دانشمندان از کشف بقایای یک صفحه‌ی زمین‌شناسی ناپدید شده خبر دادند
دانشمندان با بررسی تکتونیک صفحات پوسته‌ی زمین و مرز بین آن‌ها موفق شدند نشانه‌هایی از وجود یک صفحه‌ی قاره‌ای ناپدید شده را در گوشته‌ی زمین بیابند.
تکتونیک صفحه‌ای که حرکت آرام قاره‌های زمین در سراسر کره و فعل‌وانفعالات آن‌ها با یکدیگر است، کشف نسبتا جدیدی محسوب می‌شود و تنها از اواسط دهه‌ی ۱۹۶۰ میلادی به طور گسترده قابل قبول جامعه‌ی زمین‌شناسان بوده است.
در این میان، برخی از دانشمندان علاوه بر مطالعه‌ی هفت صفحه‌ی بزرگ که قاره‌های اصلی زمین را تشکیل می‌دهند، بقایای صفحات ناپدید شده را که زیر لبه‌ی یک قاره، فرورانش یافته و به گوشته رانده شده‌اند، مطالعه می‌کنند. اکنون گروهی که شمال غربی قاره‌ی آمریکای شمالی را بررسی می‌کنند، معتقدند که بقایای یک صفحه‌ی ناپدید شده را که میلیون‌ها سال پیش به زیر شمال غربی اقیانوس آرام سر خورده است، کشف کرده‌اند.
زمین‌شناسان اتفاق نظر دارند که ساحل غربی آمریکای شمالی با یک برهم‌کنش متقابل و پیچیده بین صفحات متعدد شکل گرفته است. دو صفحه‌ی فرورانش شده به زیر این منطقه از ایالات متحده و کانادا، صفحه‌های زمین‌شناختی «فارالون» (Farallon) و «کولا» (Kula) هستند. اما از نظر تئوری برخی زمین‌شناسان اعتقاد دارند که باید صفحه‌ی سومی هم به نام «رستاخیز» (Resurrection) وجود داشته باشد تا ویژگی‌های خاصی از زمین را در این مناطق توضیح دهد. با وجود بحث‌برانگیز بودن این موضوع، اکنون با کشف جدید، به‌نظر می‌رسد که معتقدان به وجود «رستاخیز» پیروز شده‌اند.
یک گروه از زمین‌شناسان پس از مجزا کردن توده‌هایی که به نظر می‌رسد متعلق به کولا و فارالون هستند، گزارش داده‌اند که شکاف‌های بازسازی در نتایج دیده می‌شود. آن‌ها گفتند: «این عوارض از نظر مکانی و زمانی با رشته‌کوه‌های شمال غربی توزیع‌شده در نزدیکی ماگماتیسم (فرآیند تشکیل و حرکت ماگما) درزگودال‌های این منطقه، پیوند دارد. ما این شکاف‌ها را به فرسایش گرمایی مربوط به فرورانش پُشته (برآمدگی) نسبت دادیم و پشته‌های میان-اقیانوسی را درون این شکاف‌های بازسازی مدل کردیم.»
این گروه خاطرنشان کرد: «بازسازی‌های ما دو تقاطع پشته-گودال را نشان می‌دهد که صفحه‌ی اضافی رستاخیز را محدود می‌کند، مانند آنچه که ۴۰ میلیون سال پیش برای صفحه‌ای که در طول رشته‌کوه‌های شمال غربی آمریکا قرار دارد، روی داده است. در این مدل، باریکه‌ی زمین‌شناختی یوکان (Yukon) نشان‌دهنده‌ی بقایای گرمایی فرسایش‌یافته از صفحه‌ی رستاخیز است.»
«جانی وو» (Jonny Wu) زمین‌شناس دانشگاه هوستون در این‌باره گفت: «با بازگشت به سطح زمین و بازسازی دوباره، مرزهای صفحه‌ی تکتونیکی باستانی رستاخیز که با کمربندهای آتشفشانی کهنِ ایالت واشنگتن و آلاسکا مطابقت دارد، پیوند بسیار دقیق‌تری بین اقیانوس آرام و داده‌های زمین‌شناختی آمریکای شمالی فراهم می‌کند.»
صفحات تکتونیکی زمین
یک نکته‌ی جالب دیگر درباره‌ی این صفحات فرورفته زیر صفحات تکتونیکی سطح زمین، پیرامون شکل‌گیری کوه‌هاست. رشته‌کوه‌ها در مرز بین صفحات شکل می‌گیرند اما این کار با سرعت ثابت انجام نمی‌شود. در این رابطه، یک توضیح این است که تشکیل سریع کوه‌ها بر اثر شکسته شدن قطعات صفحات فرورانش یافته و حرکت (بسیار آهسته) آن‌ها از گوشته به سمت مرز هسته/گوشته رخ می‌دهد. تصور کنید که یک توپ بولینگ را در یک وان آب پرتاب کنید و سپس بلافاصله آب را در حداکثر ارتفاع منجمد کنید. این مشابه رخدادی است که در بازه‌ی زمانی طولانی طی این فرآیند زمین‌شناختی انجام می‌شود.
اما فرورانش صفحات تنها عامل تغییرشکل قاره‌ها نیست. پس از آخرین عصر یخبندان، با ذوب شدن صفحات یخی، قاره‌ها در سراسر جهان شروع به بالاآمدن کردند که با نام «بازگشت ایزواستاتیک» ( Isostatic Rebound) شناخته می‌شود. گفته می‌شود که یکی از عوارض جانبی این امر، ایجاد فوران‌های آتشفشانی محلی است زیرا تقریبا وزن زیادی برای پایین بردن قاره‌ها وجود ندارد. بازگشت ایزواستاتیک هنوز هم وجود دارد، اگرچه بسیار کندتر از میزان فعلی افزایش سطح دریاهاست و با توجه به بازه‌های زمانی طولانی زمین‌شناختی، برای حل مشکلات ناشی از بالا آمدن آب دریاها سودمندنیست.
درک اینکه این صفحات ناپدید شده در زیر پای ما قرار دارند می‌تواند به درک ما از وقایع زمین‌شناختی سطح مانند آتشفشان‌ها کمک کند . اگر آتشفشان‌ها و زمین لرزه‌ها روزی قابل پیش‌بینی شوند، این موضوع احتمالا به لطف درک بیشتر لایه‌های عمیق زمین خواهد بود.
عکس کاور: طرحی گرافیکی از بقایای یک صفحه‌ی زمین‌شناختی ناپدید شده در گوشته‌ی زمین
Credit: Alec Brenner, Harvard University/National Geographic
منبع: Extreme Tech
