دانشمندان احتمالا الگوی رنگ‌های متفاوت حیوانات را کشف کرده‌اند
دانشمندان احتمالا الگوی رنگ‌های متفاوت حیوانات را که برای اهداف متفاوت مانند جذب کردن جفت یا دور کردن شکارچیان استفاده می‌شود، کشف کرده‌اند.
همان‌طور که اغلب به‌نظر می‌رسد، مُد در دنیای حیوانات می‌تواند به‌طرز شدیدی تکراری باشد. برای مثال الگوهای رنگی زیادی وجود دارد که در میان رنگ خاکستری و سبز شاخ و برگ و خاک توجه را به خود جلب می‌کنند. بنابراین جای تعجب نیست که حیوانات گوناگون اغلب از یک رنگ یکسان برای اهداف بسیار متفاوتی استفاده کنند.
مثلا رنگ زرشکی درخشان یک «کاردینال شمالی» (Cardinalis cardinalis) نر به‌عنوان سیگنالی برای نزدیک شدن به جفت احتمالی عمل می‌کند. اما در «قورباغه‌های سمی توت فرنگی» (Oophaga pumilio) این رنگ شاخص قرمز یک هشدار جدی برای دور نگه داشتن دیگران است و در غیر این صورت مهاجم یک لقمه‌ی سمی قوی و کشنده را می‌بلعد.
«زاخاری امبرتس» (Zachary Emberts) زیست‌شناس تکامل از دانشگاه ایالتی اوکلاهاما و همکار او «جان وینز» (John Wiens) از دانشگاه آریزونا، به این اندیشیدند که چه چیزی باعث می‌شود رنگ‌های مشابه در حیوانات مختلف به اهداف متفاوتی دست پیدا کنند.
آن‌ها مطالعه‌ای را روی ۱۸۲۴ گونه از مهره‌داران خشکی (حیوانات آبزی می‌توانند موضوع تحقیقاتی دیگری باشند) انجام دادند که نتایج آن در نشریه‌ی «اوولوشن» (Evolution) یا «فرگشت» منتشر شده است. در این تحقیق پژوهشگران رنگ حیوانات را به‌عنوان «جذب‌کننده» یا «دفع‌کننده» طبقه‌بندی کردند و رشته‌ی مشترکی را یافتند که هر گروه را به هم متصل می‌کند.
حیواناتی مانند پرندگان و مارمولک‌ها که جذب‌کننده‌اند، دارای اجدادی هستند که روزگرد یا در طول روز فعال بوده‌اند. اما جانوران دفع‌کننده مانند مارها و دوزیستان از اجداد شب‌زی یا فعال در شب هستند.
امبرتس در این زمینه گفت: «ویژگی‌هایی که امروزه در گونه‌ها می‌بینیم می‌تواند نتیجه‌ی تاریخ تکاملی آن‌ها باشد. ما به دنبال الگوهای تکاملی بودیم، بنابراین دو تجزیه‌وتحلیل جداگانه انجام دادیم که یکی فعالیت روز و شب فعلی آن‌ها و دیگری فعالیت روز و شب اجداد آن‌ها را بررسی می‌کرد.»
پژوهشگران دریافتند که هیچ ارتباطی بین فعالیت روز و شب حیوانات امروزی و رنگ آن‌ها وجود ندارد. در عوض، این پیوند کاملا وابسته به اجداد است. اما به‌نظر می‌رسد که این موضوع در مورد تمام مهره‌داران زمینی که تکامل آن‌ها به حدود ۳۵۰ میلیون سال قبل باز می گردد، صدق می‌کند.
وینز با بیان این موضوع اشاره کرد: «مهم نیست که یک گونه چگونه رنگ‌ها را تولید می‌کند. روشی که یک پرنده رنگ قرمز تولید می‌کند با آنچه رنگ یک مارمولک را قرمز می‌کند، متفاوت است اما این الگوی عمومی فعالیت روزانه و شبانه همچنان درست است.»
رنگ‌آمیزی گونه‌های مختلف
Credit: (A and B) John J. Wiens, (C) Andy Reago and Chrissy McClarren, (D) Ianaré Sévi, (E) Andy Witchger, (F) Ester Inbar, (G) Frank Vassen, and (H) William Warby.
بر اساس تجزیه‌وتحلیل محققان، رنگ بسیاری از اجداد حیواناتی که مورد مطالعه قرار گرفتند، نسبتا ساده و کم‌حال شروع شده است. سپس در طول زمان رنگ‌های آن‌ها برجسته‌تر شد و امروزه بیشتر آن‌ها در مناطقی زندگی می‌کنند که رنگ‌های زنده‌شان شاخص‌تر دیده می‌شود.
معقول‌ترین توضیح برای چنین روندی این است که حیوانات با رنگ‌های روشن بهتر می‌توانند زنده بمانند و در نتیجه مواد ژنتیکی خود را به نسل‌هایی منتقل کنند که این روند را ادامه می‌دهند.
رنگ‌های بررسی شده شامل قرمز، نارنجی، زرد، بنفش و آبی بودند و دانشمندان دریافتند که برای همه‌ی رنگ‌ها به جز آبی، رنگ‌ها به‌طور مساوی بین سیگنال‌های جنسی و هشدار تقسیم می‌شوند. در حال حاضر مشخص نیست دلیل این چیست.
امبرتس در این زمینه خاطرنشان کرد: «جالب است که ببینید برخی از رنگ‌ها مانند قرمز، نارنجی و زرد، حتی با فرکانس مشابه، هم به‌عنوان راهی برای جلوگیری از نزدیک شدن شکارچیان و هم به‌عنوان راهی برای جذب جفت استفاده می‌شوند. اما از سوی دیگر، رنگ آبی بیشتر با هدف جفت‌گیری همراه شده است.»
رنگ‌آمیزی حیوانات روزگرد منطقی است، چون یک حیوان دارای زرق‌وبرق در روشنایی روز، توسط حیوانات دیگر از جمله جفت‌های احتمالی به‌خوبی دیده می‌شود. این می‌تواند آن‌ها را به اهداف بهتری برای شکارچیان هم تبدیل کند، اما به‌نظر می‌رسد که پیدا کردن جفت و تولید مثل مهم‌تر از خورده نشدن است. جنس ماده در این گونه‌ها معمولا در مقایسه با جنس نر کم‌رنگ‌تر است و بنابراین بهتر می‌تواند از شکارچیان پنهان شود و فرزندان خود را به دنیا بیاورد.
اما حیوانات شب‌زی در تاریکی حرکت می‌کنند. رنگ روشن با هدف فرستادن سیگنال‌های جنسی برای یک مار شب‌زی نر که مارهای ماده نمی‌توانند آن را ببینند، خیلی کاربردی ندارد.
وینز در ادامه افزود: «رنگ‌های هشداردهنده حتی در گونه‌های بدون چشم هم تکامل یافته‌اند. اینکه آیا اکثر مارها یا دوزیستان می‌توانند رنگ‌ها را ببینند، هنوز جای پرسش است، بنابراین رنگ‌های روشن آن‌ها به‌طور کلی به جای اعضای همان گونه، برای سیگنال دادن به شکارچیان استفاده می‌شود.»
در حال حاضر پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند که این رنگ ممکن است به‌عنوان روشی برای دفاع تکامل یافته باشد تا به شکارچی‌های روزگرد که ممکن است به سراغ حیوان خواب بروند، هشدار بدهد که دور شوند.
با این وجود تحقیقات آینده ممکن است جزئیات بیشتری را نشان دهد. این تیم پژوهشی امیدوار است که بتواند دقیق‌تر به موضوع تکامل رنگ‌های روشن بپردازد تا تغییر عملکرد آن‌ها را در طول زمان بررسی کند. تا کنون تحقیقات نشان می‌دهد که کندوکاو در تاریخچه‌ی تکاملی صفات حیوانی، ممکن است الگوهایی را که امروزه دیگر رایج نیستند، آشکار کند.
عکس کاور: کاردینال شمالی و قورباغه زهرآگین توت فرنگی
Credit: E. Van Heygen/Marc Lachance
منبع: Science Alert
