اگر بیگانگان از منظومه‌ی شمسی بازدید کرده باشند، چگونه بفهمیم؟
آیا بیگانگان هوشمند تا کنون از منظومه‌ی شمسی بازدید کرده‌اند؟ پرسش عجیبی نیست چون به هر حال، منظومه‌ی شمسی بیش از ۴ میلیارد سال وجود داشته است و اگر حیات هوشمند در کهکشان ما به‌وجود آمده باشد، ممکن است به سطح فناوری پیچیده‌ی لازم برای اکتشاف سایر منظومه‌ها، از جمله منظومه‌ی ما هم رسیده باشد.
اما اگر چنین بازدیدی انجام گرفته باشد، چگونه می‌توانیم به دنبال سرنخ‌های بر جای مانده از این بازدیدکنندگان فضایی باشیم؟
جست‌وجو برای دست‌ساخته‌های فرازمینی
چندین روش اصلی برای کشف حضور موجودات هوشمند در خارج از زمین وجود دارد. اولین رویکرد این است که به دنبال نشانه‌هایی از هر نوع زندگی، اعم از هوشمند یا غیره باشیم. این رایج‌ترین روش در نجوم است و معمولا منظومه‌های ستاره‌ای دیگر را هدف قرار می‌دهد.
برای نمونه دانشمندان به دنبال مواد شیمیایی تولید شده توسط حیات در جو جهان‌های دیگر می‌گردند. اما جست‌وجوی حیات فرازمینی مکان‌هایی را در منظومه‌ی شمسی هم شامل می‌شود، مانند سطح مریخ و جو غنی از هیدروکربن قمر تایتان زحل و یا حتی عنصر فسفین که در سیاره‌ی ناهید کشف شد.
رویکرد دیگر این است که به طور خاص به دنبال حیات هوشمند باشیم، زیرا احتمالا موجودات فرازمینی هوشمند می‌توانند حضور خود را بسیار راحت‌تر از یک میکروب آشکار کنند. به‌عنوان مثال، می‌توانیم به دنبال نشانه‌های ارتباطی موجودات هوشمندی باشیم که علائم حضور خود را در طول موج‌های رادیویی یا نوری منتشر می‌کنند. کاری که برنامه‌ی «جست‌وجوی هوش فرازمینی» (SETI) با کاوش سیگنال‌های رادیویی در پی آن است.
بیگانگان هوشمند ممکن است سرنخ‌های دیگری هم از خود بر جای بگذارند. اگر آن‌ها قادر به ساختن اَبَرسازه‌هایی مانند سازه‌های دایسون شوند، می‌توانیم هنگام جست‌وجوی سیستم‌های ستاره‌ای دیگر آن ابرسازه‌ها شناسایی کنیم. مثلا سازه‌های به اندازه‌ی کافی بزرگ در اطراف یک ستاره، نوری را که ما می‌بینیم تغییر می‌دهند و می‌توانند نشانه‌ای از فعالیت هوشمند باشند.
تا کنون، تمام جست‌وجوها برای یافتن حیات فرازمینی بی‌نتیجه بوده است. اما راه دیگری وجود دارد که نسبتا ناشناخته است: «جست‌وجو برای دست‌ساخته‌های فرازمینی» (Search for Extraterrestrial Artifacts) یا «سِتا» (SETA).
ایده‌ی پشت این رویکرد این است که اگر بیگانگان به اندازه‌ی کافی پیشرفته شوند، ممکن است بخواهند کهکشان را یا مستقیما و یا توسط فضاپیماهای رباتیک کشف کنند. در تاریخ تقریبا ۴.۵ میلیارد ساله‌ی منظومه‌ی شمسی، این بیگانگان زمان زیادی برای چرخیدن در منطقه‌ی ما داشته‌اند و شاید اثری از خود بر جای گذاشته باشند.
باقی‌مانده‌ها
برخلاف پروژه‌ی سِتی، رویکرد سِتا به اخترشناسان امکان می‌دهد تا به دنبال نشانه‌های باقیمانده از گذشته هم باشند. آن‌ها مجبور نیستند به دریافت سیگنال رادیویی از تمدنی که هم‌زمان با گوش دادن ما فعال است، امیدوار باشند.
در واقع، تمدن‌های متعددی می‌توانستند در سراسر کهکشان آمده و رفته باشند، که هر کدام از آن‌ها پیش از نابود شدن یا حتی رفتن به مناطق جالب‌تر، ممکن است چیزی را در منظومه‌ی شمسی باقی گذاشته باشند.
به‌تازگی ستاره‌شناسان راهبردی را برای استفاده از تلسکوپ‌ها، نقشه‌برداری‌های آسمان و کاوشگرهای سیاره‌ای موجود برای شکار نشانه‌هایی از بازدیدهای گذشته‌ی بیگانگان پیشنهاد کردند. آن‌ها سه دسته از بقایایی را که ممکن است در این مسیر تشخیص دهیم، مطرح کردند.
دسته‌ی نخست دست‌ساخته‌های سطحی متداول مانند فضاپیماهای از کار افتاده و باقیمانده، کاوشگرها و حتی زباله‌های فضایی هستند. در مدت زمان نسبتا کوتاهی که بشر برای کاوش در منظومه‌ی شمسی در اختیار داشته است، ماه و مریخ را با ده‌ها فضاپیمای منقرض شده و قطعات تصادفی زباله پر کرده است.
بنابراین تصور اینکه تمدن بیگانه‌ای که در حال بازدید بوده است هم همین کار را انجام داده باشد، غیرمنطقی نیست. به علاوه، از آنجا که بسیاری از سطوح اجرام منظومه‌ی شمسی هوازدگی یا آتشفشان را تجربه نمی‌کنند، یک دست‌ساخته‌ی باقی مانده در سطح آن‌ها می‌تواند برای میلیاردها سال تقریبا سالم باقی بماند.
در کنار دست‌ساخته‌های روی سطح، ممکن است برخی فضاپیماها هم در فضای میان‌سیاره‌ای معلق باشند؛ دسته‌ای که معمولا به‌عنوان «لرکر» (Lurkers) شناخته می‌شوند. این تجهیزات و وسایل ممکن است در یک نقطه‌ی گرانشی پایدار لاگرانژی باقی بمانند یا به دور یک قمر بچرخند.
حتی ممکن است اکنون هم فعال باشند، اتفاقات جالبی را که در منظومه‌ی شمسی رخ می‌دهد، رصد و ثبت کنند، یا ممکن است مدت‌ها قبل از کار افتاده باشند و تفاوت چندانی با یک سیارک یا دنباله‌دار نداشته باشند.
در نهایت، ممکن است با دست‌ساخته‌های میان‌ستاره‌ای مواجه شویم، سازه‌هایی که هرگز قرار نیست در یک منظومه‌ی ستاره‌ای باقی بمانند، اما بی‌هدف در کهکشان پرسه می‌زنند و از یک منظومه به منظومه‌ی دیگر می‌روند. ما در حال حاضر چندین ابزار مانند تلسکوپ‌های نجومی گسترده و مأموریت‌های سیاره‌ای برای تشخیص این نوع مصنوعات فرازمینی داریم.
نشانه‌های تغییرات وارد شده
وقتی صحبت از سفر می‌شود، ممکن است با بررسی‌های فعلی هم این توانایی را داشته باشیم که شواهدی از ماجراجویی‌های میان‌ستاره‌ای و میان‌سیاره‌ای بیگانگان پیدا کنیم. برای نمونه هر فضاپیمای میان‌ستاره‌ای، به روشی برای رانش نیاز دارد.
و چون حتی بیگانگان هم باید از قوانین نیوتن پیروی کنند، باید نوعی اگزوز برای به حرکت درآوردن فضاپیمای آن‌ها وجود داشته باشد. هر چه بخواهیم فضاپیما سریع‌تر حرکت کند، خروجی آن هم باید قدرتمندتر باشد که به‌طور بالقوه آن را برای تلسکوپ فضایی جیمز وب یا رصدخانه‌ی پرتو ایکس چاندرا قابل مشاهده می‌کند.
سفر بین ستاره‌ای همچنین می‌تواند شامل پیشرانه‌ی لیزری توسط بادبان نوری باشد که باز هم می‌تواند قابل تشخیص باشد. یا ممکن است شواهدی از سرنخ‌های ظریف‌تر، مانند ناهنجاری‌های گرانشی پیدا کنیم. مثلا مدارهای اجرام کوچک که کاملا منطقی به‌نظر نمی‌رسند و ممکن است توسط یک فضاپیمای در حال عبور آشفته شده باشند.
در نهایت، می‌توانیم به جای رصدهای صرفا غیرفعال، در منظومه‌ی شمسی به دنبال نشانه‌هایی از فعالیت گذشته‌ی آنان باشیم. برای نمونه اگر بیگانگان یک معدن روباز در عطارد ایجاد کرده باشند، امروز همچنان می‌توانیم آن را ببینیم.
یا اگر تجهیزات سنگین آن‌ها هنوز فعال باشد، مقداری گرمای تلف شده به همراه خواهند داشت که نسبت به تشعشعات ساطع شده از سطح سیاره یا قمر متفاوت است. در نهایت، ممکن است بتوانیم ناهنجاری‌های ژئوشیمیایی را پیدا کنیم که نتیجه‌ی دستکاری فرآیندهای شیمیایی در یک سیاره یا قمر هستند.
به گفته‌ی دانشمندان می‌توان از رصدخانه‌های فعلی و آینده و همچنین کاوشگرهای منظومه‌ی شمسی بدون نیاز به تغییر پارامترهای مأموریت‌شان، برای شکار این دست‌ساخته‌های بیگانگان استفاده کرد.
بدین ترتیب اگر سطوح سیارات را اسکن و از بخش‌های بزرگ منظومه‌ی شمسی تصویربرداری کنیم، می‌توانیم در کارزارهای علمی مختلف، به دنبال یافتن شواهدی از حیات فرازمینی هم باشیم.
عکس کاور: طرحی گرافیکی از دست‌ساخته‌های فرازمینی
Credit: Jason Treat/Sean McNaughton, NGM
منبع: Space
