قوانین سفر در زمان فیلم «پروژه آدام» در برابر واقعیت‌های علمی
در جدیدترین فیلم علمی-تخیلی شبکه نت‌فلیکس (Netflix) رایان رینولدز (Rayan Reynold) از سال ۲۰۵۰ به گذشته سفر می‌کند و با خودِ ۱۲ ساله‌اش روبه‌رو می‌شود. اگر می‌خواهید از چم‌وخم علمی سفر به گذشته در فیلم «پروژه آدام» (The Adam project) بیشتر بدانید، این مطلب برای شماست.
هشدار: این مطلب داستان فیلم «پروژه آدام را لو می‌دهد.
«پروژه آدام» یک داستان علمی‌تخیلی را با موضوع سفر در زمان روایت می‌کند، اما چنین سفری چطور (در فیلم) ممکن می‌شود؟
درباره فیلم و همکاری‌ها
«پروژه آدام» به کارگردانی شاون لوی (Shawn Levy) و بازی رایان رینولدز در نقش آدام رید (Adam Reed)، که یک مسافر زمان است و با سفر از سال ۲۰۵۰ به سال ۲۰۲۲ با خود ۱۲ ساله‌اش ملاقات می‌کند. نقش آدام جوان را واکر اسکوبل (Walker Scobell) در کنار مارک روفالو (Mark Ruffalo) و جنیفر گارنر (Jennifer Garner) بازی می‌کند. روفالو و گارنر پس از ۱۸ سال (تجربه قبلی‌شان در فیلم از ۱۳ به ۳۰ رفتن (۱۳ Going on 30) بوده است) دوباره کنار هم قرار گرفته‌اند و نقش والدین آدام را بازی می‌کنند.
«پروژه آدام» که در ۱۱ مارس ۲۰۲۲ از نت‌فلیکس منتشر شده، دومین همکاری شاون لوی با رایان رینولدز (پس از Free guy) است. این کارگردان و بازیگر قرار است برای فیلم ددپول ۳ (Deadpool 3) که البته هنوز تاریخ انتشار مشخصی ندارد، دوباره با هم همکاری کنند؛ این فیلم «مزدور دهن‌گشاد» (اشاره به گزافه‌گویی‌های ددپول و شکستن دیوار چهارم) را به‌طور رسمی وارد دنیای سینمایی مارول خواهد کرد.
در «پروژه آدام»، رایان رینولدز نقش آدام رید بالغ را بازی می‌کند که با دزدیدن جت زمان‌پیمای خودش قصد بازگشت به سال ۲۰۱۸ را دارد و در جست‌وجوی همسرش لورا با بازی زوئی سالدانا (Zoe Saldaña) است. لورا پس از اینکه متوجه‌ی یک ناهنجاری عجیب می‌شود، برای حل این مسئله به سال ۲۰۱۸ سفر می‌کند که جت زمان‌پیمایش منفجر می‌شود و با احتمال بالایی او را می‌کشد.
اما آدام اعتقاد دارد لورا هنوز زنده است و می‌خواهد همسرش را پیدا کند. در تلاش برای سفر به سال ۲۰۱۸، آدام به‌طور تصادفی در سال ۲۰۲۲ فرود می‌آید. آدام بالغ با نسخه‌ی جوان‌تر خودش آشنا می‌شود و از آنجایی که کاشف به عمل می‌آید این دو به یکدیگر نیاز دارند، یاد می‌گیرند با هم کار کنند و به یک تیم تبدیل بشوند؛ تیمی برای نجات لورا و همچنین کنار آمدن با آسیب‌هایی که از مرگ پدرشان دیده‌اند.
آدام بالغ و کودک همچنین باید سوریان (Sorian) با بازی کاترین کینر (Catherine Keener) را (که از قضا رئیس آدام بالغ است) از کارهایش بازدارند. سوریان طوری از سفر در زمان استفاده می‌کند که می‌تواند آثار فاجعه‌باری روی جهان داشته باشد.
از آنجایی که داریم درباره یک فیلم سفر در زمانی حرف می‌زنیم، یکی از چالش‌های فیلم تعریف کردن قوانین سفر در زمان است. در دنیای داستان‌ها سفر در زمان به روش‌های بسیار متفاوتی انجام می‌شود که این روش‌ها بستگی به جهان آن داستان و قواعدش دارد. برای مثال در فیلم «انتقام‌جویان: پایان بازی» (Avengers: End game) نسخه‌ای از سفر در زمان را می‌بینیم که با شعبه‌های مختلف زمان سر و کار داریم، شعبه‌هایی که به‌دست مسافران زمان و با تغییر در گذشته به‌وجود می‌آیند. شیوه‌ای که یادآور سفر در زمان در فیلم بازگشت به آینده (Back to the Future) است. هرچند در انتقام‌جویان با تغییر گذشته، دارند آینده را هم تغییر می‌دهند.
همه‌ی این فرضیه‌های سفر در زمان در دنیای واقعی به‌دست دانشمندانی که پیامدهای محتمل سفر در زمان را در نظر می‌گیرند، مطرح شده‌اند و هرکدام‌شان استدلال خودش را دارد. اما «پروژه آدام» از چه شیوه‌ای برای سفر در زمان استفاده می‌کند و فلسفه‌اش چیست؟ برویم سراغ کارکرد سفر در زمان در فیلمی که رایان رینولدز مسافر زمانش شده.
شتاب‌دهنده ذرات مغناطیسی پدر آدام
پدر آدام، لوئیس (مارک روفالو) پرفسور و فیزیکدان کوانتومی است که همچنین برای شرکت مایا سوریان کار می‌کند. سوریان بودجه تحقیقات لوئیس را تأمین می‌کند تا شتاب‌دهنده ذرات عظیم لوئیس از تئوری به واقعیت تبدیل شود و در تأسیسات شرکت جا بگیرد. شتاب‌دهنده‌های ذرات در زندگی واقعی وجود دارند و اگر اخبار دنیای علم را دنبال کرده باشید، حتما می‌دانید که در دهه‌ی گذشته حسابی خبرساز بوده‌اند. معروف‌ترین شتاب‌دهنده ذرات درحال حاضر شتاب‌دهنده‌ای به نام «هاردون بزرگ» (the Large Hadron) در سرن (CERN) است. شتاب‌دهنده‌ها از انرژی برای سرعت بخشیدن به پرتوهای ذرات و آهن‌رباهای قدرتمند برای هدایت و متمرکز کردن ذرات استفاده می‌کنند. از سال ۱۹۳۰ تا حالا برای بررسی جنبه‌های مختلف فیزیک از شتاب‌دهنده‌های ذرات استفاده شده و می‌شود.
در «پروژه آدام» لوئیس پروژه آدام (همان شتاب‌دهنده ذرات مغناطیسی) را می‌سازد تا این فرضیه را بررسی کند که آیا می‌شود با استفاده از انرژی کافی کرم‌چاله‌های سودمند در فضا ایجاد کرد یا نه؟ کرم‌چاله‌های سودمند از دروازه‌هایی حرف می‌زنند که درواقع می‌توانند برای سفر در فضا و زمان استفاده شوند و همان شیوه‌ی سفر در زمانی است که پیش‌تر ازش حرف زدیم.
این فرضیه در علم فیزیک واقعا وجود دارد. می‌توان از سیاه‌چاله‌ها برای سفر به گذشته استفاده کرد، اما در این فرضیه، این سفر یک‌طرفه و با احتمال زیادی مرگبار است. سیاه‌چاله‌ها می‌توانند هر فرد یا سفینه‌ای را که سعی دارد ازشان عبور کند متلاشی کنند. اما نوع کرم‌چاله‌هایی که در فیلم «پروژه آدام» می‌بینیم متفاوت است. شتاب‌دهنده پروژه آدام کرم‌چاله‌هایی ایجاد می‌کند که از الگوریتم تثبیت‌کننده‌آی به نام ISPCA (الگوریتم حاوی پلاسما با جابه‌جایی بی‌نهایت) استفاده می‌کند. همین الگوریتم مانع متلاشی شدن مسافر زمان می‌شود و سفر در زمان را ممکن می‌سازد.
به‌راستی می‌شود از کرم‌چاله‌ها برای سفر در زمان استفاده کرد؟
در دنیای فرضیه‌ها و تئوری، بله ممکن است. در سال ۱۹۳۵، آلبرت اینشتین و ناتان روزن (Nathan Rosen) از نظریه نسبیت عام برای پیشنهاد وجود پل‌هایی در طول زمان استفاده کردند که می‌توانند برای اتصال دو نقطه مختلف در فضا-زمان ازشان استفاده کرد. این همان پل انیشتین-روزن است که شهرت بسیار زیادی هم دارد. فرهنگ عامه از این نظریه برای توضیح همه‌چیز از سفر بین کهکشانی گرفته تا سفر در زمان استفاده کرده است و این‌طور که پیداست باز هم استفاده خواهد کرد. در فیلم ثور، جین فاستر Bifrost را پل انیشتین-روزن می‌نامد، این همان چیزی است که آسگاردی‌ها برای سفر بین ۹ قلمرو از آن استفاده می‌کنند و بارها در فیلم‌های ثور و اونجرز شاهدش بوده‌ایم.
فیزیکدانان واقعی در مورد پتانسیل استفاده از کرم‌چاله‌ها فرضیه‌ای را مطرح کرده‌اند که کرم‌چاله‌ها این پتانسیل را دارند که در نهایت روزی بشود ازشان استفاده کرد و با سرعتی بیشتر از سرعت نور در سراسر جهان هستی جابه‌جا شد. سازوکاری که ممکن است روزی سفر در زمان را ممکن کند همین کرم‌چاله‌ها هستند، اما احتمال اینکه این سفر فقط یک‌طرفه باشد زیاد است. چرا که کرم‌چاله باید قابل عبور باشد، یعنی مسافر فضا-زمان باید بدون اینکه آسیب ببیند از آن عبور کند و به مقصد برسد. یکی از نظریه‌ها می‌گوید برای چنین امکانی باید ماده‌ای با انرژی منفی باید وجود داشته و البته در دسترس ما باشد. فیزیکدانان معتقدند ایجاد چنین ماده‌ای امکان‌پذیر است و سفر در زمان درنهایت ممکن است؛ اما هنوز همه‌ی این‌ها در دنیای فرضیه و تئوری باقی مانده و هیچ تلاشی در دنیای واقعی برای سفر در زمان با استفاده از کرم‌چاله‌ها صورت نگرفته است، حداقل نه تلاشی که به گوش عموم مردم رسیده باشد.
است.
چرا «پروژه آدام» از چندجهانی یا خطوط زمانی متفاوت استفاده نمی‌کند؟
وقتی آدام کم‌سن از خود بزرگترش می‌پرسد که آیا ملاقات آن‌ها یک خط زمانی دیگر ایجاد می‌کند یا نه، آدام بالغ بلافاصله به این ایده پاسخ منفی می‌دهد. در دنیای «پروژه آدام»، سفر در زمان بسیار شبیه به بازگشت به آینده است؛ هر چیزی که در گذشته تغییر کند، آینده را تغییر می‌دهد. این وجود چندجهانی را زیر سوال می‌برد و در ادامه هم آدام بالغ با قدرت این مسئله را رد می‌کند. دلیل اینکه خطوط زمانی متناوب و چندجهانی نمی‌توانند در این فیلم وجود داشته باشند این است که اگر می‌شدند، داستان به‌طور کلی خراب می‌شد و کار نمی‌کرد.
آدام بالغ که به گذشته برمی‌گردد، چیزی را در مورد زمانی که از آن آمده تغییر نمی‌دهد و درعوض یک خط زمانی جدید ایجاد می‌کند (که البته خط زمانی قبلی دیگر وجود ندارد و مثل حافظه‌ی مسافران زمان، حذف می‌شود). داستان «پروژه آدام» روی تغییر گذشته تأکید دارد؛ یعنی اگر سوریان به گذشته برنمی‌گشت و زندگی خودش را تغییر نمی‌داد، آینده‌ای که آدام بالغ از آن آمد هرگز به‌وجود نمی‌آمد. از آنجایی که این تئوری سفر در زمان از «نقاط ثابت» هم استفاده می‌کند، فقط یک خط زمانی می‌تواند وجود داشته باشد و شخصیت‌ها فقط در همان یک خط وجود دارند. اگر هم در این دنیا چندجهانی وجود داشت، به همین دلیل این مسافران زمان هرکاری هم که می‌کردند، جهان‌های موازی هیچ تأثیری نمی‌گرفتند و تغییر پیدا نمی‌کردند.
«نقاط ثابت» در این فیلم چه چیزهایی هستند؟
در بیشتر داستان‌های سفر در زمان، ملاقات با گذشته خود یک نه بزرگ است؛ اتفاقی ممنوعه و گاه خطرناک که می تواند دردسرهای زیادی (از جمله پدیده تناقض) ایجاد کند. برای مثال ملاقات با نسخه‌ی جوان‌تر مسافر زمان باید خاطرات جدیدی خلق کند که به‌محض انجام کاری متفاوت از آنچه در سال ۲۰۲۲ به یاد می‌آورد، به مغزش سرازیر شود؛ همان روشی که جو پیر (old joe) همه کارهای جو جوان‌تر را در فیلم علمی‌تخیلی چرخ‌زننده (Looper) به یاد می‌آورد.
با این حال، «پروژه آدام» مشکل خاطرات جدید را با توضیح «نقاط ثابت»، یا اینکه یک فرد از کجای جریان زمانی است، برطرف می‌کند. آدام بالغ به خود کوچکترش می‌گوید دلیل اینکه هیچ یک از برخورد آن‌ها یا ماجراجویی بعدی آن‌ها را به خاطر نمی‌آورد این است که هنوز در زمان درست (نقطه ثابت) خود نیست. او توضیح می‌دهد که همه فقط یک نقطه در زمان دارند که به آن تعلق دارند و خاطرات جدید او تا زمانی که به سال ۲۰۵۰ برنگردد، رمزگذاری نمی‌شوند. البته، وقتی دو آدام به پدرشان کمک می‌کنند سفر در زمان را به‌وسیله تخریب شتاب‌دهنده نابود کند، تمام تجربه‌ای که با هم داشتند از حافظه‌شان حذف می‌شود.
همچنین در اولین صحنه‌‌ی اکشن فیلم ما می‌بینیم که بعد از متلاشی شدن عجیب یکی از مأمورهای سوریان آدام بالغ می‌گوید مرگ در خارج از نقطه ثابت این‌طوری است. که البته علت این ماجرا بیش از آنکه دلیل علمی و منطقی (منطق داستانی) داشته باشد، دلیل تجاری دارد. نویسنده‌های «پروژه آدام» با این خلاقیت کاری کرده‌اند که فیلم به وادی خشونت و صحنه‌های پر از خون و شکستگی استخوان قدم برندارد و آدم‌های بد مثل یک توده از غبار و نور متلاشی شوند.
در «پروژه آدام» گذشته چطور روی آینده تأثیر می‌گذارد؟
تغییرات در گذشته، آینده را تغییر می‌دهد، اما بقایای تجربه همچنان در جوهره خاطره مسافران زمان وجود دارد. آدام نمی‌تواند کاری را که خودش و نسخه‌ی جوان‌ترش در لحظه انجام می‌دهند را به یاد بیاورد چرا که در نقطه ثابت خود نیست، اما راه دیگری وجود دارد که گذشته روی آینده تأثیر می‌گذارد. وقتی که آدام و خود کوچکترش سرانجام در سال ۲۰۲۲ با همسرش لورا ملاقات می‌کنند، او به آن‌ها می‌گوید سوریان قبلا در زمان سفر کرده است تا گذشته را تغییر دهد و آینده‌ای را بسازد که آدام از آن آمده؛ آینده‌ای که طبق گفته‌های آدام بالغ روزهای خوبش شبیه فیلم‌های ترمنیاتور (The Terminator) هستند.
در این آینده سوریان ارباب سفر در زمان شده و کسی بدون اجازه او نمی‌تواند به گذشته سفر کند و چیزی را تغییر دهد. لورا به آدام می گوید باید به سال ۲۰۱۸ برود و نگذارد پدرش به‌وسیله آن شتاب‌دهنده سفر در زمان را اختراع کند. مشکل اینجاست که اگر آدام به سال ۲۰۱۸ برود، ممکن است دیگر هرگز همسرش را ملاقات نکند؛ همین باعث شده آدام بالغ دودل بشود و نخواهد به سال ۲۰۱۸ برود. با این حال لورا نگران از دست رفتن تجربه‌شان نیست و می‌گوید هر کاری که تا حالا با هم انجام داده‌اند، زمانی وجود داشته و واقعی بوده. حتی ممکن است اثری از این خاطرات در ذهن‌شان بماند و به همین وسیله دوباره یکدیگر را پیدا کنند. این اعتقاد لورا است و نه آدام و نه مخاطب، نمی‌دانند که حتما این اتفاق می‌افتد یا نه.
در پایان…
کاشف به عمل آمد که فرضیه لورا درست بوده است. وقتی هر دو آدام به سال ۲۰۱۸ می‌روند تا به پدرشان کمک کنند و الگوریتمی که سفر در زمان را ممکن می‌سازد، بدزدند و سفر در زمان را دوباره غیرممکن کنند، حافظه‌ی هر دو آدام از ماجراهایی که با هم داشتند حذف می‌شود و به «نقاط ثابت» خودشان برمی‌گردند. با این حال به‌طرز عجیبی هر دو آدام به قول‌هایی که داده بودند عمل می‌کنند. آدام جوان یکهو یادش می‌آید که باید از طرف آدام بالغ مادرش را محکم بغل کند و آدام بالغ هم دوباره لورا را در دانشگاه پیدا می‌کند.
این نشان می‌دهد زمان در «پروژه آدام» روی یک حلقه وجود دارد، و برخی از باقی‌مانده‌های حلقه، حتی زمانی که حلقه تغییر می‌کند، همچنان وجود دارند. در نتیجه مسافران زمان می‌توانند نحوه گذر زمان را تغییر دهند، اما نمی‌تواند تمام آثار خط زمانی اصلی را به‌طور کامل پاک کنند.
منبع: screenrant
