اختلال اضطراب اجتماعی چیست و چگونه درمان می‌شود؟
اختلال اضطراب اجتماعی (Social anxiety disorder) به ترس از دیده شدن یا قضاوت شدن توسط دیگران در موقعیت‌های اجتماعی اشاره دارد. این اختلال گاهی تحت عنوان هراس اجتماعی هم شناخته می‌شود. اضطراب ترسی است که با پیش‌بینی یک واقعه به وجود می‌آید و هراس هم ترسی غیرمنطقی از برخی اشیا یا موقعیت‌ها است.
طبق گزارش مؤسسه‌ی ملی بهداشت روان آمریکا ۱۲٫۱٪ از بزرگسالان در ایالات متحده در مقطعی از زندگی خود اختلال اضطراب اجتماعی را تجربه کرده‌اند. ضمنا شیوع این اختلال در بین زنان بیشتر از مردان است. با این حال، اختلال اضطراب اجتماعی قابل درمان است. گفتوگو درمانی، درمان شناختی رفتاری و دارو درمانی می‌توانند تا حدود زیادی به افراد در غلبه بر علائم این اختلال کمک کنند.
در این مقاله از دیجی‌کالا مگ ابعاد مختلف اختلال اضطراب اجتماعی شامل علائم، علل، روش تشخیص و شیوه‌های درمان آن را بررسی می‌کنیم.
اختلال اضطراب اجتماعی چیست؟
افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی به دلیل ترس از قضاوت منفی دیگران، خجالت یا احساس طرد شدن، از برخی موقعیت‌های اجتماعی ترس یا اضطراب دارند.
اگر چه تجربه‌ی کمی اضطراب در موقعیت‌های اجتماعی امری متداول است، مثلا هنگام ارائه‌ی سخنرانی یا یک قرار ملاقات اما اختلال اضطراب اجتماعی به اضطرابی گفته می‌شود که شدید باشد و بر زندگی کاری یا شخصی فرد تأثیر بگذارد و حداقل ۶ ماه به طول بیانجامد.
افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی از اینکه در حضور دیگران مضطرب به نظر برسند و گونه‌هایشان سرخ شود یا دست‌هایشان بلرزد، احساس نگرانی می‌کنند، به این خاطر که فکر می‌کنند در نظر دیگران افتضاح یا نادان به نظر می‌رسند. بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال همچنین دارای علائم جسمانی شدید مانند افزایش ضربان قلب، احساس تهوع یا تعریق هستند.
اگرچه ممکن است که فرد بداند ترس و واکنش‌های جسمانی‌اش افراطی و شدید است، با این حال کنترلی بر روی آن‌ها ندارد و این علائم و واکنش‌ها کاملا به صورت غیر ارادی رخ می‌دهند.
عوامل به وجود آورنده‌ی اضطراب اجتماعی در افراد متفاوت است اما معمولا شامل موارد زیر است؛
- ملاقات با افراد ناآشنا
- صحبت کردن با افراد در محل کار یا مدرسه
- سخنرانی در کلاس درس یا در جمع
- صحبت کردن با صندوقدار فروشگاه درباره‌ی قیمت اجناس
- استفاده از سرویس بهداشتی عمومی
- خوردن غذا یا آشامیدن در حضور دیگران
- اجرای برنامه یا نمایش در مقابل دیگران
بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال به دنبال درمان نیستند، زیرا بر این باورند که این مسأله بخشی از شخصیت آن‌ها است. در عوض ممکن است برای مسائل دیگری همانند افسردگی یا مصرف مواد از یک متخصص یا کارشناس کمک بگیرند.
علائم اضطراب اجتماعی
اختلال اضطراب اجتماعی تأثیرات بسیاری بر جسم و روان دارد و باعث بروز علائم جسمانی، عاطفی و رفتاری در فرد می‌شود. این علائم در برخی از شرایط اجتماعی بروز می‌کنند و ممکن است شامل موارد زیر باشد؛
- علائم جسمی همانند سرخ شدن، تعریق، لرزیدن، حالت تهوع، افزایش ضربان قلب و خالی شدن ذهن
- احساس وحشت یا حملات هراسی
- ترس و خجالت از تجربه‌ی احساس اضطراب در مقابل دیگران
- ترس شدید از قضاوت دیگران
- احساس ترس یا وحشت در موقعیت‌های که با دیگران باید صحبت کنند، به‌خصوص افراد غریبه
- توجه بیش از حد به جزئیات رفتاری و پوشی خود در مقابل دیگران و تجربه کردن احساس خجالت یا ناجور بودن
- مشکل در صحبت کردن در حضور دیگران
- اجتناب از موقعیت‌هایی که ممکن است باعث اضطراب شوند.
- حالت صاف و خشک بدن و صدای ملایم در هنگام تعاملات اجتماعی
- مشکل در برقراری یا حفظ تماس چشمی
- حساسیت به انتقاد، عزت نفس پایین و گفت‌وگوی منفی با خود
این علائم می‌تواند بر ابعاد مختلف زندگی روزمره‌ی فرد همانند تحصیل، کار و روابط او تأثیر بگذارد و حتی گاهی آن‌ها را به‌شدت مختل کند. در صورت درمان نکردن این اختلال، فرد ممکن است نتواند توانایی خود را در مدرسه یا محل کار شکوفا کند، زیرا به طور معمول از شرکت در فعالیت‌های گروهی، صحبت در مقابل جمع یا توسعه‌ی روابط خود اجتناب می‌کند.
در شرایط شدید یا مزمن، اختلال اضطراب اجتماعی می‌تواند منجر به ایجاد مشکلات دیگری همانند افسردگی یا مصرف مواد در فرد بشود.
در کودکان، علائم این اختلال معمولا در هنگام تعامل با بزرگسالان و همسالان ظاهر می‌شود. احساس اضطراب آن‌ها ممکن است به صورت زیر باشد؛
- گریه کردن
- پرتاب کردن اشیا از روی خشم
- سکوت محض و بی حرکت ماندن
- چسبیدن به والدین یا فرد مراقب
- جمع شدن به طرف درون بدن
- خودداری از صحبت کردن در موقعیت‌های اجتماعی
درمان اضطراب اجتماعی
روش‌های مختلف درمانی می‌تواند به افراد در مدیریت علائم این اختلال، کسب اعتماد به نفس و غلبه بر اضطرابشان کمک کند. اگرچه بدون پیگیری برای درمان، این اختلال ممکن است در تمام طول زندگی فرد ادامه داشته باشد، هرچند ممکن است در دوره‌های زمانی مختلف شدت آن کم و زیاد بشود.
متخصصان بهداشت روان معمولا درمان به وسیله‌ی روان درمانی، دارو یا هر دو روش با هم را توصیه می‌کنند. در ادامه این روش‌ها با جزئیات بیشتری بررسی شده‌اند.
روان‌درمانی
روان‌درمانی یا گفتوگو درمانی به افراد کمک می‌کند تا تجربیات خود را درک کرده و روش‌های مؤثر مقابله‌ای را توسعه دهند.
روان‌درمانی خود شامل انواع مختلفی از جمله درمان‌های زیر است؛
- درمان شناختی رفتاری
- درمان بین فردی
- درمان روان پویایی
- خانواده درمانی
درمان شناختی رفتاری یک روش درمانی رایج است. هدف آن کمک به فرد در شناخت و تغییر افکار یا عقاید منفی درباره‌ی موقعیت‌های اجتماعی است. هدف دیگر این روش تغییر رفتار یا واکنش‌های فرد نسبت به موقعیت‌هایی است که باعث به وجود آمدن اضطراب در او می‌شوند.
درمان شناختی رفتاری به فرد کمک کند تا متوجه این مسأله بشود که افکار خود او است که می‌توانند نحوه‌ی واکنش و رفتارش را تعیین کنند، نه افکار دیگران.
روش مواجهه درمانی یا مواجهه شناختی هم می‌تواند به افراد مبتلا به این اختلال کمک کند. با این رویکرد، فرد به‌تدریج با شرایطی که از آن می‌ترسد با کمک یک درمانگر و در یک محیط امن روبه‌رو می‌شود.
دارو درمانی
برای درمان علائم اختلال اضطراب اجتماعی طیف وسیعی از داروها استفاده می‌شوند. شاید این پرسش برای‌تان مطرح شده باشد که بهترین قرص برای اضطراب اجتماعی چیست؟ سه گروه اصلی از داروهای استفاده شده شامل داروهای ضد اضطراب، ضد افسردگی و مسدودکننده‌های بتا هستند. این داروها در ادامه با جزئیات بیشتری بررسی شده‌اند.
داروهای ضد افسردگی
مهارکننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین، که عمدتا به‌عنوان داروهای ضد افسردگی استفاده می‌شوند، می‌توانند به بهبود علائم اختلال اضطراب اجتماعی هم کمک کنند. این داروها بین چند هفته تا چند ماه طول بکشد تا اثر خود را بگذارد.
نمونه‌های متداول این گروه دارویی شامل اقلام زیر است؛
- پاروکستین
- سرترالین
- فلوکستین
مهارکننده‌های باز جذب سروتونین-نوراپی‌نفرین که دسته‌ی دیگری از داروهای ضد افسردگی هستند هم می‌توانند به بهبود علائم این اختلال کمک کنند.
نمونه‌های متداول این گروه دارویی شامل موارد زیر است؛
- ونلافاکسین
- دزونلافاکسین
- دولوکستین
داروهای ضد اضطراب
داروهای ضد اضطراب برای کاهش علائم اضطراب به کار می‌روند، اما پزشکان معمولا آن‌ها را به‌عنوان یک روش درمانی کوتاه مدت تجویز می‌کنند، زیرا در دراز مدت باعث ایجاد وابستگی می‌شوند.
بنزودیازپین‌ها رایج‌ترین گروه در بین داروهای ضد اضطراب هستند. برخی از نمونه‌های متداول این گروه شامل آلپرازولام (زاناکس) و کلونازپام (کلونوپین) است.
در سال ۲۰۲۰، سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) هشدارهای خود را درباره‌ی مصرف بنزودیازپین‌ها ارتقا داد. استفاده از این داروها می‌تواند به وابستگی جسمی منجر شود و ترک آن برای سلامت فرد مخاطراتی جدی ایجاد کند. ترکیب آن‌ها با الکل، مواد افیونی و سایر مواد مخدر می‌تواند منجر به مرگ شود. رعایت دستورالعمل‌های پزشک هنگام استفاده از این داروها ضروری است.
مسدود کننده‌های بتا
مسدود کننده‌های بتا یا بتا بلاکرها به جلوگیری از اثرات جسمی اضطراب مانند تعریق، لرزش و افزایش ضربان قلب کمک می‌کنند. آن‌ها این کار را با جلوگیری از اثرات تحریک‌کننده آدرنالین انجام می‌دهند.
پزشکان معمولا این داروها را برای موقعیت‌های خاص مانند ارائه‌ی سخنرانی یا مصاحبه‌های شغلی تجویز می‌کنند و برای درمان طولانی مدت این گونه داروها را تجویز نمی‌کنند.
نکاتی برای غلبه بر اختلال اضطراب اجتماعی
اضطراب اجتماعی یک تجربه‌ی کاملا فردی است. نکاتی که به یک شخص کمک می‌کنند ممکن است برای شخص دیگر مفید نباشند. به همین دلیل، بهتر است که فرد روش‌های مختلف را امتحان کند تا ببیند چه روشی برای او نتیجه‌بخش است.
نکات زیر به شما کمک می‌کنند تا بر اضطراب خود در موقعیت‌های اجتماعی غلبه کنید.
دامنه‌ی تعاملات اجتماعی خود را به تدریج افزایش دهید
افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی معمولا از موقعیت‌هایی اجتناب می‌کنند که می‌توانند احساس اضطراب را در آن‌ها تحریک کنند. اگرچه این رفتار اجتنابی در کوتاه مدت باعث کاهش اضطراب می‌شود، اما این کار می‌تواند اضطراب را در طولانی به‌شدت تشدید کند.
در صورت امکان و در صورت لزوم با کمک یک درمانگر، فرد می‌تواند به‌تدریج خود را در معرض موقعیت‌های اجتماعی که از آن‌ها می‌ترسند قرار دهد و دامنه‌ی تعاملات اجتماعی خود را افزایش دهد. این کار به آن‌ها کمک می‌کند تا تجربه‌ی مثبتی از آن وضعیت داشته باشند.
داشتن تجارب مثبت اجتماعی می‌تواند اعتماد به نفس فرد را افزایش و اضطراب وی را کاهش دهد یا برای او این اطمینان حاصل شود که می‌تواند بر اضطراب خود غلبه کند.
برای فعالیت‌های آرامش‌بخش وقت بگذارید
انجام فعالیت‌هایی که روحیه را تقویت می‌کنند باعث ترشح هورمون‌هایی در بدن می‌شود که می‌توانند سطح استرس و اضطراب را کاهش دهند و باعث شوند فرد احساس بهتری نسبت به خود داشته باشد.
قبل از اینکه وارد موقعیتی اجتماعی شوید که در آن احساس ترس به شما دست می‌دهد، سعی کنید فعالیتی آرامش‌بخش یا لذت‌بخش انجام دهید، مانند گوش دادن به موسیقی، مطالعه، انجام دادن یک بازی ویدیویی یا مدیتیشن.
افکار خود را بازنگری کنید
اگر شخصی تصور کند که خجالتی است، این مسأله نگرانی فعلی او را درباره‌ی صحبت با مردم یا حضور در جمع تقویت می‌کند. افکار الگوهای رفتاری را تقویت می‌کنند.
یکی از تکنیک‌های اصلی در درمان شناختی رفتاری، راهنمایی افراد در فرآیند تغییر افکار و نگرش‌ها است. برای این منظور نوشتن فرآیندهای فکری می‌تواند کمک زیادی به شما بکند.
به‌عنوان مثال، تصور فکری «من یک فرد خجالتی هستم» می‌تواند به گزاره‌ی فکری «من در اجتماع مانند یک فرد خجالتی رفتار کنم» تبدیل شود. این کار می‌تواند به فرد کمک کند تا بفهمد که می‌تواند نگرشش را به خودش و همچنین برداشتش را از تصور دیگران نسبت به خودش تغییر دهد.
از مصرف الکل و مواد خودداری کنید
استفاده از الکل و سایر مواد مخدر ممکن است در کوتاه مدت اضطراب را کاهش دهد، اما با گذشت زمان اضطراب را شدیدتر کرده و منجر به اعتیاد یا سایر اختلالات سوء مصرف مواد می‌شوند.
تشخیص
در مرحله‌ی اول پزشک عمومی ممکن است سوابق پزشکی فرد را بررسی کند و فرد را به لحاظ جسمی معاینه کند تا تأیید کند که علائم فرد علل جسمی و فیزیولوژیک ندارند و مشکل او نوعی اختلال روانی است. سپس پزشک می‌تواند فرد را به یک متخصص بهداشت روان ارجاع دهند.
متخصص بهداشت روان معمولا از فرد درباره‌ی علائم وی، از جمله زمان بروز علائم، تعداد دفعات بروز و شروع آن سؤال می‌کند.
متخصصان روان‌پزشکی و روان‌شناسی از کتابچه‌ی راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی برای تشخیص وضعیت سلامت روانی افراد، از جمله اختلال اضطراب اجتماعی استفاده می‌کنند.
معیارهای تشخیصی این اختلال شامل نکات زیر است؛
- ترس مداوم درباره‌ی یک یا چند موقعیت اجتماعی مختلف که ممکن است شامل قضاوت شدن یا بازخواست شدن از سوی دیگران باشد؛ مانند گفتوگو، تعاملات اجتماعی، اجرای سخنرانی یا برنامه در مقابل دیگران.
- هراس داشتن درباره‌ی انجام اقداماتی که ممکن است توسط دیگران تحت قضاوت منفی یا برخورد نامناسب قرار بگیرد؛ مانند ترس از اینکه مضطرب به نظر برسید یا کاری شرم‌آور انجام دهید.
- اجتناب از موقعیت‌هایی که ممکن است احساس اضطراب ایجاد کنند.
- تجربه‌ی علائمی که به مدت ۶ ماه یا بیشتر ادامه داشته باشند و باعث بروز مشکلات قابل توجه یا اختلال در کار، زندگی اجتماعی یا تحصیلات فرد شوند.
علل بروز اضطراب اجتماعی و عوامل زمینه‌ساز
دلایل بروز اختلال اضطراب اجتماعی پیچیده است. در حقیقت ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی باعث شکل‌گیری این اختلال می‌شوند.
اختلال اضطراب اجتماعی معمولا در اوایل دوران بلوغ یا نوجوانی بروز پیدا می‌کند، با این حال افراد در هر سنی ممکن است که به این اختلال و علائم آن دچار شوند. این بیماری عموما در زنان بیشتر از مردان بروز پیدا می‌کند.
علل احتمالی و عوامل زمینه‌ساز به شرح زیر هستند؛
- ژنتیک: اختلالات اضطرابی عموما در بیشتر اعضای یک خانواده دیده می‌شود، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که یک مؤلفه‌ی ژنتیکی در بروز آن نقش داشته باشد.
- حوادث ناگوار زندگی: حوادث استرس‌زا یا آسیب‌زا، مانند سو استفاده‌ی جسمی، خشونت، مرگ یکی از عزیزان یا حتی بیماری طولانی‌مدت می‌توانند خطر ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی را افزایش دهند.
- سبک فرزندپروری: برخی پژوهش‌ها حاکی از آن است که محافظت و مراقبت بیش از حد از فرزند می‌تواند خطر ابتلا به اضطراب اجتماعی را در کودک افزایش دهد.
عوارض اضطراب اجتماعی
اختلال اضطراب اجتماعی قابل درمان است. هر چند در صورتی که درمان نشود می‌تواند عوارض ناتوان‌کننده‌ای برای فرد داشته باشد.
علائم اختلال اضطراب اجتماعی می‌تواند کار و زندگی اجتماعی فرد را به طرز قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهند و منجر به بروز مشکلاتی همانند دریافت نکردن حمایت اجتماعی، دستاورد کم در زمینه‌ی کاری و تحصیلات و کاهش کیفیت روابط و زندگی فرد شوند.
اختلال اضطراب اجتماعی با سایر مشکلات و اختلالات روانی همانند اعتماد به نفس پایین، افسردگی، سو مصرف مواد و افکار خودکشی‌گرایانه در ارتباط است.
با درمان مناسب، می‌توان علائم اختلال اضطراب اجتماعی را کاهش داد و از این طریق کیفیت زندگی را به طرز چشمگیری بهبود بخشید.
جمع‌بندی اختلال اضطراب اجتماعی
اختلال اضطراب اجتماعی یک اختلال نسبتا شایع در حوزه‌ی بهداشت روان است. علائم آن شامل ترس شدید از برخی موقعیت‌های اجتماعی، ترس از تمسخر و تمایل شدید به اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی است.
اختلال اضطراب اجتماعی در حالات شدید یا در صورت درمان نشدن می‌تواند شرایط ناتوان‌کننده‌ای برای فرد رقم بزند. با این حال، با مداخله‌ی مؤثر که می‌تواند شامل گفتاردرمانی، دارودرمانی یا هر دو باشد، افراد مبتلا می‌توانند کیفیت زندگی خود را به طرز معناداری بهبود بخشند.
منبع: Medical News Today
عجب درمانی !!! بجایی که بگیم خجالتیم میگیم که در زمان رفتار اجتماعی خجالتیم و یهو خوب میشیم !!!! لابد افسردگی هم همینطوری درمان میشه طرف بجایی بگه افسردست میگه من در زندگی افسرده زمان میگذارنم !
من این مشکلو دارم فک کنم. خیلی وقته با خودم کلنجار میرم بفهمم چمه. ارتباط چشمی معضله برام. آسیب پذیر میشم تو جمع یا کنار بقیه. حتی تو نونوایی. چشمام خسته میشه و بدترین اثرش مال من رو چشمامه