آموزش و راهنمای نصب خنک‌کننده و فن در کیس کامپیوتر
کامپیوترهای نسل جدید و مدرن برای نمایش بهترین عملکرد خود نیاز به یک جریان هوای خنک و مطلوب درون سیستم دارند. راه‌های بسیار زیادی برای چینش فن‌های کیس وجود دارد و باید اعتراف کرد که همیشه هم دستور العمل شرکت سازنده بهترین گزینه‌ی موجود برای کاربر نیست. از طرفی، باز کردن کیس و تغییر چینش مجدد اجزا می‌تواند یک کار چالش‌برانگیز و سخت برای کاربران عادی باشد. به همین دلیل در این مطلب قرار است به شما در زمینه‌ی نصب خنک‌کننده و فن در کامپیوتر کمک کنیم. برای آموزش نصب فن کیس کامپیوتر با ما در ادامه همراه باشید.
آموزش نصب فن کیس کامپیوتر
اصول پایه‌ی فن کیس
در ابتدای آموزش نصب فن کیس کامپیوتر، پیش از این‌که تصمیم بگیرید چگونه فن‌های کیس را بچینید، چیزهای مفیدی را مثل واژه‌ها و اصطلاحات کلیدی باید از قبل بدانید. خیلی مهم است که فن درستی را برای این کار انتخاب کرده، این فن‌ها به درستی چیده شده و سپس به کیس متصل شوند. مهم‌ترین چیزهایی که قبل از آموزش نصب فن کیس باید بدانید شامل موارد زیر است:
بیشتر کیس‌ها، فن‌هایی دارند که از قبل روی‌شان نصب شده است
بیشتر کیس‌ها با تعداد حداقل یک فن و حتی بیشتر به فروش می‌رسند. تقریبا تمامی این مدل کیس‌ها یک فن پشتی دارند که هوای گرم را به خارج از کیس هل می‌دهند. کیفیت فن‌های کیس در این حالت متنوع است اما معمولا هم‌راستا با کیفیت خود کیس هستند. بهترین کیس‌های کامپیوتر اغلب فن‌های بسیار خوبی را دارند، در حالی‌که کیس‌های دست پایین‌تر، فن‌های به مراتب ضعیف‌تر و صد البته پر سر و صداتر دارند.
اندازه فن
فن‌ها در اندازه و سایز مختلفی به فروش می‌رسند اما رایج‌ترین اندازه‌ی فن، اسپینرهایی به اندازه‌ی ۱۲۰، ۱۴۰ و ۲۰۰ میلی‌متری است. فایده‌ی یک فن بزرگتر این است که می‌تواند حجم یکسانی از هوا را در دور کمتر (RPM) ایجاد کرده و به تبع صدای فن هم کاهش می‌یابد. البته قبل از خرید دقت کنید که آیا کیس‌تان جای کافی برای فن بزرگِ مد نظرتان دارد یا خیر.
نویز، RPM و CFM
حجم هوایی که یک فن می‌تواند حرکت دهد در واحد فوت مکعب در دقیقه (CFM) سنجیده می شود. این عدد می‌تواند بر اساس اندازه‌ی فن، RPM و این‌که چگونه سطوح نویز را بالانس می‌کند متغیر است اما یک فن کیس خوب، حداقل دارای CFM ۵۰ است.
RPM یا چرخش در دقیقه به این معناست که یک فن تا چه اندازه سریع می‌چرخد. هر اندازه مقدار RPM بیشتر باشد، احتمال می‌رود هوای بیشتری حرکت کند. البته، این سرعت‌های بسیار بالا می‌تواند به افزایش صدا و نویز هم بینجامد. نویز را با واحد دسیبل (dB) می‌سنجند. یک فن که به طرز شگفت‌انگیزی سریع است احتمال می‌رود که از یک موتور قوی‌تر استفاده می‌کند و به تبع لرزش‌های بیشتری ایجاد می‌شود که می‌توان این تکانه‌ها را با گوش خود به وضوح شنید. اگر صدای فن شما را اذیت می‌کند، تلاش کنید تا یک فن با ویژگی نویز کمتر از dB ۳۰ در بازار پیدا کنید.
وقتی می‌خواهید فن‌های کیس را خریداری کنید، بهتر است بهترین بالانس بین CFM و صدای نویز را انتخاب کنید که با بودجه‌ی شما هم مطابقت داشته باشد؛ چراکه RPM تا زمانی که فن شما صدایی در حد جت از خود تولید نکند اهمیت کمتری برای شما خواهد داشت. با این حال اگر شما زیر و بم سخت‌افزار را خوب بلد هستید و همچنین اگر کامپیوتر شما از این ویژگی بهره‌مند است، شما می‌توانید وارد BIOS سیستم شده و یک سرعت فن شخصی‌سازی شده‌ای را به سیستم فرمان بدهید تا بین صدای نویز و اجرای خنک‌سازی یک تعادل قابل قبولی برقرار شود.
یک گزینه‌ی دیگر، اضافه کردن تعداد فن‌های بیشتر یا بزرگتر به سیستم‌تان است. از آنجایی که فن‌های متعدد و مواردی با تیغه‌های بزرگتر می‌توانند هوای بیشتری را منتقل کنند، انجام این تغییرات به شما اجازه می‌دهد تا آنها با سرعت آرامتر حرکت کرده و به تبع صدای نویز سیستم‌تان هم کمتر شود.
چینش فن
مثل هر فنی، دمنده‌های داخل سیستم کامپیوتری شما دارای دو طرف ورودی و اگزوز هستند. اگر شما مطمئن نیستید که کدام طرف دقیقا متعلق به چه بخشی است، به دنبال پیکان کوچکی در لبه‌های فن بگردید. سازنده‌ها معمولا این نشانه را در یک لبه از فن می‌گذارند تا به جهت جریان هوا اشاره کنند. اگر این نشانه وجود ندارد، شما به آسانی می‌توانید دستتان را در جهت هوایی که تکان می‌خورد قرار دهید تا جهت حرکت هوا را احساس کنید. به طور معمول برچسب برندِ فن در سمت ورودی قرار دارد؛ چراکه به احتمال زیاد از طریق صفحات جانبی شیشه قابل رویت است.
نصب
نصب فن‌های کیس به شدت آسان است. کیس شما باید دارای نقاط نصب در جلو، عقب، بالا، پایین و برخی اوقات حتی در اطراف باشد. هر کیسی از قطرهای فن خاصی (معمولا ۱۲۰ و ۱۴۰ میلی‌متری) پشتیبانی می‌کند. بنابراین حتما دستور العمل قطعه را پیش از نصب مطالعه کنید.
نصب خنک‌کننده و فن در کامپیوتر تنها سختی که دارد این است فن را با سوراخ‌های نصب در یک راستا قرار داده و سپس چهار طرف فن را با پیچ ببندید. سپس، کابل برق را به هدر فن روی مادربورد وصل کنید. البته اگر فن شما نورپردازی RGB دارد، باید هدر RGB را هم وصل کنید. خارج کردن فن هم به همین سادگی است. ابتدا فن‌ها را از برق و ارتباط‌دهنده‌های RGB قطع کرده و در نهایت پیچ‌ها را باز کنید. ذکر این نکته هم بدیهی است که حتما باید کیس از برق جدا شده باشد و پروسه‌ی نصب و خارج‌سازی فن باید با کیس خاموش انجام شود.
مبانی جریان هوا و فشار کیس
معمولا، هدف از قرار دادن فن‌ها در یک کیس کامپیوتر، خلق یک کانال از جریان هوایی از سمت راست/جلوی کیس به قسمت بالا چپ/پشتی است. این کانال هوایی باید جریان هوای خنک را از پردازنده، چیپست گرافیک و سایر اجزای حساس به گرما عبور داده و سپس از طریق پشت یا بالای کیس هوای گرم را خارج سازد. این مسیر می‌تواند هوای رد و بدل شده را گرم کرده و یک چرخه‌‌ای از هوای خنک در ورود و هوای گرم در خروج را ایجاد کند.
یکی دیگر از مفاهیم مهم در این زمینه، فشار هوای درون کیس است. هوای خنکی که توسط فن‌ها ایجاد می‌شود و مقدار هوای گرمی که خارج می‌شود، یک فشار مثبت یا منفی را درون کیس ایجاد می‌کند. زمانی‌که این فشارها بالانس باشند، فشار کیس طبیعی دانسته می‌شود.
فشار مثبت کیس زمانی رخ می‌دهد که فن‌ها به شکلی چیده شده‌اند تا هوای بیشتری را به درون کیس نسبت به هوای گرم خروجی ایجاد کنند. فشار منفی هم زمانی رخ می‌دهد که برعکس این ماجرا اتفاق بیفتد. فشار طبیعی هم همان‌طور که به آن اشاره شد، هوای ورودی و خروجی تقریبا یکسان است. از آنجایی که کیس‌های کامپیوتری یک محفظه‌ی کاملا بسته نیستند و تعداد و قدرت فن‌ها با یکدیگر ترکیب می‌شود، معمولا فشار داخل کیس به یک سمت (مثبت یا منفی) تمایل پیدا می‌کند.
در حالی‌که طرفدارانی برای هر دو فشار مثبت و منفی وجود دارد، برای هر دو مورد فوایدی را می‌توان در نظر گرفت. برای مثال، در فشار مثبت اجزای سیستم‌تان همیشه با یک هوای خنک و تازه مواجه می‌شوند. با این حال، نکته‌ی منفی در این مدل اینجاست که گرد و خاک زیادی هم وارد کیس کامپیوتر می‌شود. یک فشار منفی از این مشکل جلوگیری می‌کند؛ چراکه هوای گرم شده در داخل کیس راکد نمانده و سریعا خارج می‌شود.
هر دو سیستم فشار کیس می‌توانند یک کانال جریان هوایی را تولید کنند تا اجزای داخل سیستم تا حدودی خنک شوند. به همین دلیل، بسیاری از کاربران به این نتیجه می‌رسند که هوای ورودی و خروجی را بالانس کنند و به جای وقت گذاشتن روی فشار مثبت و منفی، بیشتر روی جهت جریان هوا تمرکز کنند. جدا از این‌که شما چه چیزی را انتخاب می‌کنید، کار عاقلانه این است که هوای خنک هر چه سریع‌تر به طور مستقیم به پردازنده و کارت گرافیک اصابت کند.
چینش ایده‌آل و رایج فن کیس
راه و روش‌های مختلفی برای تنظیم فن‌ها وجود دارد. یک چینش ایده‌آل فن، در این است که مقدار هوای خنک بسیار زیادی را با یک مسیر مستقیم وارد کرده و از طرفی دیگر خارج کند. بهترین تنظیم و چینش، نیازمند بیشترین تعداد فن است. تنظیم فشار مثبت و منفی کیس هم کاملا به تعداد فن‌ها در هر طرف بستگی دارد.
مدل جلو، عقب، بالا و پایین
در این روش، فن‌های جلو و پایین هوا را به درون کیس کشیده، در حالی‌که فن‌های بالا و عقبی در واقع اگزوزی برای خروج هوای گرم تلقی می‌شوند. این مدل، یک کانال تمیزی را در میان اجزای اصلی سیستم کامپیوتری‌تان ایجاد می‌کند، در حالی‌که هوای خنک اضافی به طور مستقیم به سمت بالا تغذیه می‌شود. این روش تا حدودی شبیه به مدل جلویی و عقبی مرسوم است که در بخش بعدی توضیح داده می‌شود. این سناریو، هوای خنک را مستقیما برای کارت گرافیکی فراهم کرده و سپس این هوا را به سمت بالا و CPU و فن‌های اگزوز هدایت می‌کند.
مدل جلو، عقب و پایین
این چینش فن شبیه به روش بالایی است اما تنها یک فن اگزوز در عقب وجود دارد. این مدل، یک روش اطمینانی است اما به طور معمول به دلیل کاهش هوای گرم از سمت بالای کیس اثرگذاری کمتری نسبت به مورد قبلی دارد. اگر شما به این مدل فکر می‌کنید و بیشتر از یک فن کیس در سمت پایین کامپیوتر دارید، توصیه می‌شود تا آن را به سمت بالای کیس برده تا بهترین عملکرد خنک‌کنندگی را شاهد باشید. البته این مسئله به شرطی است که کیس شما منافذ و قسمت‌های نصب فن در بالا را داشته باشد.
مدل جلو و عقب
این مدل، رایج‌ترین روش برای خنک کردن سیستم است و بیشتر کیس‌های کامپیوتر که بیشتر از یک فن دارند به این روش کار می‌کنند. این روش عملکرد به نسبت خوبی را داراست. در این چینش، یک یا تعداد بیشتری از فن‌ها هوا را از پنل جلویی کیس وارد کرده و به طور مستقیم به سمت مادربورد هل می‌دهند. در اینجا، هوا توسط پردازنده و کارت گرافیک مصرف شده و به سمت فن اگزوز عقبی پرتاب می‌شود و به این طریق یک جریان از جلو به عقب ایجاد می‌شود. حواستان باشد که این گزینه چندان عملکرد مناسبی نخواهد داشت اگر بخش جلوی کیس، جریان هوایی متعددی را نتواند به فن‌های ورودی ایجاد کند.
مدل جلو، عقب و بالا
این مدل، به طور کلی در این رابطه است تا هوا درون کیس پخش شود. این روش کم اثرتر از روش جلو، عقب و پایین است؛ چراکه فاقد فشار به طرف بالاست که فن کیس پایین آن را ارائه می‌دهد. با فراهم کردن قدرت کافی فن های جلویی، این چینش می‌تواند اثرگذار باشد. البته اگر کیس شما در بخش جلو به خوبی تهویه شود.
مدل بالا و پایین (دودکش)
این روش، دیگر این روزها متداول نیست اما یک گزینه به نسبت خوب برای افرادی است که نمی‌توان فن‌های جلو و پشت را در کیس‌شان قرار داد. در این چینش، فن‌ها هوا را از سمت پایین کیس به درون کشیده و به سمت بالا هل می‌دهند. به همین دلیل کانال جریان هوا از سطح مادربورد عبور کرده و از فن اگزوز در سمت بالا به خارج پرتاب می‌شود. این مدل چینش برای کارت‌های گرافیکی عمودی بسیار مناسب است؛ چراکه کارت‌های گرافیکی که به طور مستقیم در جایگاه PCIe قرار گرفته می‌توانند جریان هوای خنک را از رسیدن به CPU باز دارند.
مدل یک فن پشتی
بعضی از کیس‌های کامپیوتری به خصوص مدل‌های بسیار ارزان قیمت تنها یک فن در بخش پشتی دارند. کامپیوترهایی که تنها از یک فن برخوردار هستند، باید آن را در بخش پشتی نصب کرد. این روش تنها برای سیستم‌های ضعیف و ارزان قیمت توصیه می‌شود؛ به این خاطر که بدون وجود یک منبع هوای خنک، اجزا به سرعت داغ می‌شوند. حرکت هوا در این روش در حداقل‌ترین حالت ممکن قرار دارد. بنابراین اگر شما می توانید حداقل یک الی دو فن دیگر را تهیه کنید، بهتر است این کار را انجام دهید تا بتوان حداقل جلوی کیس، یک فن را برای ورود هوای خنک نصب کرد.
مدل یک فن جلو
این مدل شاید کم اثرترین روش ممکن برای خنک کردن سیستم کامپیوتر تلقی شود و باید اعتراف کرد که اصلا یک گزینه‌ی خوب برای سیستم‌های امروزی نیست. با نصب یک فن در بخش جلوی کیس، هوای خنک به داخل کشیده شده اما به دلیل نبود یک فن اگزوز، هوا در داخل کیس باقی می‌ماند. دمای هوای محبوس در کیس افزایش یافته و طبیعتا به اجزای سیستم به تدریج آسیب وارد می‌شود.
اگر شما فقط دو فن دارید، توصیه می‌کنیم یکی را در جلو و دیگری را در عقب نصب کنید. اگر شما سه فن دارید و یک کارت گرافیک را هم برای سیستم تهیه کرده‌اید، توصیه می‌کنیم از مدل جلو، عقب و پایین کیس استفاده کنید. اگر تعداد بیشتری فن را در اختیار دارید، فن‌هایتان را به شکلی نصب کنید تا هوا از سمت جلو یا سمت راست وارد کیس شده و از سمت پشتی یا سمت چپ از کیس خارج شود.
AIO چیست؟
اگر شما از دستگاه خنک‌کننده‌ی CPU مدل All in one (AlO) استفاده می‌کنید، فن‌ها باید در موقعیتی نصب شوند که سازنده پیشنهاد داده است. این اجزا از فن‌های دارای فشار پایدار بسیار زیاد و ویژه‌ای بهره‌مند هستند که هوا را از طریق پره‌های رادیاتور عبور دهند. در ادامه چند چینش صحیح فن برای این مدل در نظر گرفته شده است.
مدل هل دادن
در این روش، فن‌ها هوا را به سمت رادیاتور هل می‌دهند. این روش، رایج‌ترین مدل برای این نوع فن‌ها بوده و متداول‌ترین شکلی است که سازنده‌ها اغلب آن را پیشنهاد می‌کنند. بسته به این‌که فن در بخش بالا یا جلوی کیس نصب شود، این روش جریان هوای گرم را از طریق رادیاتورها به بیرون پرت کرده یا از طریق رادیاتور هوای خنک را به درون کیس می‌کشد. به طور ایده‌آل، هر هوایی که از پره‌های داغ رادیاتور عبور کند، به سرعت از داخل کیس به بیرون پرت می شود. اگرچه، نصب ملحقات و آیتم‌ها برای زیبایی ظاهری کیس می‌تواند گاهی اوقات این انتخاب را دچار محدودیت‌هایی کند.
مدل کشیدن
در مدل کشیدن، موقعیت فن برعکس شده و هوا از طریق پره‌ها به سمت داخل مکیده می‌شود. این روش رایج نیست و به طور کلی مثل روش فن‌های هل دادنی اثرگذار نیست. همان مبانی روش کار برای کانال جریان هوایی و خروج هوای گرم در اینجا هم صدق می‌کند.
مدل هل دادن-کشیدنی
این روش به شدت طرفدار دارد چون می‌تواند اثرگذاری کولرهای AIO را به مراتب بیشتر از حالت‌های دیگر سازد اما تعداد فن‌های بیشتری نیاز است و همچنین یک فضای بزرگتری هم درون کیس برای این منظور لازم می‌شود. این مدل چینش از فن‌ها برای هل دادن هوا از طریق رادیاتور استفاده می شود و سپس یک الی سه فن اضافی در طرف دیگر نصب می شود تا هوا را با قدرت بکشد. با این‌که یک رادیاتور حجیم در این حالت نیاز است، عملکرد کلی سیستم افزایش می‌یابد.
همچنین این نکته را هم باید در نظر گرفت، هر زمان امکان داشت، فن AIO را به جای نصب در جلوی کیس، در بخش بالای کیس‌تان نصب کنید (یا اگر AIO در ابعاد ۱۲۰ میلی‌متر بود در پشت نصب شود). به این طریق، گرمایی را که AIO از پردازنده‌تان به سمت رادیاتور حرکت می‌دهد، سریعا از کیس خارج می‌شود. وقتی یک رادیاتور در بخش جلو به روش هل دادن-کشیدن قرار می‌گیرد، هوای خنک از خارج با عبور از رادیاتور توسط حرارت CPU گرم شده، سپس وارد کیس شده و قبل از خروج از بخش عقب و/یا بالا از روی سایر اجزای تولیدکننده‌ی گرما هم عبور می کند. بدیهی است که داشتن هوای بیرونِ خنک‌تر که توسط CPU شما از قبل گرم نشده، برای خنک نگه داشتن اجزای شما بهتر است.
جمع‌بندی
خنک‌سازی یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که هر فردی برای بهینه‌سازی سیستم کامپیوتری باید در نظر گیرد. با اطلاعاتی که در این مطلب پیرامون آموزش نصب خنک‌کننده و فن کیس کامپیوتر در اختیار شما قرار گرفته، شما می‌توانید به راحتی فن‌های مورد نظرتان را به درستی در کیس نصب کنید. البته به این نکته هم حتما دقت کنید که فن‌ها جنس خوبی داشته باشند و از طرفی دیگر بتوانند هوای خنک را به هر نحوی که شده به داخل کیس وارد و خارج کنند.
خوشبختانه در دیجی‌کالا انواع و اقسام فن کیس با قیمت‌ها و ویژگی‌های گوناگون به فروش می‌رسد که برای مقایسه و انتخاب آنها می‌توانید از لینک زیر دست به انتخاب بزنید و سپس طبق این راهنما و آموزش برای نصب فن کیس خود اقدام کنید.
منبع: tomshardware
یه چیزی از قلم افتاد اونم انواع فن و فشار بادشون هست static pressure و این که کدوم فن کجا بهتره