چرا عرق می‌کنیم و چگونه بوی بد آن را کاهش دهیم؟
عرق کردن یک کارکرد طبیعی بدن است که به تنظیم دمای بدن کمک می‌کند. زمانی که دمای بدن افزایش پیدا کند، ترشح و مایع عرق از غدد تعریق بیرون می‌آید و روی سطح پوست قرار می‌گیرد. این مایع با تبخیر شدن دمای بدن را کاهش می‌دهد و آن را تنظیم می‌کند.
عوامل مختلفی می‌توانند منجر به عرق کردن شوند. زمانی که بدن شما با این عوامل روبه‌رو شود و برای مدت زمان زیادی عرق کند ممکن است منجر به تکثیر برخی باکتری‌ها شود و بوی بد عرق را به دنبال داشته باشد.
در این نوشته می‌خواهیم دلایل عرق کردن را بررسی کنیم و ببینیم چه چیزی منجر به شکل‌گیری بوی نامطبوع عرق می‌شود. جدا از این، به سراغ برخی راهکارها هم می‌رویم که برای کاهش و مقابله با این بو مناسب هستند. در ادامه با ما همراه باشید.
چه چیزهایی منجر به عرق کردن می‌شوند؟
بدن انسان به دلایل گوناگونی از خود واکنش نشان می‌دهد و غدد تعریق را فعال می‌کند. در ادامه ۱۳ دلیل اصلی عرق کردن را آورده‌ایم.
۱. هوای گرم و مرطوب
هنگامی که دمای محیط افزایش پیدا می‌کند، غدد عرق بدن (کم‌وبیش ۲ تا ۴ میلیون از آن‌ها) فعال شده و منجر به تعریق می‌شوند. عرق کردن روش طبیعی بدن برای خنک نگه داشتن شما در یک محیط گرم است. بخشی از این عرق تبخیر می‌شود و گرمای پوست را به خود جذب می‌کند، در نتیجه احساس خنکی می‌کنید. ولی باقی رطوبت همچنان روی پوست می‌ماند و جاری می‌شود.
در صورتی که هوا جدا از گرم بودن مرطوب هم باشد، میزان تعریق شما و گرمای بدنتان بیشتر هم می‌شود. زیرا هوای مرطوب به عرق فضای کمتری برای تبخیر شدن می‌دهد و به همین دلیل فرآیند خنک شدن کند می‌شود و شما از عرق خیس می‌شوید.
۲. عصبانی شدن
هنگامی که عصبانی هستید و به نقطه‌ی جوش آوردن می‌رسید، بدن شما هورمون‌های استرس را ترشح می‌کند که منجر به افزایش ضربان قلب و فشار خون می‌شوند و دمای بدن را هم بالا می‌برند. همه‌ی این‌ها می‌توانند عرق کردن را در پی داشته باشند.
کنترل عصبانیت و حفظ آرامش می‌تواند یکی از بهترین راهکارها برای جلوگیری از عرق کردن در نظر گرفته شود. بنابراین، تا جای ممکن آرامش خود را حفظ کنید و استرس‌های روزانه را کاهش دهید تا کمتر عصبانی شوید و از کوره در بروید!
۳. ورزش کردن
ورزش کردن دمای بدن را بالا می‌برد و اینکه هنگام ورزش خیس عرق شوید چیز عجیبی نیست. بیشتر ورزش‌هایی که متوسط تا شدید هستند، ضربان قلب و گردش خون را افزایش می‌دهند و بدن را گرم می‌کنند. بنابراین، بدنتان عرق می‌کند تا دمای خود را پایین نگه دارد.
به طور کلی، عرق کردن هنگام ورزش نشانه‌ی خوبی است و خبر از کارآمدی تمرین‌های شما می‌دهد. تنها نکته‌ای که باید به یاد داشته باشید این است که بدن خود را هیدراته نگه دارید و پیش و پس از ورزش و حتی هنگام تمرین آب کافی بنوشید.
۴. زیر فشار و استرس قرار گرفتن
اگر در موقعیت‌های استرس‌زا قرار بگیرید یا احساس ترس و اضطراب کنید بدن شما واکنش نشان می‌دهد و عرق می‌کند. عرق ناشی از استرس معمولا در کف دست‌ها و پاها به وجود می‌آید، ولی سایر بخش‌های بدن هم ممکن است از عرق خیس شوند.
۵. تب کردن
زمانی که بیمار می‌شوید مغز شما دمای بدن را چند درجه افزایش می‌دهد تا با عوامل بیماری‌زا مبارزه کند. در این وضعیت ممکن است احساس سرما و لرز هم کنید، زیرا بدنتان می‌خواهد مکانی نامساعد برای میکروب‌ها به وجود بیاورد و آن‌ها را از شما دور کند.
زمانی که دمای بدن دوباره تنظیم می‌شود، شما احساس گرما کرده و شروع به عرق کردن می‌کنید. این عرق هم تلاش می‌کند دمای بدن شما را بازتنظیم کند و آن را کاهش دهد.
۶. بیمار شدن
حتی اگر تب نداشته باشید باز هم بیمار شدن می‌تواند منجر به شکل‌گیری عرق شود. بیماری‌های مختلفی از جمله دیابت، حملات قلبی، آنژین، پرکاری تیروئید و برخی عفونت‌ها هم می‌توانند غدد تعریق را فعال کنند. افزون بر این، بیماری‌هایی مانند سرطان، سل و ایدز هم ممکن است تعریق شبانه را به دنبال داشته باشند. در این مواقع حتما باید با یک پزشک مشورت کرده و علت عرق کردن را ریشه‌یابی کنید.
۷. نوشیدن قهوه
قهوه از دو راه عرق کردن را در پی دارد. نخست اینکه گرمای قهوه دمای بدن را افزایش می‌دهد و به همین دلیل عرق می‌کنید. جدا از این، کافئین هم می‌تواند دستگاه عصبی مرکزی را فعال و غدد تعریق را تحریک کند. هرچه کافئین بیشتری وارد بدن شود، بیشتر عرق خواهید کرد.
۸. مصرف غذاهای تند
غذاهای تند هم روی گیرنده‌های عصبی که به گرما واکنش نشان می‌دهند تأثیر می‌گذارد و بدن شما را فریب می‌دهد تا گمان کند در یک محیط گرم قرار گرفته است. به همین دلیل مصرف این دست از غذاها غدد تعریق را فعال می‌کند و هر زمان که به سراغ غذاهای تند می‌روید بدنتان خیس عرق می‌شود.
۹. یائسگی و گرگرفتگی
در دوران یائسگی پایین آمدن سطح استروژن روی هیپوتالاموس که دماسنج بدن است تأثیر می‌گذارد. مهم نیست هوای محیط چه اندازه باشد، در هر صورت شما به گرگرفتگی دچار می‌شوید و بدنتان گمان می‌کند در یک محیط بسیار گرم قرار گرفته است.
در این وضعیت بدن شما تلاش می‌کند با گشاد کردن رگ‌های خونی و عرق کردن دمای خود را کنترل کند و پایین بیاورد. از نشانه‌های این وضعیت می‌توانیم به سرخ شدن پوست، عرق کردن شدید و اشتیاق برای دوش آب یخ اشاره کنیم.
۱۰. سیگار کشیدن
شما با سیگار کشیدن نیکوتین وارد بدنتان می‌کنید و این ماده هم منجر به آزاد شدن ماده‌ی شیمیایی استیل‌کولین می‌شود. استیل‌کولین یکی از محرک‌های غدد تعریق است که همچنین افزایش ضربان قلب، فشار خون و دمای بدن را به دنبال دارد.
۱۱. عوارض جانبی مصرف برخی داروها
اگرچه داروها به درمان بیماری‌ها کمک می‌کنند ولی می‌توانند عوارض گوناگونی به دنبال داشته باشند و به شیوه‌های مختلف روی سلامت تأثیر بگذارند. یکی از این عوارض افزایش دمای بدن و فعالیت غدد تعریق است.
داروهای ضدافسردگی، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی و همچنین داروهایی که برای فشار خون بالا، سرطان و دیابت تجویز می‌شوند می‌توانند عرق کردن را در پی داشته باشند. اگر داروهای مصرفی شما منجر به عرق کردن شدید می‌شوند باید با پزشک خود مشورت کنید و ببینید آیا میتوانید از داروی دیگری استفاده کنید یا نه.
۱۲. عشق
عشق و عاشقی می‌تواند ضربان قلب شما را افزایش دهد و بدنتان را گرم‌تر کند. دگرگونی‌های هورمونی و فعال شدن هورمون‌های مختلف دمای بدن و فشار خون شما را بیشتر می‌کنند و به همین دلیل ممکن است عرق کنید.
۱۳. بارداری
تغییرات هورمون‌ها در دوران بارداری تأثیر زیادی روی دمای بدن و عرق کردن می‌گذارند. این دگرگونی‌ها می‌توانند سرعت سوخت‌وساز بدن را افزایش دهند، بدن را گرم‌تر کرده و غدد تعریق را هم فعال کنند.
عرق کردن در دوران بارداری کاملا طبیعی است. شما در این دوران باید تا جای ممکن آب کافی بنوشید تا بدنتان را سیرآب و هیدراته نگه دارید. پس از زایمان هم تا چند هفته ممکن است همچنان عرق کنید زیرا بدنتان هنوز در حال واکنش نشان دادن به بارداری است. پس از این مدت بدن به حالت طبیعی خود بازمی‌گردد.
بوی بد عرق چیست و چگونه شکل می‌گیرد؟
بوی بد عرق زمانی شکل می‌گیرد که عرق بدن با باکتری‌های سطح پوست برخورد کرده، مخلوط می‌شود و بوی نامطبوعی را به وجود می‌آورد. عرق به‌تنهایی بو نمی‌دهد و پرورش و تکثیر باکتری‌ها در عرق و تجزیه‌ی پروتئین کراتین روی سطح پوست باعث بوی بد عرق می‌شود.
بوی بدن در دوران بلوغ به دلیل افزایش هورمون‌هایی به نام آندروژن شروع می‌شود. این هورمون‌ها تا پیش از سن بلوغ غیرفعال هستند. به همین دلیل است که بوی بدن در دوران کودکی مشکلی ایجاد نمی‌کند. هنگامی که این هورمون‌ها فعال می‌شوند، عوامل و دلایل گوناگون منجر به بوی بد عرق می‌شوند که آن‌ها را بالاتر بررسی کردیم. جدا از این عوامل، برخی دلایل دیگر هم می‌توانند بوی بد عرق را به دنبال داشته باشند، مانند اضافه وزن و دگرگونی‌های هورمونی.
بیشتر این باکتری‌ها در اندام‌ها و بخش‌هایی ماند زیر بغل با عرق ترکیب می‌شوند و بوی نامطبوع را به وجود می‌آورد. ولی بخش‌های دیگر بدن از جمله کشاله‌ی ران، ناحیه‌ی مقعد، قسمت بالای ران‌ها و انگشتان پا هم شامل این باکتری‌ها و بوی بد می‌شوند.
چه راهکارهایی برای مقابله با بوی بد عرق مناسب هستند؟
همانگونه که بررسی کردیم، بدن انسان به دلایل گوناگونی عرق می‌کند و بیشتر اوقات هم نمی‌توانیم و نباید جلوی آن را بگیریم. ولی اینکه از شکل‌گیری بوی بد عرق جلوگیری کنیم کاملا شدنی است و راهکارهای مختلفی برای آن وجود دارند. در ادامه چند راهکار ساده ولی کارآمد را آورده‌ایم که برای مقابله با بوی بد عرق کاملا مناسب و تأثیرگذار هستند.
۱. همیشه بدن خود را تمیز نگه دارید
تلاش کنید روزانه دست‌کم یک بار دوش بگیرید. با این کار میتوانید بدن را پاکیزه کنید و عرق و برخی از باکتری‌های روی پوست خود را از بین ببرید.
بالاتر گفتیم که عرق به خودی خود بویی ندارد و باکتری‌ها دلیل اصلی بوی بد هستند. این باکتری‌ها با رطوبت عرق مخلوط شده، تکثیر می‌شوند و بوی بدی را ایجاد می‌کنند. بنابراین، شما با شست‌وشوی کامل بدن، به‌ویژه نواحی و اندام‌هایی که بیشتر عرق می‌کنند میتوانید به طور قابل توجه‌ای بوی بد عرق را کاهش دهید.
۲. از صابون‌های ضدباکتری استفاده کنید
استفاده از صابون‌های آنتی باکتریال به خلاص شدن از دست باکتری‌ها و ریشه‌کن کردن آن‌ها کمک شایانی می‌کند. این صابون‌ها انواع گوناگونی دارند و معمولا دارای رایحه‌ی خوشی هم هستند که بدن شما را خوش‌بو می‌کند.
۳. بدن خود را کاملا با حوله خشک کنید
پس از دوش گرفتن باید بدن خود را کاملا خشک کنید و رطوبت اندام‌هایی را که زیاد عرق می‌کنند از بین ببرید. اگر پوست شما خشک باشد باکتری‌ها کار بسیار سخت‌تری برای تکثیر و ایجاد بوی بد در پیش رو خواهند داشت!
۴. از محصولات ضدتعریق استفاده کنید
هنگامی که بدنتان را کاملا تمیز و خشک کردید به سراغ استفاده از محصولات ضدتعریق بروید تا بدن خود را برای مدت زمان بیشتری پاک و خوش‌بو نگه دارید. استفاده از این محصولات که دارای آلومینیوم کلرید هستند به جلوگیری از عرق کردن کمک می‌کند. آلومینیوم کلرید یکی از معروف‌ترین ضدتعریق‌های شناخته‌شده است.
این محصولات همچنین دارای رایحه‌ی خوشی هستند و بدن را خوش‌بو نگه می‌دارند. تلاش کنید به طور منظم از ضدتعریق‌ها برای اندام‌های بدن از جمله زیر بغل استفاده کنید. پیشنهاد می‌شود دو بار در روز، یک بار در صبح و یک بار بعدازظهر از ضدتعریق‌ها استفاده کنید.
برای خرید این محصولات به نسخه نیازی ندارید. بنابراین، ببینید کدام ضدتعریق‌ها تأثیر بیشتری دارند و از همان‌ها استفاده کنید. اگر احساس کردید این محصولات برای شما جوابگو نیستند، به سراغ یک پزشک بروید و از او برای استفاده از داروهای ضدتعریق تجویزی کمک بگیرید.
۵. لباس‌های خود را همیشه تمیز نگه دارید
زمانی که زیادی عرق می‌کنید و بدن و لباس‌هایتان خیس می‌شوند باید لباس‌هایتان را هم عوض کنید زیرا لباس‌های تمیز و تازه به کاهش بوی بد بدن کمک می‌کنند.
این راهکار برای رفع بوی بد پاها هم مناسب است. جدا از لباس‌ها یادتان باشد جوراب‌هایتان را هم عوض کنید و از بوگیرهای گوناگون استفاده کنید. شما همچنین میتوانید برخی مواقع پاهای خود را برهنه نگه دارید تا هوا بخورند و منجر به شکل‌گیری بوی بد نشوند. بنابراین، در صورت امکان با پای برهنه راه بروید و کفش و جوراب‌ها را کنار بگذارید.
۶. حواستان به غذاهایی که مصرف می‌کنید باشد
آنچه می‌خورید تأثیر زیادی روی بوی بدن شما می‌گذارد. غذاهایی که منجر به عرق کردن می‌شوند، مانند غذاهای تند و پرچرب، می‌توانند بوی بد بدن را هم به دنبال داشته باشند. جدا از این، برخی خوردنی‌ها مانند پیاز، سیر یا برخی سبزیجات هم می‌توانند بوی عرق را تغییر دهند. بنابراین، به رژیم غذایی خود دقت داشته باشید و تا جای ممکن دور غذاهای تند، پرچرب، قهوه و… را خط بکشید.
این نکات را هم در نظر داشته باشید
اگر بوی بد عرق برای شما مشکل‌ساز شد، جدا از راهکارهای بالا میتوانید از روش‌های زیر هم کمک بگیرید تا بهتر با این مشکل مقابله کنید.
- از محلول هیدروژن پراکسید (آب اکسیژنه) و آب استفاده کنید. ترکیب این دو ماده و قرار دادن آن روی نواحی مختلف بدن و پاک کردن آن با یک پارچه می‌تواند به از بین بردن باکتری‌های ایجادکننده‌ی بوی بد کمک کند. شما میتوانید ۱ قاشق چای‌خوری پراکسید (۳ درصد) را به یک فنجان آب اضافه و استفاده کنید.
- اگر دلیل اصلی عرق کردن شما ورزش‌های شدید است همیشه لباس‌های ورزشی خود را بشویید و از لباس‌های خنک و منفذدار استفاده کنید.
سخن پایانی
عوامل زیادی می‌توانند غدد تعریق را تحریک کنند و منجر به عرق کردن شوند. عرق کردن به طور کلی یک واکنش طبیعی است و مشکلی به دنبال ندارد. ولی گاهی اوقات ممکن است نشان‌دهنده‌ی بیماری یا مشکل خاصی برای سلامتی باشد.
شما با کمک راهکارهایی که بررسی کردیم میتوانید به طور قابل توجه‌ای جلوی مشکلات ناشی از عرق کردن و شکل‌گیری بوی نامطبوع آن را بگیرید. ولی اگر دیدید این راهکارها جوابگو نیستند حتما به یک پزشک مراجعه کنید و ببینید علت اصلی مشکلتان چیست.
