشته شوند.
-
پارابنها
پارابنها نوع خاصی از نگهدارندهها هستند که در طیف وسیعی از محصولات آرایشی و بهداشتی و دارویی استفاده می شوند. به طور خاص آنها از رشد کپک و باکتری جلوگیری میکنند. پارابن در واقع مخفف «پارهیدروکسی بنزوات» است. دلیل اینکه باید از پارابنها اجتناب کنیم این است که مانند هورمون استروژن در بدن عمل میکنند. استروژن بیش از حد میتواند منجر به سرطان سینه و مشکلات تولیدمثل شود. یکی از خبرهای خوب این است که بسیاری از نگهدارندههای جدیدتر و ایمنتر در دسترس هستند که میتوانند جایگزین پارابن شوند. هنگام بررسی برچسب روی محصولات آرایشی، باید به سه پارابن رایج توجه کنید: بوتیل پارابن، متیل پارابن و پروپیل پارابن.
-
عطرهای مصنوعی
شاید شما هم متوجه بوهای تند وتیز صابونهای تجاری و مصنوعی شده باشید و ممکن است با خود فکر کرده باشید که این عطرها و اسانسها طبیعی هستند. اما باید بگوییم که بیشتر این عطرهای مصنوعی از مشتقات نفتی هستند. از آنجایی که دستورالعملهای ساخت عطرهای مصنوعی به عنوان اسرار تجاری محافظت میشوند دقیقا نمیتوان متوجه مواد تشکیلدهندهی آنها شد بنابراین تا جایی که میتوان باید از این نوع صابونها و البته عطرهای مصنوعی مورداستفاده در آنها خودداری کرد.
-
مواد دیگر
فهرست بلندبالایی از مواد مصنوعی دیگری وجود دارد که میتوانند در مواد پاککنندهای که به صورت انبوه تولید میشوند یافت شوند، اما فهرست کردن آنها این مقاله را بسیار طولانی میکند. بهترین مکان برای جستجوی اطلاعات، دربارهی هر افزودنی به محصولات مراقبت شخصی (و غذا)، Environmental Working Group یا EWG است. وظیفه آنها به روز بودن در آخرین تحقیقات دربارهی مواد شیمیایی بالقوهی مضر است.
چرا کارخانهها از مواد شیمیایی استفاده میکنند؟
اولین دلیل این است که این مواد ارزانتر از مواد طبیعی هستند. دلیل بعدی این است که پردازش و ذخیرهی آنها آسانتر است. و در نهایت، به راحتی میتوان این مواد شیمیایی را وادار به ایجاد نتیجهی دلخواه، مانند رنگها و رایحههای فوقالعاده شدید کرد. متأسفانه، بسیاری از عطرهای طبیعی قادر به تبدیل شدن به صابون نیستند چون آن روایح شدید و غلیظ را ندارند. به همین ترتیب، تقطیر بسیاری از گلها به شکل طبیعی بسیار گران است، بنابراین به عنوان مثال، اگر میخواهید یک قطعه صابون با عطر یاس داشته باشید و قیمت تمامشدهی آن بالا نباشد، باید از مواد مصنوعی استفاده کنید.
انواع صابون گیاهی چیست؟
صابونهای گیاهی بر اساس پایهی محصولاتی که در ساخت ان استفاده میشود به شرح زیر است:
- آلوئه ورا: آلوئه ورا به دلیل خاصیت مرطوبکنندگی خود شناخته شدهاست که آن را به یک مادهی ایدهآل برای صابونهای حمام تبدیل میکند. این میتواند به تسکین پوست خشک و تحریکشده کمک کند و خواص ضدباکتریایی آن میتواند به مبارزه با آکنه و سایر عفونتهای پوستی کمک کند.
- دارچین: دارچین دارای خواص ضدقارچی و ضدباکتریایی طبیعی است که آن را به مادهای عالی برای صابونهای حمام تبدیل میکند. این میتواند به مبارزه با عفونتهای پوستی کمک کند و باعث سلامت بیشتر پوست شود.
- صندل: چوب صندل برای قرنها در طب آیورودا و به دلیل خواص درمانی آن استفاده میشود. به دلیل توانایی آن در تسکین و آبرسانی به پوست خشک، مادهای مهم در فضای درمانی شناخته میشود. خواص ضدالتهابی آن میتواند به کاهش قرمزی و تحریک پوست نیز کمک کند.
- اسطوخودوس: اسطوخودوس به دلیل داشتن خاصیت آرامبخش و تسکیندهنده، از محبوبترین صابونهای گیاهی به شمار میرود. خواص ضدعفونیکنندهی آن همچنین میتواند به مبارزه با آکنه و سایر عفونتهای پوستی نیز کمک کند.
- خیار: خیار مرطوبکنندهای طبیعی و تسکیندهندهی پوست است. یک مادهی ایدهآل برای ساخت صابونهای گیاهی است. خیار میتواند به آبرسانی و تسکین پوست خشک و تحریکشده کمک کند و خواص خنککنندگی آن میتواند باعث کاهش التهاب و قرمزی پوست شود
- گل رز: گل رز به دلیل خاصیت آبرسانی و ضد پیری، یک ماده محبوب در مراقبت از پوست و ساخت صابونهای گیاهی است.
- لیمو: لیمو یک قابض طبیعی است که میتواند به سفت شدن و روشن شدن پوست کمک کند. این ماده میتواند به کاهش ظاهر لکههای تیره کمک کند و خواص ضدباکتریایی آن میتواند باعث کاهش آکنه و سایر عفونتهای پوستی شود.
- یاس: یاس به خاطر رایحهی آرامشبخش و نشاطآورش شناخته شدهاست که آن را به مادهای ایدهآل برای ساخت صابونهای حمام تبدیل میکند.
- برنج: برنج قرنها است که به دلیل خاصیت آبرسانی و روشنکنندگی در محصولات مراقبت از پوست استفاده میشود. برنج میتواند به بهبود بافت پوست و کاهش لکههای تیره کمک کند.
- ریحان: ریحان میتواند به مبارزه با آکنه و سایر عفونتهای پوستی کمک کند و خواص تسکیندهندهی آن میتواند باعث کاهش قرمزی و تحریک شود.
کلام پایانی
پس از بررسی همهی این دلایل، به راحتی میتوان متوجه شد که چرا صابون گیاهی انتخابی عالی است. این نوع از صابونسازی را میتوان شروع یک جنبش دانست. چرا که اشخاص ترجیح میدهند به جای خرید از تولیدکنندگان بزرگ و تولیدات انبوه به سمت تولیدکنندگان کوچکتر و محلیتر و البته محصولات کوچکتر، محلیتر و منحصربهفردتر بروند. صابون گیاهی را میتوان یکی از مهمترین محصولات محلی دانست. اگر شما هم علاقه دارید تا از این جنبش حمایت کنید فقط کافی است که به فروشگاههای نزدیک محل زندگی خود بروید تا با خرید صابون گیاهی دلخواهتان کمکی بزرگ به این جنبش کرده باشید. البته حواستان باشد اگر دچار حساسیت یا عارضهی پوستی هستید حتما پیش از خرید با پزشک مورداعتماد خود مشورت کنید تا دچار مشکل پوستی نشوید.
منبع: metaphororganic