برخی سیاره‌ها باعث جوان ماندن ستاره‌ی خود می‌شوند
به‌نظر می‌رسد که ستاره‌ها هم یک ترفند ضد پیری دارند و با داشتن خانواده یا به‌عبارتی سیاره‌های متناسب، می‌توانند جوان بمانند.
ستاره‌شناسان کشف کرده‌اند که به‌نظر می‌رسد حضور سیاره‌ای با ابعاد مناسب که به اندازه‌ی کافی سریع دور ستاره‌ی مادرش می‌چرخد، روند پیری ستاره را کند می‌کند. به‌طور خاص، یک غول گازی که در مداری نزدیک به ستاره‌ی مرکزی می‌چرخد، می‌تواند تکانه‌ی زاویه‌ای را به روند چرخش ستاره منتقل و در نتیجه با کاهش تدریجی سرعت چرخش بر اثر میدان مغناطیسی ستاره، مقابله کند.
بررسی تأثیر سیارات فراخورشیدی بر چرخش ستارگان میزبان خود کمی دشوار است. اگر تنها به یک ستاره و یک سیاره نگاه کنید، هنوز راهی وجود ندارد که بدانید آیا سرعت چرخش ستاره تحت تأثیر سیاره بوده است یا خیر.
ستاره‌های دوتایی
اما بسیاری از ستارگان کیهان در منظومه‌های چند ستاره‌ای قرار دارند و درک حرکت آن‌ها آسان‌تر است. مثلا ستارگان دوتایی معمولا دوقلوهای ستاره‌ای هستند که در یک سحابی از یک توده‌ی غبار و گاز به دنیا می‌آیند. به این ترتیب، خواص آن‌ها اغلب بسیار مشابه یکدیگر است و رنگ، اندازه، روشنایی و البته روند چرخش مشابهی دارند.
طبق مقاله‌ی منتشر شده در نشریه‌ی «مقالات ماهانه‌ی انجمن نجوم سلطنتی» (Monthly Notices of the Royal Astronomical Society) تیمی از ستاره‌شناسان به سرپرستی «نیکولتا ایلیچ» (Nikoleta Ilic) از مؤسسه‌ی اخترفیزیک پوتسدام (AIP) لایبنیتس در آلمان، برای بررسی دقیق‌تر تأثیر سیارات بر چرخش و فعالیت ستاره‌ها، روی ستاره‌های دوتایی تمرکز کردند.
آن‌ها به دنبال منظومه‌های ستاره‌ای دوتایی بودند که در آن یک ستاره دارای سیاره و دیگری بدون سیاره‌ی فراخورشیدی باشد تا از آن به‌عنوان معیاری برای یافتن تغییرات احتمالی سیاره‌ای که به دور ستاره‌ی دیگر می‌چرخد، استفاده کنند. اما برای ایجاد یک الگو، مطالعه‌ی یک سیستم ستاره‌ای به تنهایی کافی نیست، بنابراین در این مطالعه ۳۴ باینری بررسی شد.
ایلیچ در این‌باره گفت: «در مطالعات پزشکی، برای اینکه بفهمید آیا اثرات واقعی و دور از برداشت ذهنی هستند، به بیماران زیادی نیاز دارید. همین امر می‌تواند در نجوم هم صادق باشد، و این مطالعه به ما اطمینان می‌دهد که این سیاره‌های فراخورشیدی از نوع مشتری داغ، واقعا باعث می‌شوند ستاره‌های مادر جوان‌تر از چیزی که هستند، رفتار کنند.»
مشتری داغ
مشتری‌های داغ گوی‌های عجیب و غریبی هستند. این غول‌های گازی مانند سیاره‌ی مشتری در منظومه‌ی شمسی هستند، اما به‌طرز باورنکردنی به ستاره‌های میزبان خود نزدیکند و مدار آن‌ها تنها چند روز یا حتی چند ساعت طول می‌کشد و همین نزدیکی به ستاره، عامل داغ شدن شدید آن‌هاست.
ایلیچ و همکارانش داده‌های پرتو ایکس این ۳۴ سیستم دوتایی را که توسط رصدخانه‌ی چاندرا ناسا تهیه شده بود، بررسی کردند و چون فعالیت پرتو X ستارگانی که سریع‌تر می‌چرخند، از ستارگانی با چرخش آهسته‌تر، بیشتر است، دانشمندان موفق شدند اختلاف نرخ چرخش ستاره‌های هر منظومه‌ی دوتایی را تشخیص دهند.
مطمئنا ستارگان سریع‌تر آن‌هایی بودند که مشتری داغ داشتند و غول‌هایی که در فاصله‌ی بیشتری از ستاره‌ی خود می‌چرخیدند، مانند مشتری به دور خورشید، هیچ اثر قابل مشاهده‌ای نداشتند. اما از سویی چون چرخش ستارگان در طول زمان به‌تدریج کند می‌شود، ستاره‌های جوان‌تر هم نسبت به ستاره‌های مسن‌تر با ویژگی‌های مشابه، سریع‌تر می‌چرخند.
این مقایسه نشان می‌دهد که مشتری‌های داغ به‌نوعی مانند کرم از بین برنده‌ی چین و چروک برای ستاره‌ها عمل می‌کنند. برهم‌کنش میان ستاره و سیاره‌ی فراخورشیدی منجر به انتقال چرخش از سیاره‌ی فراخورشیدی به ستاره می‌شود و سرعت چرخش آن را افزایش می‌دهد.
جزئیات دقیق این اثر متقابل، هنوز کاملا مشخص نیست. محققان برای تجزیه‌وتحلیل خود، فرض کردند که این برهم‌کنش به دلیل گرانش میان دو جرم، به‌صورت جزر و مدی بوده است. اما نیروهای مغناطیسی هم می‌توانند نقش داشته باشند بنابراین تحقیقات بیشتر به کشف ویژگی‌های این مجموعه کمک خواهد کرد.
«مرضیه حسینی» (Marzieh Hosseini) اخترشناس AIP در این زمینه خاطرنشان کرد: «در موارد قبلی، نکات بسیار جالبی وجود داشت، اما اکنون در نهایت شواهد آماری داریم که نشان می‌دهد برخی از سیارات واقعا بر ستاره‌های خود تأثیر می‌گذارند و آن‌ها را جوان نگه می‌دارند. امید می‌رود که مطالعات آینده به کشف سیستم‌های بیشتری برای درک بهتر این اثر کمک کنند.»
عکس کاور: طرحی گرافیکی از یک مشتری داغ نزدیک به ستاره‌ی مادر در یک منظومه‌ی دوتایی
Credit: NASA/CXC/M.Weiss
منبع: Science Alert
