۱۰ اثر مخرب استرس بر ذهن و جسم
استرس غالبا به‌عنوان یک عامل مخرب در نظر گرفته می‌شود که باید از آن اجتناب کرد. اما در واقع، داشتن مقدار متعادل و مناسب از استرس می‌تواند روی عملکرد ما تأثیر مثبتی داشته باشد. در حقیقت استرس با افزایش دادن انگیزه، تمرکز و توجه می‌تواند نتایج مثبتی هم داشته باشد. در هر صورت هر چیزی اگر از حد معمول بگذرد و به آن توجهی نشود، می‌تواند آسیب‌زا و مخرب باشد. استرس بیش از حد، منجر به کاهش بهره‌وری و افزایش آثار زیان‌آور برای سلامت روانی و جسمی فرد شود. آثار مخرب استرس می‌تواند بیماری‌های موجود را هم وخیم‌تر کند.
خبر خوب درباره‌ی استرس این است که روش‌های عملی متعدد و راه‌های ساده‌ای وجود دارد که علائم استرس بیش از حد را شناسایی و مدیریت می‌کند. با در نظر گرفتن این روش‌ها و مدیریت کردن استرس می‌توانید زندگی شادتر، سالم‌تر و پربارتری داشته باشید.
استرس بیش از حد، اگر کنترل نشود، آسیب‌های روحی و جسمی فراوانی دارد. در ادامه‌ی این مطلب، آثار مخرب استرس بر سلامت جسم و روح را نام می‌بریم و روش‌هایی را برای مدیریت آن مطرح می‌کنیم. با دیجی‌کالا مگ همراه باشید.
۱. تشویش و اضطراب
اصطلاح «استرس» اغلب به جای «اضطراب» به کار می‌رود. با این حال، استرس بیشتر یک احساس است و اضطراب بیشتر یک حالت ذهنی است که شامل ترس یا پیش‌بینی تهدید است.
برانگیختگی اضطراب‌آمیز باعث فعال شدن «واکنش جنگ یا گریز» می‌شود که در نتیجه، هورمون‌های استرس را فعال می‌کند. واکنش جنگ یا گریز یک واکنش فیزیولوژیک است که انسان نسبت به موقعیت‌های خطرناک، حمله، یا فرار برای نجات خود نشان می‌دهد.
سطح پایین استرس، یک واکنش سالم به رویدادهای تهدیدکننده و طاقت‌فرسا است و فرد را برای یک واکنش منطقی و صحیح، تحریک می‌کند.
اگر از سطح هورمون‌های استرس به‌درستی در واکنش‌های دفاعی بدن استفاده نشود، نتیجه‌ی معکوس خواهد داشت. انرژی استفاده نشده که در بدن گیر می‌افتد، منجر به اضطرابِ متوقف‌کننده می‌شود که در فعالیت‌های روزمره و حتی روابط فردی تأثیر منفی می‌گذارد.
۲. زودرنجی و خشم
استرس و تحریک‌پذیری یا زودرنجی، رابطه‌ی مستقیمی با هم دارند. هر چقدر استرس شما بیشتر و غیرقابل‌تحمل‌تر شود بخش خردگرای عقل بر بخش احساسی مغز غالب می‌شود. در نتیجه انسان در برابر هجوم احساسات، کنترل رفتار خود را از دست می‌دهد.
هورمون‌های استرس به‌خصوص آدرنالین، در مواقع مواجه شدن با تهدید، قدرت و پایداری زیادی در فرد ایجاد می‌کنند. اگر بخش خردگرای مغز نتواند بین یک شرایط اضطراری واقعی یا خیالی تمایزی قائل شود، حتی اتفاقات و تعاملات بی‌خطر می‌توانند به‌عنوان یک تهدید در نظر گرفته شوند. در نتیجه واکنش‌های احساسی غیرقابل کنترل و ناشی از هجوم آدرنالین مثلا خشم بیش از حد یا تحریک‌پذیری شدید از انسان سر می‌زند. چنین انفجارهای احساسی معمولا در قسمت‌های مختلف زندگی روزمره مثلا روابط اجتماعی و عملکرد شغلی تأثیر منفی می‌گذارد.
۳. افسردگی و بی‌تحرکی
استرس به ویژه هنگامی که طولانی‌مدت باشد می‌تواند تمامی توجه و تمرکز فرد را به خود جلب کند و فرصتی برای گشتن در اطراف و لذت بردن از محیط اطراف باقی نمی‌گذارد.
علاوه بر این، فکر و خیال یعنی تمرکز مداوم و تکراری روی یک واقعه یا شرایط، اغلب اتفاق می‌افتد و افکار شخص را در پریشانی یا شرایط ناگوار فعلی به دام می اندازد. نتیجه‌ی چنین شرایطی، افسردگی و بی‌حرکتی است که اختلال در عملکرد را به دنبال دارد؛ مانند کاهش کیفیت کار، فرسودگی شغلی، کناره‌گیری از خانواده و دوستان، کاهش میل جنسی و…
۴. مشکلات مربوط به حافظه
استرس معمولا بخش زیادی از فعالیت مغز را به خودش اختصاص می‌دهد و فضا و انرژی کمتری برای ذخیره‌سازی بیشتر اطلاعات نگه می‌دارد. این مسأله باعث بروز فراموشی‌های کم یا حتی شدید می‌شود و حافظه را دچار مشکل می‌کند. این موضوع هم به سطح هورمون استرس در بدن بستگی دارد. سطح متعادل استرس می‌تواند حافظه را تقویت کند ولی سطح بالای استرس، حافظه را دچار مشکل می‌کند.
تحقیقات نشان داده است که استرس شدید در طولانی‌مدت می‌تواند ریسک ابتلا به زوال عقل و آلزایمر را افزایش دهد.
۵. مشکلات قلبی و عروقی
استرس مستقیما روی سلامت قلب تأثیرگذار است. هورمون‌های استرس به‌خصوص هورمون کورتیزول باعث افزایش سطح قند خون و کلسترول می‌شود. کلسترول نوعی چربی است که ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.
همچنین بیماری‌های قلبی موجود با استرس تشدید می‌شود که می‌تواند منجر به فشار خون بالا و گاهی حملات قلبی شود. بنابراین مدیریت استرس یک کار مهم در حفظ سلامت قلب است.
۶. نقص ایمنی
وظیفه‌ی اصلی سیستم ایمنی بدن، دفاع از بدن در برابر بیماری‌ها است. در شرایط استرس، سلول‌های مسؤول حفظ سیستم ایمنی بدن کاهش می‌یابند و این باعث آسیب‌پذیری در برابر بیماری می‌شود.
علاوه بر این، هورمون‌های استرس برای محافظت از بدن ترشح می‌شوند. آن‌ها بلافاصله منابع عضلانی و احساسی بدن را فعال می‌کنند تا یک رویداد ناراحت‌کننده را برطرف کنند تا بدن به سرعت به تعادل برسد. هنگامی که سطح شدید استرس برای مدتی حل نشود یا حفظ شود، هورمون‌های استرس به طور پیوسته برای دفاع از خود به بدن پیام می‌دهند. این افزایش طولانی‌مدت در برانگیختگی، بر اندام‌های داخلی اثر می‌گذارد و در نهایت به‌عنوان یک بیماری جسمی بروز می‌کند.
۷. تنش عضلانی
همان‌طور که قبلا هم اشاره کردیم، استرس شدید سیگنال‌هایی را به بدن می‌فرستد که می‌گوید مشکلی در بدن وجود دارد.
هورمون‌های استرس ترشح می‌شوند و آن‌ها با عضلات ارتباط برقرار می‌کنند و به آن‌ها می‌گویند برای آماده شدن برای مقابله با عوامل تنش‌زا و فشارهای روانی، دچار تنش شوند. وقتی بدن به این تحریکات برای فعال شدن پاسخ ندهد، انرژی در عضلات ذخیره می‌شود و باعث درد و ناراحتی می‌شود.
۸. سردرد
سردرد شکایت شایع مبتلایان به استرس است. در حالی که دلیل واقعی ارتباط این دو هنوز جای بحث دارد؛ اما منطقی است که افزایش جریان خون در مغز می‌تواند همان تغییراتی را ایجاد کند که باعث سردردهای میگرنی می‌شود. همچنین، درست مشابه تنش عضلانی، تجمع استرس و انرژی ناشی از استرس حل‌نشده می‌تواند باعث سردرد شود.
تا زمانی که نتوانید به طور مناسب با عامل نگرانی کنار بیایید، هورمون‌های استرس به سردرد و سایر بیماری‌های جسمی و روحی دامن می‌زنند.
۹. افزایش وزن
افزایش وزن معمولا یکی از نتایج استرس طولانی‌مدت است. گاهی اوقات از غذا به‌عنوان منبعی برای ایجاد حس راحتی استفاده می‌شود و می‌تواند برای برخی افراد، تأثیرات روانی سودمندی داشته باشد.
کورتیزول یا همان هورمون استرس، در کوتاه‌مدت باعث مشکلات معده مانند اسهال و استفراغ می‌شود. با این حال در صورت استرس طولانی‌مدت، کورتیزول باعث افزایش وزن می‌شود. یک رژیم غذایی سالم همراه با فعالیت بدنی منظم می‌تواند استرس را کاهش دهد و احتمال افزایش وزن را از بین ببرد.
۱۰. بی‌خوابی
بی‌خوابی به معنای ناتوانی در خواب رضایت‌بخش است که باعث پریشانی و اختلال در عملکردهای زندگی روزمره می‌شود. استرس شدید با ایجاد شرایطی مثل فکر و خیال بیش از حد معمول و تحریک بیش‌ازحد می‌تواند منجر به بی‌خوابی یا کاهش کیفیت خواب شود. کمبود خواب رضایت‌بخش می‌تواند باعث افزایش پریشانی در طول روز شود و در فعالیت‌های روزمره تداخل ایجاد کند.
خواب در عملکرد روزانه بسیار مهم است زیرا بدن برای بازیابی سلول‌های حیاتی و مواد مغذی بدن به خواب آرام و کافی متکی است. وقتی بدن از این فرصت ترمیم برخوردار نباشد می‌تواند به‌شدت رنج ببرد و حتی بیماری‌های موجود را بدتر کند.
نکاتی برای مدیریت استرس
روش‌های مختلفی برای مدیریت استرس و آثار مخرب استرس وجود دارد. استراتژی شما برای مقابله با استرس هرچه باشد باید متناسب با نیازهای هر فرد طراحی شود. در ادامه چند روش مؤثر برای کاهش استرس را مرور می‌کنیم.
۱. بیان احساسات را امتحان کنید
ابراز احساسات، خواه از طریق نوشتن رویدادهای روزانه یا به اشتراک گذاشتن تجربیات خود برای اطرافیان، مفیدترین روش برای کاهش استرس است.
۲. از تکنیک‌های ذهن‌آگاهی استفاده کنید
آگاهی بیشتر از شرایط فردی، کمک می‌کند که کنترل اوضاع را در دست بگیرید و پاسخ‌های بدن در برابر استرس را مدیریت کنید.
ذهن‌آگاهی در مهار پاسخ‌های طبیعی بدن به استرس کمک می‌کند و به شما این امکان را می‌دهد که ناظر بر افکار، احساسات و عواطف خود باشید؛ در نتیجه به شما فضا و زمان می‌دهد تا بتوانید واکنش خود به یک رویداد استرس‌زا را متعادل کنید.
۳. با یک متخصص مشورت کنید
در شرایطی که سطح استرس به اندازه‌ای شدید باشد که کنترل آن امکان‌پذیر نباشد، توصیه می‌کنیم با یک پزشک مشورت کنید و درخواست ارزیابی استرس بدهید.
پس از ارزیابی ممکن است توصیه‌ای برای درمان شما ارائه شود یا مراجعه به روان‌درمانگر برای یادگیری تکنیک‌های مناسب مدیریت استرس ایدئال باشد.
به هر حال احتیاجی نیست که کسی به تنهایی رنج ببرد. جامعه پزشکان و درمانگران در اختیار شما هستند تا حرف‌های شما را بشنوند و به شما کمک کنند.
حرف آخر
یکی از آثار مخرب استرس این است که می‌تواند باعث شدیدتر شدن بعضی از مشکلات بدن شود؛ از جمله سردرد، اگزما و بی خوابی.
بنابراین گرچه امکان اجتناب از استرس وجود ندارد اما لازم است که استرس خود را کنترل کنید یا به حداقل برسانید. شناسایی عوامل محرک و تمرین تکنیک‌های کنترل استرس می‌تواند به جلوگیری از هرگونه عارضه‌ی مرتبط با استرس کمک کند.
منبع: Emedihealth
