خطرناک‌ترین تاثیرات شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان
این روزها همه از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنیم و از گذراندن وقت در آن‌ها لذت می‌بریم. این روزها که درگیر ویروس کرونا هستیم و بیشتر وقت‌ها باید تنها باشیم، شبکه‌های اجتماعی به برقراری ارتباط با عزیزانمان و اطلاع از احوالات آن‌ها کمک میکند. اما باید بدانیم که استفاده‌ی بیش از حد از آن‌ها می‌تواند احساس اضطراب، افسردگی، انزوا و FOMO (ترس از دست دادن) را تقویت کند.
افسردگی و اضطراب می‌تواند در هر زمانی و برای هر شخصی آزار دهنده باشد. به همین دلیل امروز تصمیم گرفتیم در دیجی‌کالا مگ درباره‌ی تأثیر منفی شبکه‌های اجتماعی بر ذهن و روان افراد با شما صحبت کنیم.
نقش شبکه‌های اجتماعی در سلامت روان
انسان موجودی اجتماعی است. ما برای پیشرفت در زندگی به همراهی دیگران احتیاج داریم و قدرت برقراری ارتباط با دیگران، تأثیر زیادی در سلامت روان و ایجاد احساس خوشبختی در ما دارد. ارتباط اجتماعی با دیگران می‌تواند استرس، اضطراب و افسردگی را کاهش دهد، ارزش شخصی و اعتماد به نفس را تقویت کند، آسایش و شادی را فراهم کند، از تنهای و ایجاد احساس تنهایی جلوگیری کند و حتی باعث افزایش طول عمر شود.
از طرف دیگر ارتباطات اجتماعی قوی می‌تواند برای سلامت روح و روان شما خطرناک باشد. در دنیای امروز معمولا برای برقراری ارتباط با دیگران به سراغ شبکه‌های اجتماعی مختلف مثل اینستاگرام، یوتیوب و توییتر می‌رویم. این رسانه‌ها مزایای خاص خود را دارند اما باید به یاد داشته باشیم که آن‌ها هرگز نمی‌توانند جایگزین مناسبی برای ارتباطات انسانی در دنیای واقعی باشند.
ارتباطات انسانی نیازمند ارتباط واقعی با افراد است، این کار باعث تحریک ترشح هورمون‌هایی می‌شود که استرس را کاهش داده و در ما احساس شادی، سلامت و مثبت بودن ایجاد میکند. شبکه‌های اجتماعی برای نزدیک کردن افراد به یکدیگر طراحی شده است اما متأسفانه حضور در آن‌ها احساس تنهایی و انزوا را تقویت کرده و شما را با مشکلات روحی مختلف مثل اضطراب و افسردگی درگیر میکند.
اگر وقت زیادی را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانید و احساس غم و اندوه، نارضایتی، ناامیدی یا تنهایی زندگی شما را تحت تأثیر قرار داده است، ممکن است زمان ترک عادت‌های آنلاین و برگشتن به دنیای واقعی رسیده باشد. با کم کردن زمان استفاده از این رسانه‌ها و برقراری ارتباط با دیگران در دنیای واقعی می‌توانید تعادل را به زندگی‌تان برگردانده و احساسات سالم‌تری را تجربه کنید.
شبکه‌های اجتماعی و جنبه‌های مثبت آن‌ها
همه می‌دانیم که کیفیت ارتباط در شبکه‌های اجتماعی به اندازه‌ی کیفیت ارتباط حضوری نیست. همچنین با آسیب‌هایی که ممکن است به روح و روانمان وارد کند هم آشنا هستیم. اما برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی روش‌های مثبت و خاصی وجود دارد که می‌تواند با حفظ سلامتی شما، لذت ارتباط مجازی را هم فراهم کند. شبکه‌های اجتماعی به شما این امکان را می‌دهد که:
- با خانواده و دوستان خود در سراسر جهان ارتباط داشته و حال آن‌ها با خبر باشید.
- دوستان و انجمن‌های جدیدی پیدا کنید. با افرادی که علایق و هدف‌هایی مشابه شما هستند آشنا شوید و ارتباط برقرار کنید.
- فعالیت‌هایی که اهداف ارزشمند دارند را پیدا کنید و یا آن‌ها را تبلیغ کنید.
- آگاهی‌تان را درباره‌ی موضوعات مهم افزایش دهید.
- در شرایط سخت به دنبال حمایت عاطفی باشید. مثلا اگر در منطقه‌ای دور افتاده هستید یا شرایط عاطفی سختی را تجربه می‌کنید، از طریق شبکه‌های اجتماعی با دیگران ارتباط برقرار کنید و درباره‌ی نگرانی‌هایتان صحبت کنید.
- دریچه‌ای برای خلاقیت و صحبت درباره‌ی خودتان پیدا کنید.
- منابع اطلاعات و یادگیری ارزشمند را پیدا کنید.
شبکه‌های اجتماعی و جنبه‌های منفی آن‌ها
اگر بخواهیم روراست باشید باید بگوییم که رسانه‌های اجتماعی یک فناوری نسبتا جدید هستند و تحقیقات کمی برای اثبات عواقب خوب یا بد استفاده‌ی طولانی مدت از آن‌ها انجام شده است. با این حال مطالعات مختلف نشان داده است که استفاده‌ی طولانی مدت از شبکه‌های اجتماعی با افزایش خطر ابتلا به افسردگی، اضطراب، تنهایی، آسیب به خود و حتی افکار خودکشی همراه است.
شبکه‌های اجتماعی ممکن است باعث ایجاد تجربه‌های منفی مختلفی مانند تجربه‌های زیر بشود:
عدم رضایت از زندگی یا ظاهر
حتی اگر بدانید که تصاویر منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی ادیت شده یا صحنه‌سازی شده است باز هم ممکن است نسبت به ظاهر یا زندگی خود احساس نارضایتی و ناامنی کنید. همه‌ی ما می‌دانیم که دیگران فقط شادی‌ها و قسمت‌های خوب زندگی خود را در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند و به ندرت از ناراحتی‌ها و مشکلاتشان حرف می‌زنند. اما آگاهی از این موضوع احساس حسادت و نارضایتی را کاهش نمی‌دهد. وقتی شما در حال دیدن عکس‌های دوستانه از تعطیلات در شمال هستید یا از ارتقا درجه‌ی دوستتان در محل کارش اطلاع پیدا می‌کنید ناخودآگاه در شما احساس بدی ایجاد می‌شود.
FOMO یا ترس از دست دادن
FOMO در اثر استفاده از همه‌ی رسانه‌های اجتماعی ایجاد می‌شود اما اینطور به نظر می‌رسد که فیسبوک و اینستاگرام بیشتر از بقیه این احساس را ایجاد می‌کنند که به دیگران بیشتر از شما خوش می‌گذرد و زندگی بهتری دارند. این موضوع می‌تواند بر عزت نفس شما تأثیر بگذارد، اضطراب ایجاد کند و حتی باعث استفاده‌ی بیشتر از شبکه‌های اجتماعی شود.
FOMO شما را مجبور میکند که هر چند دقیقه یک بار تلفن همراه خود را به دست بگیرید و شبکه‌های اجتماعی را بررسی کنید؛ یا شما را مجبور میکند که بلافاصله به هر نوتیفیکیشنی که دریافت می‌کنید عکس‌العمل نشان داده و هیچ پیغام نخوانده‌ای باقی نگذارید. وقتی درگیر FOMO باشید فرقی ندارد روی مبل نشسته‌اید یا در حال رانندگی هستید، اولویت با حضور در شبکه‌های اجتماعی است نه دنیای واقعی!
انزوا
مطالعه‌ای که در دانشگاه پنسیلوانیا انجام شد نشان داد که استفاده‌ی زیاد از فیسبوک، اسنپ‌چت و اینستاگرام باعث افزایش احساس تنهایی می‌شود. همچنین در این مطالعه مشخص شد که کاهش استفاده از شبکه‌های اجتماعی به کاهش احساس تنهایی و انزوا کمک کرده و سلامت عمومی بدن را بهبود می‌بخشد.
افسردگی و اضطراب
انسان‌ها برای تأمین سلامت روان خود نیاز به تماس رودررو دارند. هیچ چیز به اندازه‌ی تماس چشمی با شخصی که به شما اهمیت می‌دهد به کاهش استرس و بهتر شدن خلق‌وخوی شما کمک نمی‌کند. هرچه استفاده از شبکه‌های اجتماعی بیشتر از تعاملات واقعی باشد، خطر ایجاد یا تشدید اختلالات خلقی مثل افسردگی و اضطراب بیشتر می‌شود.
مزاحمت‌های اینترنتی
حدود ۱۰% از نوجوانان گزارش می‌کنند که در شبکه‌های اجتماعی مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند و بسیاری دیگر از کاربران در معرض کامنت‌ها و دایرکت‌های توهین آمیز قرار می‌گیرند. شبکه‌هایی مثل توییتر، می‌تواند ابزار مهمی برای انتشار شایعات، دروغ‌ها و سوءاستفاده‌ها باشد و در فرد آسیب‌های روحی و عاطفی طولانی مدت به جای بگذارد.
خودشیفتگی
منتشر کردن سلفی‌های بی‌پایان و به اشتراک گذاری درونی‌ترین افکار و خصوصی‌ترین لحظات زندگی در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند منجر به خودشیفتگی ناسالم شده و شما را از ارتباطات، زندگی و دنیای واقعی دور کند.
چه چیزی باعث می‌شود که از شبکه‌های اجتماعی استفاده کنیم؟
این روزها همه حداقل یک موبایل هوشمند داریم و به راحتی می‌توانیم در هر زمانی به شبکه‌های اجتماعی دسترسی داشته باشیم. این موضوع کمک میکند که بیشتر از حال دوستانمان باخبر باشیم اما در عین حال، این خطر وجود دارد که در طول شبانه روز بیشتر از حد معمول در این رسانه‌ها وقت بگذرانیم. استفاده‌ی بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی باعث ایجاد مشکلاتی در تمرکز می‌شود و هشدارها و اعلان‌هایی که دائم دریافت می‌کنیم می‌تواند خواب را آشفته کرده و پس از مدتی ما را به برده‌ی موبایلمان تبدیل کند!
شبکه‌های اجتماعی به شکلی طراحی شده‌اند که شما را به دام انداخته و کاری کنند که همیشه آنلاین باشید، صفحه‌ی خود را چک کرده و به روز نگه‌دارید. این همان روشی است که باعث درآمدزایی سرویس دهندگان شبکه‌های اجتماعی شده است. پس از مدتی شما به استفاده از شبکه‌های اجتماعی معتاد می‌شوید، این اعتیاد هیچ تفاوتی با اعتیاد به الکل، مواد مخدر یا قمار ندارد و در شما ولع مصرف روانی ایجاد میکند.
وقتی یکی از پست‌های شما با استقبال روبه‌رو شود در مغزتان دوپامین ترشح می‌شود. دوپامین همان ماده‌ی شیمیایی «پاداش» است که پس از برنده شدن در یک مسابقه، خوردن یک شکلات یا رسیدن به ماده‌ی مخدر ترشح می‌شود. هرچه بیشتر «پاداش» بگیرید بیشتر در شبکه‌های اجتماعی وقت می‌گذرانید و این موضوع به جنبه‌های مختلف زندگی شما آسیب می‌زند.
دلایل استفاده‌ی نادرست از شبکه‌های اجتماعی
سه دلیل عمده برای استفاده‌ی نادرس از شبکه‌های اجتماعی وجود دارد که در این بخش به صورت خلاصه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
FOMO
دلیل اصلی استفاده‌ی مداوم از شبکه‌های اجتماعی ترس از دست دادن یا FOMO است. این ترس شما را به این باور می‌رساند که نباید حتی یک پیام نخوانده و یک نوتیفیکیشن دیده نشده باقی بماند. همچنین شما را به این سمت هدایت میکند که از اخبار عقب نمانده و تمام اخبار واقعی و غیرواقعی را بخوانید، پست‌هایی که دوست دارید را به اشتراک بگذارید و اگر از خواندن یا دیدن مطلب لذت نمی‌برید بلافاصله واکنش نشان دهید.
این موضوع از جنبه‌ی دیگری هم می‌تواند باعث ایجاد اضطراب و نگرانی شود. اگر شما پست دوستتان را ندیده باشید، از ترفیع شغلی یکی از آشنایان بی‌خبر مانده باشید یا پست‌ها را لایک نکنید باعث ناراحتی آن‌ها شده و در روابطتان تأثیر منفی می‌گذارد. همچنین ترس خارج شدن از دایره‌ی دوستی و شریک نبودن در لحظات شاد دیگران هم می‌تواند شما را مجبور به استفاده‌ی بیشتر و بیشتر از شبکه‌های اجتماعی کند.
پوشش ایمنی
معمولا وقتی درگیر اضطراب، آشفتگی یا تنهایی می‌شویم بیشتر از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنیم و آن را به عنوان پوشش ایمنی در برابر آسیب‌ها می‌شناسیم. اما باید بدانید که معاشرت در مدیاهای اجتماعی آنلاین هیچ تأثیر مثبتی بر احساسات منفی شما نداشته و فقط یک ارتباط واقعی در دنیای واقعی است که می‌تواند اضطراب، خشم یا ترس شما را کاهش دهد.
پنهان کردن مشکلات
استفاده‌ی زیاد از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند مشکلات اساسی روحی مانند استرس، افسردگی یا اختلالات عاطفی شما را پنهان کند. در زمان‌هایی که احساس ضعف، تنهایی و بی‌حوصلگی دارید هرچه بیشتر در فضای مجازی وقت بگذرانید فکر می‌کنید حالتان بهتر شده است اما در طولانی مدت می‌تواند نتیجه‌ی برعکس داده و آرامش روحی شما را برهم بزند. اگر درگیر احساسات منفی، ترس یا اختلالات عاطفی هستید به دنبال روشی سالم برای مدیریت خلق‌وخو و برطرف کردن مشکلات باشید. شبکه‌های اجتماعی فقط به مشکلات دامن زده و آن‌ها را شدیدتر می‌کنند.
نشانه‌های تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان
افراد به میزان متفاوتی از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند و تأثیر آن هم بر هر فرد متفاوت است. بنابراین نمی‌توانیم استاندارد خاصی برای میزان مناسب و غیرمناسب از شبکه‌های اجتماعی تعریف کنیم. مدت زمان استفاده‌ی شما از شبکه‌های اجتماعی در کنار انگیزه‌های شما بر استفاده از آن‌ها می‌تواند بر روحیه و جنبه‌های مختلف زندگی‌تان تأثیرگذار باشد.
مثلا اگر باعث شود که از روابط واقعی غافل شوید، حواستان از کار یا مدرسه پرت شود یا در شما احساس حسادت، عصبانیت یا افسردگی ایجاد شود، از آن برای آزار و ناراحتی دیگران استفاده کنید یا احساس تنهایی شما عمیق‌تر شود می‌توان گفت که استفاده‌ی شما از شبکه‌های اجتماعی ناسالم و آسیب‌زا است. در صورت مواجهه با این موارد حتما باید عادت‌ها و رفتار خود را در شبکه‌های اجتماعی مورد ارزیابی قرار دهید.
شاخص‌هایی که می‌تواند مشخص کند استفاده از شبکه‌های بر سلامت شما تأثیر منفی گذاشته‌اند را می‌توانید در زیر بخوانید:
صرف وقت بیشتر در شبکه‌های اجتماعی نسبت به وقت گذرانی با دوستان در دنیای واقعی
استفاده از شبکه‌های اجتماعی جایگزین تعاملات اجتماعی آفلاین شده است. حتی وقتی در دنیای واقعی در کنار دوستان خود هستید احساس می‌کنید که باید دائم شبکه‌های اجتماعی خود را چک کنید چون احساس می‌کنید شما را بیشتر سرگرم میکند.
مقایسه‌ی نامطلوب خود با دیگران
اگر با دیدن پست‌های دیگران دائم خودتان را با آن‌ها مقایسه می‌کنید باید بدانید که شما اعتماد به نفس پایین یا تصویر منفی از بدنتان دارید. حتی ممکن است دچار الگوهای بی‌نظمی در غذاخوردن بشوید.
تجربه‌ی مزاحمت اینترنتی
درگیر مزاحمت‌های اینترنتی شده‌اید یا همیشه نگران این موضوع هستید که کنترلی بر محتواهایی که دریافت می‌کنید ندارید.
حواس‌پرتی در مدرسه یا محل کار
شما برای ارسال پست به صورت منظم، خواندن نظرات، چک کردن تعداد لایک‌های دریافتی، پاسخ‌دهی سریع به کامنت‌ها و ثبت کامنت زیر پست دوستان‌تان احساس می‌کنید که تحت فشار هستید.
نبود زمان کافی برای فکر کردن به خود
تمام لحظات آزاد و ساعت‌های فراغت‌تان را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانید و زمانی برای فکرکردن به خودتان، احساسات‌تان، کارهایی که می‌کنید و رفتارتان ندارید. فکر کردن به تمام این موارد باعث رشد شخصیت شما می‌شود اما شبکه‌های اجتماعی مانع از این رشد می‌شوند.
رفتارهای پرخطر فقط برای دیده شدن
شما برای دریافت لایک، اشتراک‌گذاری پست و کامنت‌های بیشتر در شبکه‌های اجتماعی حاضر هستید درگیر یک رفتار پرخطر باشید. شوخی‌های خطرناک انجام می‌دهید، مطالب شرم‌آور ارسال می‌کنید، زورگویی می‌کنید یا در زمان رانندگی با موبایلتان شروع به فیلم‌برداری می‌کنید.
مشکلات جدی خواب دارید
آخرین چیزی که قبل از خواب می‌بینید و اولین چیزی که پس از بیدار شدن چک می‌کنید شبکه‌های اجتماعی هستند؟ نور تلفن‌ها و دستگاه‌های مختلف می‌تواند خواب شما را مختل کرده و به صورت جدی بر روی سلامت روان شما تأثیر منفی بگذارد.
تشدید علائم اضطراب یا افسردگی
پس از استفاده از شبکه‌های اجتماعی به جای کاهش احساسات منفی و تقویت روحیه، احساس اضطراب، افسردگی یا تنهایی بیشتری می‌کنید.
اصلاح رفتار استفاده از شبکه‌های اجتماعی با هدف بهبود سلامت روان
راه‌های مختلفی برای اصلاح رفتار استفاده از شبکه‌های اجتماعی وجود دارد. با انجام این کارها می‌توانید به سلامت روان خود کمک کرده و به میزان مناسبی از ارتباطات مجازی بهره ببرید. در این بخش روند اصلاح رفتار را در ۴ مرحله دسته‌بندی کرده‌ایم تا بتوانید به بهترین شکل آن را انجام دهید.
مرحله‌ی ۱: زمان آنلاین بودن را کاهش دهید
در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۸ انجام شد مشخص شد که کاهش زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی به ۳۰ دقیقه در روز، منجر به کاهش قابل توجه سطح افسردگی، اضطراب، احساس تنهایی، مشکلات خواب و FOMO می‌شود. البته حضور در شبکه‌های اجتماعی به شما احساس خوبی می‌دهد نیازی به قطع کامل استفاده از آن نیست. در این مطالعه مشخص شد هوشیاری بیشتر در زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند نتایج مفیدی بر روحیه و تمرکز افراد داشته باشد.
ممکن است فکر کنید که ۳۰ دقیقه استفاده از شبکه‌های اجتماعی در روز یک هدف واقع‌بینانه نیست و انجام آن سخت است، اما می‌توانیم با قاطعیت بگوییم که کاهش زمان صرف شده در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند بر سلامت روان تأثیر مثبت بگذارد. برای اکثر افراد کاهش استفاده از این رسانه‌ها برابر با کاهش میزان استفاده از گوشی‌های تلفن هوشمند است نکات زیر می‌تواند در این مسیر به شما کمک کند:
- با استفاده از اپلیکیشن‌های مدیریت زمان مصرف شبکه‌های اجتماعی می‌توانید استفاده‌ی روزانه‌تان را بررسی کنید. سپس تعیین کنید که روزانه باید چقدر زمانتان را در این رسانه‌ها صرف کنید و چقدر آن را کاهش دهید.
- در ساعت‌های مشخصی از روز موبایلتان را خاموش کنید. مثلا در زمان رانندگی، در جلسه، در زمان ورزش، در زمان صرف شام یا وقت گذرانی با دوستان یا خانواده در دنیای واقعی.
- موبایلتان را با خودتان به دستشویی نبرید.
- موبایل یا تبلت را با خودتان به رختخواب نبرید. همه‌ی دستگاه‌ها را خاموش کنید، در یک اتاق دیگر به برق متصل کنید تا شارژ شوند و سپس به اتاق خواب بروید.
- اعلان‌های شبکه‌های اجتماعی را غیرفعال کنید. مقاومت در برابر صدا و پیش‌نمایش اعلان‌ها دشوار است. خاموش کردن آن‌ها می‌تواند به شما کمک کند که تمرکزتان را حفظ کرده و کنترل زمان را دوباره به دست بیاورید.
- تعداد چک کردن‌های روزانه را محدود کنید. اگر هر چند دقیقه یک بار موبایلتان را چک می‌کنید بهتر است تعداد آن را محدود کرده و مثلا هر ۱۵ دقیقه یک‌بار انجام دهید. بعد از مدتی این زمان را به ۳۰ دقیقه رسانده و سپس هر یک ساعت چک کنید تا بتوانید رفتار خود را تغییر دهید. البته اپلیکیشن‌هایی هم وجود دارند که می‌توانند دسترسی به برنامههای مشخصی را محدود کنند.
- اپلیکیشن شبکه‌های اجتماعی را از روی موبایلتان پاک کنید تا فقط بتوانید از طریق نسخه‌ی وب و روی کامپیوتر آن‌ها را بررسی کنید. این کار تأثیر زیادی بر کاهش مدت زمان استفاده دارد.
مرحله‌ی ۲: تمرکزتان را تغییر دهید
تعداد زیادی از افراد فقط به دلیل عادت یا برای جلوگیری از فکر کردن به موضوعات مختلف به سراغ شبکه‌های اجتماعی می‌آیند. اگر انگیزه‌ی خودمان از حضور در شبکه‌های اجتماعی را بدانیم می‌توانیم زمانی که در آن می‌گذرانیم را کاهش داده و به شکلی صحیح و هدفمند از آن استفاده کنیم.
اگر برای برای پیدا کردن یک مطلب، اطلاع از حال دوستان یا دیدن عکس‌های جدید فرزند دوستتان شبکه‌های اجتماعی را بررسی می‌کنید مطمئن باشید تأثیر منفی روی شما ندارد. اما اگر فقط به صرف اینکه خسته شده‌اید، حوصله‌تان سر رفته یا می‌خواهید ببینید تعداد لایک‌ها و کامنت‌های پست‌تان چقدر بیشتر شده است به سراغ این رسانه‌ها می‌روید مطمئن باشید با جنبه‌های منفی آن روبه‌رو هستید.
همین الان با خودتان این قرار را بگذارید: دفعه‌ی بعدی که خواستید به سراغ شبکه‌های اجتماعی بروید لحظه‌ای صبر کنید و انگیزه‌ی اصلی‌تان را برای استفاده از آن‌ها پیدا کنید سپس به سراغشان بروید. برای پیدا کردن انگیزه‌ی اصلی می‌توانید سه سوال زیر را از خود بپرسید:
آیا شبکه‌های اجتماعی را با زندگی واقعی جایگزین کرده‌اید؟
بررسی کنید که آیا حضور در شبکه‌های اجتماعی را با زندگی در دنیای واقعی جایگزین کرده‌اید یا خیر. ببینید می‌توانید جایگزین سالم‌تری برای این رسانه‌ها پیدا کنید. مثلا اگر تنها هستید به دوستتان زنگ می‌زنید و او را برای صرف چای دعوت می‌کنید یا درگیر احساس افسردگی شده و به شبکه‌های اجتماعی پناه می‌برید. برای از بین بردن این حالت بهتر است یک سرگرمی جدید برای خود ایجاد کنید. شبکه‌های اجتماعی همیشه در دسترس ما هستند و خیلی راحت در کوتاه‌ترین زمان ممکن می‌توانیم به سراغشان برویم. اما تصمیم بهتر این است که روش‌های سالم‌تر وقت گذرانی را امتحان کرده و بیشتر به آن‌ها بپردازیم.
آیا در شبکه‌های اجتماعی کاربری فعال هستید یا منفعل؟
وقت گذرانی منفعلانه در شبکه‌های اجتماعی و بی هدف از پستی به پست دیگر رفتن تعامل خوبی برای شما ایجاد نکرده و هیچ احساس معناداری به شما القا نمی‌کند. حتی این کار ممکن است احساس انزوا را در شما بیشتر کند. این موضوع را هم به خاطر داشته باشید که حتی اگر به صورت فعال و هدفمند در این رسانه‌ها حضور داشته باشید باز هم احساس تعامل بیشتری با دیگران در شما ایجاد نمی‌شود، چون تعامل واقعی به معنای ایجاد ارتباط رو در رو با افراد مختلف است.
آیا حضور در شبکه‌های اجتماعی باعث می‌شود از زندگی‌تان ناامید شوید؟
شما می‌توانید به جای آنکه روی نداشته‌هایتان تمرکز کنید، با توجه و تمرکز بر داشته‌هایتان نه تنها از ایجاد احساس ناامیدی در وجودتان جلوگیری کنید، بلکه با FOMO هم مقابله کنید. از تمام جنبه‌های مثبت زندگی خود یک لیست تهیه کنید و وقتی احساس کردید چیز خوبی را از دست داده‌اید یا دیگران چیزهای خوبی دارند که شما ندارید، به این لیست سر بزنید. به یاد داشته باشید که زندگی هیچ کسی آنقدر که در شبکه‌های اجتماعی به نظر می‌رسد کامل نیست. همه‌ی ما با چالش‌های احساسی، مشکلات اعتماد به نفس و ناامیدی روبه‌رو هستیم. حتی اگر تصمیم نداشته باشیم که این احساسات را به صورت آنلاین به اشتراک بگذاریم باز هم با این موضوع درگیر هستیم. پس هیچ وقت کل زندگی خودتان را عکس‌های منتشر شده در اینستاگرام مقایسه نکنید.
مرحله‌ی ۳: با دوستان آفلاین بیشتر وقت بگذرانید
- همه‌ی ما برای تجربه‌ی احساس خوشبختی و ارتقای سلامت روحی به شرکت در جمع‌ها و ارتباط حضوری نیاز داریم. شبکه‌های اجتماعی در بهترین حالت می‌توانند ابزاری عالی برای تسهیل ارتباطات در زندگی واقعی باشند. اما اگر اجازه داده‌اید ارتباطات مجازی جایگزین دوستی‌های واقعی شوند می‌تواند خطر آفرین باشد.
- برای اینکه در معیوب وقت گذرانی بی‌هدف در شبکه‌های اجتماعی وارد نشوید برای هر هفته برنامه‌ی ارتباط با دوستان در فضای واقعی یا همان فضای آفلاین تنظیم کنید. سعی کنید این برنامه را منظم و هر هفته داشته باشید و در زمان حضور در جمع موبایل خود را خاموش کنید.
- اگر مدتی است که از دوستتان بی‌خبر هستید بهتر است با او تماس بگیرید و تلفنی گپ بزنید یا یک قرار حضوری تنظیم کنید. اگر هر دو زندگی پرمشغله‌ای دارید می‌توانید قرار بگذارید که کارهایی مثل ورزش کردن را همراه با هم انجام دهید. با هم در یک باشگاه ثبت‌نام کنید و به فعالیت‌های گروهی بپردازید.
- اگر خجالتی هستید یا در جمع احساس بی دست‌وپا بودن می‌کنید بر این احساس غلبه کنید. اجازه ندهید این موارد مانع حضورتان در جمع شود. از تکنیک‌های غلبه بر این احساسات استفاده کرده و به دنبال دوست بگردید.
- اگر احساس می‌کنید کسی را برای وقت گذرانی ندارید با یکی از افرادی که می‌شناسید تماس بگیرید و از او بخواهید تا با شما وقت بگذراند. مثلا با یکی از همکاران، هم‌کلاسی‌ها یا همسایه‌های خود بخواهید که برای صرف قهوه و چای عصرانه به خانه‌ی شما بیاید.
- با استفاده از اپلیکیشن‌های مربوط به انجام فعالیت‌های گروهی، برای کارهای مختلف مثل پیاده‌روی یا کافه‌گردی یک یا چند همراه پیدا کنید و با افراد جدیدی که اپلیکیشن به شما معرفی میکند وقت بگذرانید. سعی کنید رابطه‌ی رو در رو برقرار کنید، با لبخند زدن و احوالپرسی شروع کنید و سعی کنید با افراد مختلف بدون پیش‌داوری ارتباط بگیرید. هیچ کسی خبر ندارد که قرار است چه اتفاق‌هایی پیش بیاید.
مرحله‌ی ۴: تشکر و قدردانی کنید
- تشکر و قدردانی می‌تواند ارتباط‌ها را تقویت کرده و از پیش آمدن خصومت، نارضایتی و کینه‌توزی، که معمولا در شبکه‌های اجتماعی پیش می‌آید، جلوگیری کند.
- برای فکر کردن به خودتان وقت بگذارید. یک دفترچه‌ی قدردانی تهیه کنید یا از اپلیکیشن‌های مربوط به این کار استفاده کنید. تمام خاطرات و نکات مثبت زندگی‌تان را در آن یادداشت کنید و محلی را هم به ثبت موضوعات و افرادی که شما را نگران می‌کنند اختصاص دهید. اگر نیاز داشتید که این کار را قوی‌تر انجام دهید می‌توانید در شبکه‌های اجتماعی خود این موضوع را بنویسید. البته این موضوعات خیلی خصوصی هست و ممکن است دوست نداشته باشید که دیگران از آن اطلاع داشته باشند. پس اگر واقعا تمایل قلبی داشتید این موضوع را در شبکه‌های اجتماعی‌تان منتشر کنید.
- تمرین «ذهن آگاهی» کنید. تجربه‌ی FOMO و مقایسه‌ی نامطلوب خود با دیگران باعث ایجاد احساس ناامیدی نسبت به خودتان و دیگران می‌شود. شما در این حالت شما به جای اینکه مشغول لحظات حال حاضر باشید، بر روی «چه می‌شود»ها و «اگر فقط»ها تمرکز می‌کنید و تناسب زندگی واقعی‌تان از بین خواهد رفت. با تمرین هوشیاری و ذهن آگاهی می‌توانید یاد بگیرید که بیشتر در لحظه‌ی حال زندگی کنید، تأثیر FOMO را کم کنید و سلامت روان و ذهن خود را ارتقا دهید.
- کارهای داوطلبانه انجام دهید. سختگیری را کنار بگذارید و به حیوانات یا افراد مختلف جامعه کمک کنید. با این کار نه تنها به دیگران منفعت رسانده‌اید، بلکه احساس خوشبختی و قدردانی بیشتری را در زندگی خود به جریان انداخته‌اید.
کودکان، نوجوانان و استفاده‌ی ناسالم از شبکه‌های اجتماعی
دوران کودکی و نوجوانی پر از چالش‌های رشد و فشارهای اجتماعی است. استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای بعضی از کودکان و نوجوانان باعث تشدید این چالش‌ها، افزایش اضطراب، انجام رفتارهای ناهنجار مثل قلدری، افسردگی و مشکلات عزت نفس می‌شود. اگر درباره‌ی استفاده‌ی کودک‌تان از شبکه‌های اجتماعی درگیر نگرانی‌هایی هستید می‌توانید با استفاده از اپلیکیشن‌های مخصوصی فعالیت‌های او را در موبایل و کامپیوتر کنترل کرده و تمام آن‌ها را ضبط کنید.
البته انجام این کار هم می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی شده و کودک شما را از دوستانش و جنبه‌های مثبت رسانه‌های اجتماعی جدا کند. بهترین روش این است که به کودک خود بیاموزید چطور از شبکه‌های اجتماعی استفاده‌ی مفید و مسئولیت‌پذیرانه داشته باشد تا هم جلوی آسیب‌های احتمالی را بگیرید و هم به او در شکل‌گیری رفتار سالم در محیط‌های مختلف کمک کرده باشید.
در ادامه می‌توانید چند روش پیشنهادی ما برای کاهش یا جلوگیری استفاده‌ی ناسالم از شبکه‌های اجتماعی توسط کودکان و نوجوانان را بخوانید:
استفاده از شبکه‌های اجتماعی را برای فرزندانتان کنترل و محدود کنید
هرچه بیشتر از رفتار و نحوه‌ی تعاملات فرزندتان در شبکه‌های اجتماعی بدانید، در زمان پیش آمدن مشکل بهتر می‌توانید آن را مدیریت و برطرف کنید. برنامههای کنترل والدین می‌تواند به شما این امکان را بدهد که استفاده از موبایل را به ساعات خاصی در روز محدود کنید یا تنظیمات حریم خصوصی را در موبایل، تبلت یا کامپیوتر را قوی‌تر کنید تا احتمال تماس آن‌ها با زورگویان، باجگیران یا شکارچیان فضای مجازی وجود نداشته باشد.
در مورد مسائل اساسی با فرزندتان صحبت کنید
مشکلات استفاده‌ی نامناسب از شبکه‌های اجتماعی را برای فرزندتان توضیح دهید و به آن‌ها بگویید که مسائل عمیق‌تری در پشت رفتارهای به ظاهر بی‌اهمیت وجود دارد. از فرزندتان بپرسید آیا برای دوست پیدا کردن در مدرسه مشکل دارد؟ آیا خجالتی یا مضطرب است؟ آیا مشکلاتی در خانه وجود دارد که باعث می‌شود او به رسانه‌های اجتماعی پناه ببرد؟
برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی وقفه‌هایی تعیین کنید
می‌توانید استفاده از شبکه‌های اجتماعی را برای فرزندتان تا زمانی که انجام تکالیفش را تمام نکرده، ممنوع کنید. اجازه ندهید با موبایل سر میز غذا حاضر شده یا به اتاق خواب برود. برنامههای خانوادگی که نیازی به موبایل ندارد تنظیم کنید تا میزان ارتباطات واقعی‌تان بیشتر از مجازی باشد. برای جلوگیری از مشکلات خواب، همیشه از فرزندتان بخواهید یک ساعت قبل از خواب موبایلش را خاموش کند و بدون موبایل به تخت‌خواب برود.
به فرزندتان یاد بدهید که شبکه‌های اجتماعی بیان‌گر زندگی واقعی افراد نیست
به آن‌ها بگویید که نباید خودشان یا زندگی‌شان را با مطالبی که توسط دیگران در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود مقایسه کنند. به آن‌ها نشان دهید که مردم فقط لحظات خوبی را که دوست دارند دیگران بدانند در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند. از امکان ادیت و تغییر عکس‌ها و همچنین انتخاب بهترین عکس‌ها برای انتشار برایشان بگویید و آن‌ها را به این باور برسانید که تعداد فالوئر کم در شبکه‌های اجتماعی باعث کم شدن محبوبیت و شایستگی‌شان نمی‌شود. به آن‌ها بیاموزید زندگی در جهان واقعی در جریان است.
ورزش و علایق آفلاین فرزندتان را تشویق کنید
فرزندتان را به انجام فعالیت‌های بدنی و سرگرمی‌هایی که باید برای انجامشان با افراد مختلف در دنیای واقعی تعامل داشته باشد تشویق کنید. با این کار نه تنها اوقات فراغت او را پر کرده‌اید، بلکه باعث شده‌اید که از شبکه‌های اجتماعی دوری کند. ورزش برای از بین بردن اضطراب و استرس، تقویت عزت نفس و بهبود خلق‌وخو مفید است و می‌توانید به شکل خانوادگی ورزش کنید تا ارتباط بین اعضای خانواده هم تقویت شود. هرچه بیشتر فرزندتان در حالت آفلاین باشد، روحیه و احساس ارزشمند بودنش کمتر به تعداد لایک و کامنت پست‌های شبکه‌های اجتماعی‌اش وابسته خواهد بود.
سخن آخر
این روزها به دلیل شرایط اپیدمی ویروس کرونا و تبدیل شدن اغلب فعالیت‌ها از آفلاین به آنلاین، بیشتر از قبل به موبایلمان وابسته هستیم. این موضوع در کنار دوری از جمع و ارتباطات اجتماعی باعث می‌شود در دام شبکه‌های اجتماعی افتاده و بدون اینکه بدانیم آسیب ببینیم. در این مطلب آسیب‌های مهمی که استفاده‌ی ناسالم از شبکه‌های اجتماعی برای ما پیش می‌آورد اشاره کرده‌ایم. آسیب‌هایی مثل انزوا، احساس تنهایی بیشتر و اضطراب ساده‌ترین اتفاقاتی است که در اثر استفاده‌ی نابه‌جا از شبکه‌های اجتماعی پیش می‌آید.
اگر پس از خواندن این مطلب متوجه شدید شما هم روشی مفید برای کاهش استفاده از شبکه‌های اجتماعی دارید برای ما در قسمت کامنت‌ها بنویسید.
منبع: helpguide
فوق العاده بود.
من بالای ۱۰ ساعت در روز در تلگرام بودم وتمام مواردی که گفتید مثل اعتیاد به گوشی دچارش شدم .چند روزه تلگراممو آنیستال کردم و اما باز مداوم به سراغ اینستا میرفتم وچک میکردم که الان اونم آنیستال کردم.
عالی بود. عالییییی.