اسپیس‌ایکس تلسکوپ پرتو ایکس جدید ناسا را به فضا پرتاب کرد

اسپیس‌ایکس صبح امروز با موفقیت بیست‌وهشتمین موشک سال خود را پرتاب کرد و رصدخانه‌ی قطبش‌سنجی پرتو ایکس IXPE را برای ناسا به فضا فرستاد.

یک موشک بازیابی شده‌ی فالکون ۹ ساعت ۰۱:۰۰ بامداد منطقه‌ی زمانی شرقی (۰۹:۳۰ به وقت تهران) از سکوی 39A مرکز فضایی کندی ناسا در فلوریدا به فضا پرتاب شد تا «کاوشگر تصویربرداری قطبش‌سنجی پرتو ایکس» (Imaging X-ray Polarimetry Explorer) یا «ایکس‌پی» (IXPE) را در مدار قرار دهد.

کاوشگر پرتو ایکس

به گفته‌ی «درول نیل» (Derrol Nail) از ناسا، این کاوشگر مجموعه‌ی تازه‌ای از چشم‌های اشعه ایکس را برای مشاهده‌ی اسرار کیهان در اختیار بشر می‌گذارد.

ماهواره‌ی IXPE که تقریبا به ابعاد یک یخچال است، مأموریتی ۲۱۴ میلیون دلاری است که هدف آن کاوش فیزیک موجود پشت برخی از پویاترین اجرام کیهان یعنی سیاهچاله‌ها و ستاره‌های نوترونی است. با کمک این رصدخانه‌ی پرتو ایکس، ستاره‌شناسان قادر خواهند بود مدل‌های فعلی را اصلاح و سازوکارهایی را که به این نوع اجرام کیهانی مرموز نیرو می‌دهند، مطالعه کنند.

«مارتین ویسکوپف» (Martin Weisskopf) پژوهشگر اصلی IXPE گفت: «رفتار قطبش به ما می‌گوید، به منبع آن بستگی دارد. برای نمونه سیاهچاله‌ها ویژگی‌های قابل تشخیص زیادی ندارند اما می‌توان چرخش آن‌ها را با نگاه به تغییر در قطبش پرتو ایکس منتشر شده از این منابع، اندازه گرفت.»

IXPE به دیگر ماهواره‌های رصد پرتو ایکس ناسا، مانند «تلسکوپ فضایی چاندرا» (Chandra Space Telescope) که در مداری بسیار بالاتر قرار دارد، می‌پیوندد. چاندرا یک ماهواره‌ی تصویربرداری است که تصاویر زیبایی از منابع پرتو ایکس می‌گیرد، در حالی که IXPE تنها بر قطبش‌سنجی تمرکز می‌کند.

اولین هدف این رصدخانه‌ی پرتو ایکس تازه‌نفس سحابی خرچنگ است که بقایای یک ستاره‌ی مرده محسوب می‌شود. IXPE برای نگاه کردن به اهداف بسیار چشمگیر طراحی شده است و بقایای یک انفجار ستاره‌ای سوژه‌ای عالی برای شروع است.

به گفته‌ی ویسکوپف داخل این سحابی یک پرتو نور مانند فانوس دریایی وجود دارد که در واقع جسد ستاره‌ای است که سحابی را ایجاد کرده است. قطبش‌سنجی نور گسیل شده از تپ‌اختر قبلا انجام شده است اما IXPE این کار را با جزئیات بالایی انجام می‌دهد.

IXPE بر فراز استوا در مداری پایین‌تر پرواز خواهد کرد تا در برابر تشعشعات زیاد مدارهای بالاتر محافظت شود و به ایستگاه‌های زمینی که با آن ارتباط برقرار می‌کند، نزدیک‌تر باشد.

پرتاب موشک فالکون ۹ اسپیس‌ایکس برای قرار دادن ماهواره‌ی IXPE ناسا
Credit: Joel Kowsky/NASA

پارتاب فالکون ۹

پرتاب امروز فالکون ۹ دومین پرتاب موشک از کیپ کاناورال طی هفته‌ی جاری است. صبح سه‌شنبه هم یک موشک اطلس ۵ مجموعه‌ای از محموله‌ها از جمله آزمایش ارتباطات فضایی لیزری ناسا را به فضا برد.

پرتابگر فالکون ۹ امروز که B1061 نام دارد، پیش از این طی دو مأموریت کرو-۱ و کرو-۲ هشت فضانورد را به ایستگاه فضایی بین‌المللی برده بود. بدین ترتیب پرواز ۱۳۱ فالکون ۹ درمجموع و پرواز ۲۸ آن در سال ۲۰۲۱ رقم خورد.

اسپیس‌ایکس سال گذشته ۲۶ موشک را پرتاب کرد و با دو پرتاب باقی‌مانده، امسال رکورد خود را می‌شکند. پرتاب‌های بعدی برای قرار دادن یک ماهواره‌ی ارتباطی ترکیه و یک مأموریت باری برای ناسا است که به ترتیب در ۱۸ و ۲۱ دسامبر (۲۷ و ۳۰ آذر) انجام خواهند شد. نکته‌ی جالب توجه آن است که آغاز فعالیت اسپیس‌ایکس در سال ۲۰۲۱ هم با پرتاب ماهواره‌ای برای ترکیه انجام شد.

پس از پرتاب موفقیت‌آمیز، بوستر مرحله‌ی اول موشک بر روی سکوی شناور بدون سرنشین «فقط دستورالعمل‌ها را بخوان» در اقیانوس اطلس فرود آمد و به‌خوبی بازیابی شد.

ماهواره‌ی IXPE کوچک‌ترین محموله برای پرواز با موشک فالکون ۹ محسوب می‌شود. ابتدا قرار بود این ماهواره با ابعاد یک یخچال توسط موشک «پگاسوس» (Pegasus) پرواز کند، اما ناسا وسیله‌ی پرتاب را تغییر داد و بدین ترتیب چند میلیون دلار از هزینه‌ها کاست.

عکس کاور: طرحی گرافیکی از فضاپیمای پرتو ایکس IXPE ناسا
Credit: NASA

منبع: Space