۵ فیلم کمدی ساشا بارون کوهن؛ استاد شوخی با موضوع‌های حساس

کمدین‌های آمریکایی در سه دهه‌ی اخیر دوران پرفراز و نشیبی را پشت سرگذاشته‌اند. روند حضور این بازیگران در فیلم‌های کمدی همیشه روندی ثابت و موفقیت‌آمیزی نبوده و آن‌ها نتوانسته‌اند حضور موفقیت‌آمیزشان را در فیلم‌های کمدی تکرار کنند. مشهورترین مثال برای این بازیگران، جیم کری است. کری با فیلم کمدی «احمق و احمق‌تر» بسیار خوش درخشید و نام خود را به‌عنوان یکی از کمدین‌های مطرح در سطح جهان مطرح کرد. او پس از این موفقیت، در چند فیلم کمدی دیگر هم بازی کرد ولی دیگر نتوانست موفقیت بازی در احمق و احمق‌تر را تکرار کند. آدام سندلر بازیگر دیگری است که پس از بازی در چند فیلم کمدی نامش بر سر زبان‌ها افتاد ولی در ادامه نتوانست این موفقیت را تکرار کند. بن استیلر هم حضوری مداوم در فیلم‌های کمدی نداشت و حضورش در فیلم‌های کمدی آن‌طور که باید نظر مخاطبان و مردم را جلب نکرد. در چنین وضعیتی ساشا بارون کوهن، پس از گذشته یک دهه همچنان توانسته نامش را به‌عنوان یک کمدین موفق مطرح نگه دارد و بردن دو جایزه‌ی گلدن گلوب در زمینه‌ی بهترین فیلم و بهترین بازیگر کمدی نشان می‌دهد که او همچنان به‌عنوان یک کمدین می‌درخشد. نگاهی به فیلم‌های کمدی این بازیگر و مختصات سینمایش داریم که در ادامه می‌خوانید.

۱. بورات (Borat: Cultural Learnings of America for Make Benefit Glorious Nation of Kazakhstan)

• کارگردان: لری چارلز
• سال ساخت: ۲۰۰۶

همه چیز برای بارون کوهن از فیلم «بورات» شروع شد. تا پیش از این فیلم، کسی خیلی متوجه طنازی‌های این بازیگر نبود. اما به یک باره با بورات، بارون کوهن به مرد کمدی شماره یک هالیوود تبدیل شد. او در فیلمش دست روی سوژه‌های حساسی گذاشت که خیلی مرسوم نبود و همین باعث شد نامش بیش از گذشته بر سر زبان‌ها بیفتد. این بازیگر که جزء تیم نویسندگان بورات هم بود، به سراغ شوخی با کشور قزاقستان رفت و همین باعث بروز حاشیه‌های زیادی برای فیلم شد.

بارون کوهن در بورات، در نقش خبرنگاری قزاق راهی آمریکا می‌شود تا مأموریتی را انجام بدهد. اما این خبرنگار قزاق، گویی از کشور عقب‌مانده و به دور از تمدن پا به آمریکا گذاشته و هیچ درکی از حضور در یک کشور پیشرفته ندارد. این خبرنگار قزاق با نام بورات ساگدیف، در موقعیت‌های مختلفی قرار می‌گیرد و هر بار با حرکاتی به دور از شعور و درک، کارهایی مضحک انجام می‌دهد. تفکر خرافی و عقب‌مانده‌ی او، موقعیت‌های کمیک و خنده‌دار زیادی در فیلم خلق می‌کند و بر بار کمدی فیلم می‌افزاید.

اما چرا بورات تا این حد محبوب شد؟ یکی از دلایل محبوبیت فیلم به سبک کارگردانی‌اش برمی‌گردد. فیلم به سبکی مستندگونه فیلم‌برداری شده و انگار بیننده واقعا با آدمی عقب‌مانده روبه‌روست که نمی‌داند در یک کشور پیشرفته باید چگونه رفتار کند. همچنین نابازیگران زیادی در فیلم مقابل دوربین قرار می‌گیرند و سبب می‌شود تا حس باورپذیری فیلم بیشتر شود. ضمن اینکه نام‌ها و گروههایی که در فیلم نشان داده می‌شود واقعی و حقیقی هستند. پاملا اندرسون در نقش حقیقی خود در این فیلم ظاهر شد و بعد از اکران فیلم هم حاشیه‌هایی گریبان زندگی شخصی‌اش را گرفت.

شوخی با جهان سوم و تقابل یک کشور جهان سوم با یک کشور پیشرفته، موقعیت‌های خیلی جالبی را خلق کرده که کمتر در فیلم دیگری شاهدش بوده‌ایم. بارون کوهن خیلی صریح و رک با نام بردن از کشور قزاقستان، خیلی به باورپذیر کردن شوخی‌های فیلم کمک کرده است. تا پیش از این، کمتر کمدینی چنین جسارتی داشته تا با نام بردن از یک کشور حقیقی، مردمان آن کشور را عقب‌مانده و خرافاتی نشان دهد.

البته شوخی‌های فیلم با کشور قزاقستان بدون حاشیه نماند. اکران فیلم در این کشور و چندین کشور عربی ممنوع شد. روسیه هم به طور غیررسمی از اکران فیلم در کشورش جلوگیری کرد. علاوه بر قزاق‌ها، اهالی روستایی در رومانی که بورات در آن فیلم‌برداری شده، نسبت به فیلم اعتراض کردند و توانستند از سازندگانش غرامت بگیرند.

با وجود تمامی حاشیه‌ها، از فیلم بورات به طرز بسیار غیرمنتظره‌ای در آمریکا استقبال شد. فیلم نه تنها جزء پرفروش‌های سال شد، بلکه منتقدان آمریکایی هم به‌شدت از این فیلم دفاع کردند و بورات جایزه‌ی‌ معتبر گلدن گلاب برای بهترین بازی را برای بارون کوهن به ارمغان آورد و فیلم نامزد دریافت جایزه‌ی بهترین فیلم‌نامه در گلدن‌گلوب و اسکار هم شد.

۲. برونو (Brüno)

• کارگردان: لری چارلز
• سال ساخت: ۲۰۰۹

پس از موفقیت بورات، همه منتظر اثر بعدی بارون کوهن بودند. این بازیگر بریتانیایی،‌ سه سال بعد دوباره با فیلمی کمدی از لری چارلز به میدان آمد. اما این بار خبری از موفقیت‌های بورات نبود و «برونو» یک شکست برای سازندگانش بود. فیلم از نظر کاربران آی‌ام‌دی‌بی نمره‌ای کمتر از شش دریافت کرد و منتقدان در سایت‌های نقد فیلم، نمراتی به نسبت ضعیف به فیلم دادند. این بار بارون کوهن بر خلاف «بورات» طعم تلخ شکست را چشید تا بفهمد ساخت فیلم کمدی تا چه اندازه سخت است.

بارون کوهن این بار هم جزء نویسندگان فیلم بود و سعی کرد همانند بورات،‌ شخصیتی کمیک خلق کند ولی کاملا در این کار ناموفق ظاهر شد. داستان فیلم درباره یک گزارشگر مدلینگ همجنسگرای اتریشی به نام برونو است که در پی اخراج از شبکه مد، برای رسیدن به شهرت راهی لس آنجلس می‌شود.

شوخی با همجنسگرایان،‌ ایده‌ی مناسبی برای ساخت موقعیت‌های کمدی نبود. این بار تیر بارون کوهن به سنگ خورد. بسیار از بینندگان فیلم را چرک و کثیف دانستند و منتقدان فیلم را جزء فیلم‌های ضعیف و بی‌ارزش ارزیابی کردند. فیلم همچنین با اعتراض‌ گروه‌هایی در کشورهایی غربی روبه‌رو شد و کشورهایی مثل مالزی هم اکران فیلم را ممنوع کردند.

بارون کوهن پس از ساخت برونو، متوجه شد برای ساخت فیلم‌های کمدی مخاطب‌پسند باید شوخی‌هایش را هوشمندانه‌تر و ظریف‌تر بنویسد. مردم به هر شوخی و از هر جنسی نمی‌خندند و فیلم را نمی‌توان فقط با شوخی‌های جنسی خنده‌دار کرد. برونو یک شکست تمام عیار در کارنامه‌ی بارون کوهن به حساب می‌آید و سبب شد تا او برای فیلم‌های بعدی ظرافت بیشتری در خلق موقعیت‌هایش کمدی به خرج دهد.

۳. دیکتاتور (The Dictator)

• کارگردان: لری چارلز
• سال ساخت: ۲۰۱۲

بارون کوهن بار دیگر برای ساخت فیلمش سراغ یک کشور جهانی سومی رفت. اما او این بار دست‌به‌عصاتر حرکت کرد و نامی از یک کشور حقیقی نبرد. «دیکتاتور» در یک کشور خیالی به نام وادیا می‌گذرد و در طول فیلم شاهد حکمرانی دریاسالار ژنرال علاءالدین، دیکتاتور این کشور هستیم. در این فیلم بر خلاف دیگر فیلم‌های لری چارلز، بازیگران سرشناسی مثل بن کینگزلی، مگان فاکس و جان ریلی بازی می‌کنند.

اکران این فیلم با انقلاب موسوم به بهار عربی هم‌زمان شد و همین ضریب دیده شدن و حس کردن فضای فیلم را بالا برد. علاءالدین، هرچند دیکتاتور کشوری خیالی است ولی شیوه‌ی حکمرانی‌اش بینندگان را به یاد حاکمان کشورهای عربی به ویژه معمر قذافی انداخت. داستان فیلم به‌خوبی شیوه‌ی حکمرانی یک دیکتاتور را مورد نقد قرار داد.

بارون کوهن با این فیلم حکومت‌های استبدادی را مورد تمسخر و هجو قرار می‌دهد و به‌خوبی از عهده‌ی این کار بر می‌آید. دیکتاتور فیلم در کشور خودش هر تفکر مخالفی را سرنگون می‌کند و اجازه‌ی تفکر غیر از آن چیزی که خودش قبول دارد را به هیچ فردی نمی دهد! سراسر فیلم مملو از شوخی‌هایی است که دیکتاتور در حال خفه کردن صدای مخالفانش است.

بارون کوهن در این فیلم بر خلاف دو فیلم قبلی‌اش سعی کرد از شوخی‌های چرک فاصله بگیرد و بیشتر با مضامین سیاسی و اجتماعی شوخی کند. شوخی‌هایش در این فیلم هوشمندانه‌تر از قبل شد و به اندازه کافی توانست موقعیت‌های کمدی خلق کند.

همچنین هوشمندی چارلز و بارون کوهن جهت ساخت فیلمی در آن برهه زمانی، بسیار بر بیشتر دیده شدن فیلم اثر گذاشت. شاید اگر این فیلم در دوره‌ی زمانی دیگری ساخته می‌شد تا این اندازه جلب توجه نمی‌کرد. این سرعت عمل سازندگان در ساخت این فیلم قابل ستایش است. درک درست کارگردان و نویسندگان از وضعیت کشورهایی که حاکمی دیکتاتور دارند و شوخی‌های متناسب با آن، «دیکتاتور» را به یکی از بهترین فیلم‌های کارنامه‌ی بازیگری و نویسندگی بارون کوهن تبدیل کرد. به گونه‌ای که پس از گذشت نزدیک به ده سال از گذشت فیلم، همچنان سکانس‌هایی از فیلم در شبکه‌‌های اجتماعی جهت شوخی با موقعیت‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نام بارون کوهن و فیلم‌هایش دیگر حساسیت‌زا شده و به همین خاطر هر بار هر فیلمش دچار حاشیه می‌شود. این فیلم به ‌طور رسمی در تاجیکستان و ترکمنستان ممنوع شد و با اعمال سانسورهایی مدت زمان آن در ازبکستان به ۷۱ دقیقه رسید. فیلم همچنین در کشورهای ایتالیا، مالزی و قزاقستان هم سانسور شد.

۴. برادران گریمزبی (The Brothers Grimsby)

• کارگردان: لویس لتریر
• سال ساخت: ۲۰۱۶

بارون کوهن پس از همکاری پشت سر هم در فیلم‌های کمدی لری چارلز، بخت خود را لویس لتریر آزمود. لتریر تا پیش از «برادران گریمزبی» تجربه‌ی ساخت فیلم کمدی نداشت و بیشتر فیلم‌هایی فانتزی و تخیلی را کارگردانی کرده بود. «ترانسپورتر۲»، «هالک شگفت‌انگیز» و «برخورد تایتان‌ها» نمونه‌هایی از فیلم‌های قبلی لتریر هستند. برادران گریمزبی برای او به‌عنوان یک فیلم کمدی یک چالش بزرگ به حساب می‌آمد. چالشی که او نتوانست از آن سربلند بیرون بیاید و در آن شکست خورد.

با وجود اینکه بارون کوهن جزء نویسندگان فیلم بود، ولی شوخی‌های فیلم خیلی گیرا و جذاب نیست و نمی‌تواند آن‌طور که باید و شاید مخاطبش را بخنداند. «برادران گریمزبی» شوخی‌های زیادی دارد و یک لحظه از حرکت نمی ایستد اما در میان این شوخی‌ها فقط چندتایی جذاب هستند و بقیه خیلی قابلیت خنده گرفتن از بیننده را ندارند. برادران گریمزبی یک تجربه‌ی ناموفق دیگر برای بارون کوهن بود. او باید متوجه شده باشد که ساختن فیلم کمدی به تعداد شوخی‌هایش نیست بلکه جنس و نوع شوخی‌ها مهم‌ترین نقش را در بار کمدی یک فیلم دارد.

بارون کوهن در نقش نوبی، مردی از طبقه پایین جامعه است که به هرچه که در زندگی‌اش می‌خواسته رسیده و زندگی شادی را پشت سر می‌گذارد. تنها مسأله‌ی آزاردهنده زندگی او، فقدان برادر کوچکترش است که بالاخره پس از ۲۸ سال موفق می‌شود برادرش را پیدا کند. برادری که حالا عضو سازمان جاوسی بریتانیا است و زندگی خاصی دارد.

فیلم در نگاه منتقدان، نمره‌های خیلی پایینی آورد. در سایت «روتن تومیتو» منتقدان نمره پائین ۳۷ درصد را دادند و فیلم از «سایت متاکریتیک» هم نمره‌ی ضعیف ۴۴ درصد را گرفت. این نمرات که زیر ۵۰ درصد هستند نشان می‌دهند با فیلم فوق‌العاده ضعیفی روبه‌رو هستیم.

۵. بورات ۲ (Borat Subsequent Moviefilm)

• کارگردان: جیسون وولینر
• سال ساخت: ۲۰۲۰

بارون کوهن بار دیگر با بورات برگشت و توانست نام خود و شخصیت بورات را زنده کند. در حالی که همگان تصور می‌کردند پرونده‌ی بورات به خاطر حاشیه‌هایش بسته شده، بارون کوهن پس از گذشت ۱۴ سال نشان داد شخصیتی غیرقابل پیش‌بینی و جسور دارد که از حاشیه‌ها نمی‌ترسد. «بورات ۲» ادامه‌ای بر همان فیلم بورات است. «بورات ساگدیف» از طرف دولت قزاقستان مأمور می‌شود تا هدیه‌ای به آمریکایی‌ها بدهد و به همین خاطر بار دیگر راهی آمریکا می‌شود. این بار دختر بورات هم همراهش می‌شود تا این پدر و دختر،‌ همراه همدیگر موقعیت‌های خنده‌داری خلق کنند.

فیلم همانند قسمت قبلی بر عقب‌ماندگی، حماقت و خرافی بودن شخصیت‌هایش بنا شده است. بارون کوهن بار دیگر هوشمندی‌اش در نویسندگی و شوخی با موضوعات روز را به رخ می‌کشد. او خیلی صریح و جسورانه با سیاستمداران آمریکایی شوخی می‌کند و چندین بار باراک اوباما و دونالد ترامپ را مورد هجمه قرار می‌دهد.

همچنین بارون کوهن دعوای دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان را هم دستمایه‌ی شوخی قرار می‌دهد و از همه مهم‌تر اینکه او با ویروس کرونا و همه‌گیری‌اش هم شوخی می‌کند. ضمن اینکه پایان‌بندی فیلم که نشان می‌دهد مأموریت اصلی بورات پخش ویروس کرونا در جهان بوده هم بسیار خوب و هوشمندانه درآمده است. سرعت عمل سازندگان در شوخی با چنین موضوعاتی که هنوز مردم جهان با آن دست به گریبان هستند از نکات مثبت فیلم به شمار می‌رود.

بورات ۲ در کنار شوخی با رییس‌ جمهور‌های آمریکا، با شخصیت‌های سرشناسی مثل مایک پنس و رودی جولیانی هم شوخی‌هایی تند و تیز می‌کند. جسارت و صراحت بارون کوهن در این فیلم ستودنی است. او همانند فیلم‌های قبلی‌اش، هم شوخی می‌کند و هم اجتماع را به نقد می‌کشد. همراه بودن دختر بورات در فیلم، وضعیت اسفناک زنان در کشورهای جهان سومی را نشان می‌دهد و بیانگر ظلم و تبعیض در حق زنان است.

سبک بورات ۲ همانند قسمت قبلی این فیلم مستندگونه است و همین موضوع بسیار بر باورپذیر کردن شوخی‌ها کمک کرد. شاید شوخی‌های بورات ۲، مثل قسمت قبلی این فیلم از بیننده‌اش خنده نگیرد، ولی سازندگانش را بسیار جسورتر از گذشته کرده است. به علاوه اینکه سازندگان فیلم سعی کرده‌اند نقدهای اجتماعی‌اشان را صریح‌تر بازگو کنند و بخشی از شوخی‌ها را هم متوجه جامعه‌ی آمریکا شده است.

بورات ۲ در جوایز گلدن گلوب بسیار خوش درخشید و جایزه‌های مهمی را نصیب سازندگانش کرد. ساشا بارون کوهن جایزه‌ی بهترین بازیگر مرد سینمایی کمدی یا موزیکال را گرفت و فیلم بورات ۲ هم بهترین فیلم کمدی یا موزیکال شد. بورات ۲ را باید مهم‌ترین فیلم کمدی سال ۲۰۲۰ میلادی بدانیم که در رقابت اسکار هم شانس بالایی در بردن جوایز دارد.

• بازیگران مرد برنده‌ی اسکار در دهه‌ی گذشته و نقش‌های آن‌ها