طوفان ژئومغناطیسی قدرتمند ۴۰ ماهواره‌ی استارلینک را نابود کرد
سرویس اینترنت ماهواره‌ای ایلان ماسک، استارلینک، ضربه‌ی گران‌قیمتی خورد و این شرکت تخمین می‌زند که ۴۰ ماهواره از ۴۹ ماهواره‌ی استارلینک را که در ۳ فوریه (۱۴ بهمن) پرتاب شدند، بر اثر طوفان ژئومغناطیسی نابود شوند.
یک طوفان ژئومغناطیسی قدرتمند در روزهای گذشته، باعث ۵۰ درصد نیروی مقاومت هوای بیشتر نسبت به پرتاب‌های قبلی استارلینک شد و از رسیدن ماهواره‌ها به مدار مناسب خود برای گردش دور زمین، جلوگیری کرد. در حالی که اسپیس‌ایکس سعی کرد ماهواره‌ها را از لبه‌ها حرکت دهد تا از این نیروی پسا بکاهد، به‌نظر می‌رسد که این عمل چندان اثربخش نبوده و ۴۰ نمونه از آن‌ها به جای رسیدن به مقصد، در جو زمین خواهند سوخت.
طوفان‌های ژئومغناطیسی زمانی روی می‌دهند که موجی از باد خورشیدی (ذرات باردار آمده از خورشید) به میدان مغناطیسی زمین برخورد و ذرات باردار و جریان‌هایی را در جو بالایی زمین ایجاد می‌کند. این موج طوفان باعث افزایش چگالی جوی می‌شود، به‌طوری که نیروی پسای وارد شده به ماهواره‌ها در مدار پایین زمین (LEO)، می‌تواند برای کاهش سرعت آن‌ها و بازگرداندن آن‌ها به زمین کافی باشد. طوفانی ژئومغناطیسی تجربه شده توسط ماهواره‌های استارلینک، از باد خورشیدی ناشی از پرتاب جرم تاجی در ۳۰ ژانویه (۱۰ بهمن) شکل گرفته بود.
اسپیس‌ایکس به‌تازگی از نقطه عطف پرتاب ۲۰۰۰ ماهواره‌ی استارلینک عبور کرده است و با افزایش پرتاب‌ها قصد دارد شمار ماهواره‌های خود را به ۱۲ هزار برساند، بنابراین احتمالا از دست دادن ۴۰ فروند از آن‌ها در این طرح بزرگ، اتفاق شاخصی محسوب نشود اما این تعداد، بخش قابل توجهی از ظرفیت پرتاب موشک فالکون ۹ اسپیس‌ایکس را تشکیل می‌دهد که این بار بدون دستیابی به مدار، در جو می‌سوزد.
اسپیس‌ایکس در این‌باره نوشت: «پنج‌شنبه ۳ فوریه (۱۲ بهمن) ساعت ۱۳:۱۳ منطقه‌ی زمانی شرقی (۲۱:۴۳ به وقت تهران) موشک فالکون ۹ تعداد ۴۹ ماهواره‌ی استارلینک را از مجتمع پرتاب ۳۹A مرکز فضایی کندی در فلوریدا به مدار پایین زمین پرتاب کرد. مرحله‌ی دوم فالکون ۹ ماهواره‌ها را در مدار مورد نظر خود با حضیض ۲۱۰ کیلومتری بالای زمین مستقر کرد و هر ماهواره به پرواز کنترل شده دست یافت.
اسپیس‌ایکس ماهواره‌های خود را در این مدارهای پایین‌تر مستقر می‌کند تا در شرایط بسیار نادر، هر ماهواره‌ای را که از بررسی‌های اولیه‌ی سیستم عبور نکند، به‌سرعت با کمک نیروی مقاومت هوا از مدار خارج کند. در حالی که ارتفاع کم استقرار نیازمند ماهواره‌های توانمندتر و هزینه‌ی قابل توجهی برای ماست، اما برای حفظ یک محیط فضایی پایدار اقدام مطلوبی است.
خورشید از نگاه رصدخانه‌ی پویایی‌شناسی خورشید
Credit: NASA/GSFC/SDO
متأسفانه، ماهواره‌های مستقر شده در روز پنج‌شنبه، به‌طور قابل توجهی تحت تأثیر یک طوفان ژئومغناطیسی در روز جمعه قرار گرفتند. این طوفان‌ها باعث گرم شدن جو و همچنین افزایش چگالی آن در ارتفاعات کم استقرار ماهواره‌های ما می‌شود. GPS داخلی ماهواره‌ها نشان می‌دهد که سرعت زیاد و شدت طوفان باعث شده است که نیروی مقاومت جو تا ۵۰ درصد از آنچه در پرتاب‌های قبلی تجربه می‌شد، بیشتر شود.
به دنبال این طوفان، تیم استارلینک به ماهواره‌ها دستور داد تا در حالت ایمن قرار بگیرند که طی آن، آن‌ها به پهلو (مانند یک صفحه‌ی کاغذ) پرواز می‌کنند تا نیروی مقاومت را به حداقل برسانند و بتوانند از طوفان بگذرند. این عملیات با همکاری اسکادران هجدهم نیروی فضایی و «لئولبز» (LeoLabs) برای ردیابی دقیق ماهواره‌ها توسط رادارهای زمینی ادامه یافت.
تحلیل‌های اولیه نشان می‌دهد که افزایش نیروی پسا در ارتفاعات پایین جو، همچنان از خروج ماهواره‌ها از حالت ایمن برای شروع مانورهای افزایش مدار جلوگیری می‌کند و تا ۴۰ ماهواره دوباره وارد جو زمین می‌شوند یا هم‌اکنون وارد شده‌اند.
ماهواره‌های خارج شده از مدار، خطر برخورد با دیگر ماهواره‌ها را ندارند و با ورود مجدد به جو از بین می‌روند. بنابراین هیچ زباله‌ی فضایی در مدار ایجاد نمی‌شود و هیچ قطعه ماهواره‌ای به زمین برخورد نمی‌کند. این موقعیت منحصربه‌فرد نشان‌دهنده‌ی تلاش تیم استارلینک برای اطمینان از این موضوع است که این سامانه پیشگام کاهش زباله‌های فضایی در مدار است.»
به‌نظر می‌رسد که اسپیس‌ایکس از این فرصت استفاده می‌کند تا میزان تأثیر اندک ماهواره‌هایش بر آسمان را بررسی کند؛ چیزی که ماه گذشته باز هم مطرح شده بود زیرا یک مطالعه‌ی جدید نگرانی در این زمینه را افزایش می‌دهد و بیان می‌کند که ماهواره‌های استارلینک در هنگام گردش در مدار، رگه‌هایی در تصاویر ستاره‌شناسان بر جای می‌گذارند و می‌توانند ما را از شناسایی سیارک‌های خطرناک باز دارد. موضوعی که ستاره‌شناسان برای مبارزه با آن در حال تشکیل مرکزی برای حفاظت از آسمان تاریک و آرام در برابر تداخل صورت‌های فلکی ماهواره‌ای هستند.
عکس کاور: گذر استارلینک بر فراز اروگوئه
Credit: Mariana Suarez/AFP/Getty Images
منابع: The Verge, Science Alert
