تاریخچه‌ی کوتاه اما شگفت‌انگیز تسلا
در حالی که سهام تسلا طی چند وقت اخیر به شکلی انفجاری دچار افزایش ارزش شده و در برهه‌ای کوتاه به بالاتر از ۹۰۰ دلار به ازای هر سهم هم رسید، اکنون زمان خوبی است به تاریخچه تسلا بپردازیم که داستانی نسبتا کوتاه اما شگفت‌انگیز راجع به تبدیل شدن به ارزشمندترین تولیدکننده اتومبیل در آمریکا به حساب می‌آید. تولیدکننده‌ای که ارزش بازارش حتی از رقبای بسیار قدیمی مانند جنرال موتور، فیات کرایسلر و فورد هم بیشتر شده. برای شرکتی که عمری کمتر از ۲۰ سال دارد، این دستاوردی بزرگ است، اما در عین حال بزرگترین دستاورد تسلا نیست.
بزرگترین دستاورد تسلا این است که برای بیش از ۱۸ سال به حیات ادامه داده و در این مسیر، چندین بار به سوددهی هم رسیده است.
نخستین روزهای تسلا
تسلا حیات خود را به‌عنوان Tesla Motors و در سال ۲۰۰۳ میلادی آغاز کرد و فرزند خلف یک مهندس الکتریک و یک محقق کامپیوتری بود که قصد داشتند یک اتومبیل الکتریکی بسازند که از نظر ظاهر و عملکرد، با یک اتومبیل گازوییلی برابری می‌کند.
مارتین ابرهارد و مارک تارپنینگ پیش از اینکه تصمیم به ساخت یک اتومبیل الکتریکی بگیرند، در ساخت یک استارتاپ در حوزه کتاب‌های الکترونیکی همکاری داشتند. شرکت NuovoMedia آن‌ها در سال ۱۹۹۷ میلادی تأسیس شد و سه سال بعد، شرکت Gemstar TV Guide Internation آن را به قیمت ۱۸۷ میلیون دلار خرید.
به گفته تارپنینگ، در آن زمان این دو می‌خواستند یک شرکت دیگر راه بیندازند، اما در ابتدا نمی‌دانستند که دقیقا می‌خواهند چه کنند. او در جریان یک مصاحبه طی سال ۲۰۰۹ میلادی گفت: «می‌دانستیم که می‌خواهیم یک مشکل واقعی را برطرف کنیم، ولی نمی‌توانستیم یک ابزار شبکه دیگر بسازیم.»
در ابتدا این دو به فکر سلول‌های سوختی و اتانول سلولزی افتادند و در صدد حل مشکلات ناشی از رسیدن به پیک مصرف نفت برآمدند؛ یک نگرانی بزرگ در اواخر دهه ۲۰۰۰ میلادی. اما در نهایت آن‌ها خودروهای الکتریکی را برگزیدند. اما نه هر خودرویی، بلکه یک خودروی الکتریکی «الهام‌بخش» که زیبا و گران‌قیمت بود، تصویری تازه از این خودروها ترسیم می‌کرد و عموم مردم را به استفاده از آن‌ها ترغیب می‌ساخت.
رودستر
برای ساخت این اتومبیل الهام‌بخش، ابرهارد و تارپنینگ نیازمند سرمایه بودند. نخستین دور از سرمایه‌ها در سال ۲۰۰۴ تأمین شد و مهم‌ترین سرمایه‌گذار هم ایلان ماسک، هم‌موسس کمپانی پی‌پل بود. به‌عنوان یک میلیاردر تازه از راه رسیده بعد از اینکه eBay پی‌پل را در سال ۲۰۰۲ خرید، ماسک به پول کافی و لازم برای پیش بردن کار ابرهارد و تارپنینگ دسترسی داشت.
با گذشت سه سال و پشت سر گذاشتن سه پروسه جذب سرمایه، تسلا موتورز پا به حیات گذاشت و ورژن نهایی نخستین اتومبیل تسلا، یعنی رودستر هم زاده شد. این اتومبیل در سال ۲۰۰۸ میلادی به تولید انبوه رسید. تسلا برچسب قیمت ۱۰۹ هزار دلار را برای نخستین رودستر انتخاب کرد و بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲، توانست ۲۴۵۰ واحد از آن را به فروش برساند.
این اتومبیل یقینا توانست انتظارات را برآورده کند. شتاب‌دهی صفر تا صد در کمتر از ۴ ثانیه انجام می‌شد و اتومبیل به بیشینه سرعت ۲۱۷ کیلومتر بر ساعت می‌رسید. ضمنا با هر بار شارژ باتری، امکان پیمودن ۴۰۰ کیلومتر مهیا بود
البته که سال‌های پیش از تولید انبوه نخستین اتومبیل الکتریکی لوکس جهان، چالش‌های فراوانی برای تسلا به همراه آورد. ایلان ماسک که آن زمان رییس هیأت مدیره‌ی کمپانی بود، اختلاف نظراتی با مارتین ابرهارد داشت که در نهایت باعث شد او از کار در تسلا کناره گرفته و از این شرکت شکایت کند. این پروند قضایی به نفع تسلا به پایان رسید، اما کمپانی از لحاظ مالی در شرایط سختی به سر می‌برد و اساسا هزینه‌ها بیشتر از درآمد بود.
نقشه‌ی مخفی
در سال ۲۰۰۶ میلادی، ایلان ماسک مستنداتی تحت عنوان «Secret Master Plan» منتشر کرد که برنامه‌های طولانی‌مدت رییس هیأت مدیره‌ی تسلا را برای کمپانی تشریح می‌کرد. در این مستندات، ماسک گفت هدفش از سرمایه‌گذاری روی تسلا موتورز این نبوده که فقط اتومبیل بسازند و بفروشند. او برنامه‌هایی بزرگتر داشت.
هدف از سرمایه‌گذاری روی تسلا «کمک به تسهیل فرآیند گذار از اقتصادی مبتنی بر معادن و سوزاندن هیدروکربن به سمت یک اقتصادی الکتریکی و خورشیدی است که به نظرم اصلی‌ترین روش برای دستیابی به راهکارهای پایدار به حساب می‌آید». برنامه‌ی ماسک برای تحقق این مهم ساده اما هوشمندانه بود؛ «اتومبیل اسپورت بساز، از پول آن برای ساخت یک اتومبیل مقرون‌به‌صرفه استفاده کن، از پول آن برای ساخت یک اتومبیل مقرون‌به‌صرفه‌تر استفاده کن، درحالی که تمام این کارها را انجام می‌دهی گزینه‌هایی برای تولید انرژی الکتریکی بدون هیچ‌گونه انتشار دی‌اکسید کربن هم بساز».
از آن زمان به بعد، تسلا دقیقا مشغول انجام همین کار بوده و به موفقیتی نسبی دست یافته.
عمومی شدن
۲۰۰۸ سال خوبی برای هیچ‌کس نبود و تسلا هم که از پیش در گرفتاری‌های مالی به سر می‌برد، سالی بسیار دشوار را تجربه کرد. در آن سال، ایلان ماسک تبدیل به مدیر عامل کمپانی و جایگزین تارپنینگ شد که تسلا را به صورت کامل ترک کرده بود. ماسک به سرعت شروع به تعدیل برخی نیروها و اعلام کرد که عرضه اتومبیل بعدی تسلا، یعنی مدل ۳، تا سال ۲۰۱۱ به تعویق می‌افتد.
با دریافت چند وام، تسلا از نخستین سال بحران اقتصادی جان سالم به در برد؛ یک وام ۴۰ میلیون دلار باعث شد کمپانی در پایان سال ۲۰۰۸ از ورشکستگی نجات یابد و سال بعد نیز کمپانی آلمانی Daimler حدودا ۱۰ درصد از سهام تسلا را به قیمت ۵۰ میلیون دلار خرید. در همان سال، دپارتمان انرژی ایالات متحده نیز وامی ۴۶۵ میلیون دلاری در اختیار تسلا قرار داد.
اما حتی این وام‌ها هم برای برطرف‌سازی تمام مشکلات کافی نبودند. بنابراین در سال ۲۰۱۰، تسلا خبر از عرضه اولیه سهام خود داد. این کار در ماه ژوئن و در بازار بورس نزدک عملی شد و تسلا با فروش ۱۳.۳ میلیون از سهام خود (با ارزش ۱۷ دلار به ازای هر سهم) بیش از ۲۲۶ میلیون دلار جمع‌آوری کرد. در روز عرضه اولیه، سهام کمپانی ارزشی ۴۰ درصد بالاتر از قبل یافت. ۷ سال بعد و در ماه ژوئن ۲۰۱۹، ارزش هر سهم تسلا به ۳۷۰ دلار رسیده بود.
طی سال ۲۰۱۰، تویوتا هم وارد میدان شد و ۵۰ میلیون دلار روی تسلا سرمایه‌گذاری کرد تا دو کمپانی به ساخت یک اتومبیل الکتریکی مشرک بپردازند. این همکاری سال‌ها ادامه یافت اما تویوتا بالاخره سهام خود را در سال ۲۰۱۷ فروخت.
مدل اس
در سال ۲۰۰۹ و در میانه یک بحران مالی جدی، تسلا از مدل پروتوتایپ مدل اس رونمایی کرد؛ سدان جدیدی که با قیمت ۷۶ هزار دلار، مقرون‌به‌صرفه‌تر از مدل پیشین ظاهر می‌شد. این اتومبیل در سال ۲۰۱۲ به تولید انبوه رسید و در همان سال، تسلا توانست ۳۱۰۰ واحد از مدل اس را روانه بازار کند.
مدل اس در تمام معیارهای برجسته برای سنجش عملکرد، بالاترین امتیاز ممکن را دریافت کرد و به یکی از محبوب‌ترین اتومبیل‌های جهان تبدیل شد.
مدل اس در سه ورژن به دست مشتریان می‌رسید که اصلی‌ترین تفاوت میان آن‌ها، ظرفیت باتری بود. ارزان‌ترین ورژن یک باتری پک ۴۰ کیلووات ساعتی داشت و واقعا هم ارزان بود، اما خیلی زود معلوم شد که خریداران بالقوه اتومبیل‌های تسلا اهمیت چندانی به قیمت‌گذاری‌های پایین نمی‌دهند. آنچه برای مشتریان اهمیت داشت، امکان پیمودن مسافت بیشتر با هر بار شارژ بود. بنابراین پیش از اینکه حتی تولید ورژن ۴۰ کیلووات ساعتی مدل اس آغاز شود، تسلا آن را کنسل کرد و تنها به تولید ورژن‌های ۶۰ و ۸۵ کیلووات ساعتی پرداخت.
بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ میلادی، تسلا در هر سال بالغ بر ۵۰ هزار واحد از مدل اس تولید می‌کرد.
مدل اکس
اتومبیل شاسی‌بند تسلا مدت کوتاهی بعد از مدل اس از راه رسید و درست مانند سدان تسلا، بالاترین امتیازهای ممکن را از سازمان ملی امنیت ترافیک بزرگراه در ایالات متحده دریافت کرد. فروش مدل اکس در سال ۲۰۱۵ آغاز شد و تا سال ۲۰۱۷، تسلا ۲۰۰۰ واحد از آن را در آمریکا فروخته بود. بار دیگر خریداران اهمیت چندانی به ورژن ارزان‌قیمت دستگاه نشان ندادند و به سراغ مدلی می‌رفتند که باتری پک ۷۵ کیلووات ساعتی داشت.
درست مانند مدل اس، تولید مدل اکس با چند تأخیر مواجه شد و این یعنی اتومبیل‌ها هم دیرتر از موعد مقرر به دست خریداران رسدند. اما با گذر زمان، مشکلات تولید و عرضه برطرف شدند و حالا تسلا برای عرضه یک محصول جدید آماده بود؛ کراس‌اوور Model Y.
مدل ۳
محصول بازی‌عوض‌کن تسلا و اتومبیل الکتریکی لوکس و حقیقتا مقرون‌به‌صرفه‌ای که ماسک در Secret Master Plan راجع به آن صحبت می‌کرد، به خاطر تأخیرهای طولانی‌مدت در هر مرحله، بدنام‌ترین محصول کمپانی بود. برخی این بحث را پیش می‌کشند که تأخیرهای گسترده به خاطر این بود که ایلان ماسک ددلاین‌هایی بسیار سختگیرانه برای تسلا تعیین کرده بود، اما دلیلش هرچه که باشد، این تأخیرها به بهای کاهش ارزش سهام کمپانی تمام شدند. به همین خاطر، نیاز به یک عرضه عمومی سهام دیگر احساس می‌شد که ۱٫۴۶ میلیارد دلار برای کمپانی به ارمغان آورد.
اما این رقم هم برای بستن پروسه تولید مدل ۳ در سطح دلخواه ایلان ماسک کافی نبود که می‌خواست تولید سالانه اتومبیل‌ها را به نیم میلیون واحد برساند؛ در نیمه دوم سال ۲۰۱۷ میلادی، زمانی که ماسک گفت تسلا بین ۱۰۰ هزار تا ۲۰۰ هزار اتومبیل روانه بازار می‌کند، در حقیقت تنها ۵۵ هزار اتومبیل عرضه شد.
با وجود تمام تاخیرها و مشکلات، صدها هزار نفر به دنبال خرید مدل ۳ بودند. تا ماه مه ۲۰۱۶، بیش از ۳۷۰ هزار واحد از این اتومبیل که قیمت پایه ۳۶ هزار دلاری داشت رزرو شدند.
تسلا تا سال ۲۰۱۸ میلادی کماکان با مشکلات گسترده در تولید مدل ۳ دست و پنجه نرم می‌کرد، اما طی سال بعدی بالاخره توانست به اهداف خود دست پیدا کند. در سال ۲۰۱۹، این تولیدکننده اتومبیل‌های الکتریکی بالغ بر ۳۶۷۵۰۰ اتومبیل عرضه کرد که ۵۰ درصد بیشتر از تمام اتومبیل‌های عرضه شده در سال قبلی بود. در ماه ژانویه ۲۰۲۰ تسلا شروع به عرضه نخستین اتومبیل‌های مدل ۳ تولیدشده در چین کرد.
همین‌طور که تقلا برای رسیدن به ددلاین‌ها ادامه می‌یافت، تسلا توانست یک کامیون تمام الکتریکی به نام Semi عرضه کند و بعد هم شاهد یک وانت پیکاپ بحث‌برانگیز به نام سایبرتراک بودیم. آن‌طور که ایلان ماسک می‌گوید، سایبرتراک در نخستین روزهای رونمایی از اتومبیل، توسط ۲۰۰ هزار نفر پیش‌خرید شد.
سوپرشارژرها و گیگافکتوری
وقتی شما تصمیم به ساخت اتومبیل‌های تمام الکتریکی می‌گیرید، طبیعتا می‌خواهید رانندگان به یک شبکه گسترده برای شارژ اتومبیل‌های خود دسترسی داشته باشند. این همان کاری است که تسلا در سال ۲۰۱۲ انجام داد و نخستین ایستگاه‌های «سوپرشارژر» در کالیفرنیا تأسیس شدند. به این ترتیب رانندگان تسلا مدل اس می‌توانستند باتری اتومبیل‌های خود را به رایگان شارژ کنند.
با گذشت ۷ سال، شبکه سوپرشارژر در سال ۲۰۱۹ بیش از ۱۸۰۰ ایستگاه داشت و می‌شد ۱۵۹۱۱ شارژر در سراسر آمریکای شمالی، اروپا و آسیا یافت. رانندگان هم می‌توانستند اتومبیل‌های خود را در کمتر از نیم ساعت شارژ کنند. اگرچه این کار همچنان زمان بیشتری نسبت به پر کردن باک اتومبیل‌های گازوییلی می‌برد، اما تکنولوژی شارژ تسلا اکنون سریع‌ترین چیزی است که در دسترس عموم مردم قرار گرفته.
گذشته از ایستگاه‌های شارژ، تسلا هزینه زیادی را صرف گسترش ظرفیت تولید باتری‌های خود کرد. روند تولید نخستین کارخانه تولید باتری تسلا که گیگافکتوری نام گرفته طی سال ۲۰۱۴ در نوادا آغاز شد و تا سال ۲۰۱۶، این کارخانه شروع به کار کرد.
ظرفیت تولید در ابتدا ۳۵ گیگاوات ساعت بود، اما تا سال ۲۰۲۰ امکان تولید سلول‌های باتری ۱۰۵ گیگاوات ساعتی و باتری پک‌های ۱۵۰ گیگاوات ساعتی برای استفاده در محصولات تسلا مهیا شد. البته که تاسیسات نوادا، تنها نخستین کارخانه تسلا بود. این کمپانی یک تأسیسات دیگر در نیویورک بنا کرد، سومین تأسیساتش در چین است و چهارمین تأسیسات هم در آلمان ساخته خواهد شد.
مشکلات آتش‌سوزی و ناوبری خودکار
بعد از آتش‌سوزی یک مدل اس طی سال ۲۰۱۳ و در شهر سیاتل، تسلا به سرخط خبرگزاری‌ها راه پیدا کرد. این نخستین نمونه از مجموعه‌ای از آتش‌سوزی اتومبیل‌های تسلا طی سال‌های بعدی بود که برخی از آن‌ها جان رانندگان را هم گرفتند.
این حوادث باعث شکل‌گیری بحث‌های تازه راجع به امنیت اتومبیل‌های الکتریکی شد، به‌خصوص به این خاطر که باتری‌های لیتیوم یونی پتانسیل فراوان برای آتش گرفتن دارند. اما تسلا با انتقادات مقابله کرد و گفت افرادی که جان خود را از دست دادند، حتی بدون آتش‌سوزی هم جان می‌باختند؛ در واقع در حداقل دو مورد، رانندگان داشتند با سرعت بسیار بالاتری نسبت به سرعت مجاز حرکت می‌کردند.
یکی دیگر از مسائلی که منجر به انتقادات فراوان از کمپانی شد، سیستم ناوبری خودکار اتومبیل‌های تسلا بود. این قابلیت در سال ۲۰۱۵ میلادی از راه رسید و از آن زمان، بیش از یک دوجین حادثه در اتومبیل‌هایی داشته‌ایم که ناوبری خودکارشان روشن بوده.
در اکثر سانحه‌ها، رانندگان کاملا بر ناوبری خودکار اتکا کرده بودند، آن‌هم با وجود اینکه تسلا به وضوح گفته بود حالت خودران هنوز نهایی نشده و رانندگان باید همواره دست‌های خود را روی فرمان اتومبیل نگه دارند.
مقامات می‌گویند در بقیه‌ی اتفاقات، حوادث به خاطر نواقص موجود در سیستم ناوبری خودکار بوده است. برخی حتی گزارش‌های آماری امنیت در اتومبیل‌های تسلا را زیر سؤال می‌برند و اطلاعات رسمی کمپانی را قابل استناد نمی‌دانند.
مشکلات قانونی
با چنین تاریخچه پر فراز و نشیبی، جای تعجب ندارد که تسلا تاکنون با چندین چالش قانونی مواجه شده است. این کمپانی مدتی پیش با پرونده قضایی سهام‌دارانی مواجه شد که می‌گویند هیأت مدیره‌ی تسلا با نشان دادن چراغ سبز به روند خرید کمپانی SolarCity، علیه منافع سهام‌داران عمل کرده. و این تنها یکی از مشکلات قانونی تسلا از زمان ظهورش تاکنون بوده است.
کارمندان تسلا تا به امروز چندین بار از کمپانی شکایت کرده‌اند و کمیسیون مبادلات و امنیت آمریکا هم بارها به تجسس عملکرد آن پرداخته است. برجسته‌ترین نمونه مربوط به توییت سال ۲۰۱۸ ایلان ماسک بود که در آن نوشت می‌خواهد تسلا رو خصوصی کند و همین حالا هم سرمایه‌ی لازم را از سرمایه‌گذاران عرب دریافت کرده. این توییت تأثیری شگرف روی ارزش سهام کمپانی گذاشت و با واکنشی از سوی کمیسیون مبادلات و امنیت همراه بود که به بهای از دست دادن سمت رییس هیأت مدیره از سوی ماسک تمام شد.
در ادامه روندی که عمدتا ناشی از مسؤولیت‌ناپذیری ماسک در استفاده صحیح از شبکه‌های اجتماعی بود، کمیسیون مبادلات و امنیت آمریکا، تسلا را به خاطر یک توییت دیگر که به ارقام تولید برنامه‌ریزی شده در سال ۲۰۱۹ مربوط بود، به دادگاه برد. البته که قاضی در نهایت اعلام کرد دو طرف باید اختلافشان را میان خود حل کنند.
اگرچه این احتمالا عجیب‌ترین پرونده‌ای بود که دامنگیر تسلا شد، اما چند پرونده قضایی راجع به حوادث مربوط به اتومبیل‌های تسلا را هم شاهد بوده‌ایم و برخی خریداران ادعا می‌کنند قابلیت‌های تبلیغ شده، آن‌طور که باید کار نمی‌کنند. تحلیلگران می‌گویند هرچه میزان فروش تسلا بالاتر برود، پرونده‌های قضایی هم بیشتر خواهند شد.
از بی‌پولی تا شرایطی مساعد
از زمان تاسیسش، تسلا تنها در برخی برهه‌ها به سوددهی رسیده است. نخستین سوددهی در سال ۲۰۱۳ گزارش شد و سپس سهام‌داران باید چند سال منتظر باقی می‌ماندند تا تسلا دوباره به کسب سود بپردازد. در پایان سال ۲۰۱۹ میلادی، این کمپانی گزارش کرد که مجموعا در پنج سه‌ماهه به سوددهی رسیده و هیچ‌وقت برای یک سال کامل سود نکرده است. اما باز هم عملکرد کمپانی به مراتب بهتر از آن‌چیزی بود که سرمایه‌گذاران سودجو پیش‌بینی می‌کردند و عملکرد خوب تسلا میلیاردها دلار به آن‌ها ضرر زد.
تسلا تا همین امروز به پول نقد اندکی دسترسی دارد، اما بالاخره توانسته به اهداف خود از نظر تولید و عرضه دست یابد و بنابراین چند نگرانی کمتر دارد. این موضوع از عرضه مدل جدید سایبرتراک و ورژن تازه تسلا مدل اس مشخص است و تسلا احتمالا می‌تواند روی توسعه مدل‌های جدید هم متمرکز باشد.
منبع: OilPrice
