خیزش نسل نهم؛ انویدیا و ای‌ام‌دی
کنسول‌های نسل نهم بازی‌های ویدیویی آماده شده‌اند و تنها چند روز تا عرضه‌ی آن‌ها باقی مانده. در نتیجه تصمیم گرفتیم در چند مقاله‌ی جامع، کنسول‌های پلی‌استیشن ۵ و ایکس‌باکس سری ایکس و اس را بررسی کنیم. البته نسل جدید کارت گرافیکهای شرکت‌های انویدیا و ای‌ام‌دی هم با قدرت‌هایی بی‌سابقه، همین روز‌ها معرفی شدند که پاسخی هستند به کنسول‌های نسل جدید. در نتیجه برای این که به طور کامل به استقبال نسل جدید برویم تصمیم گرفتیم علاوه بر مقاله‌های کنسولی، یک مقاله‌ی جداگانه مخصوص پلتفرم کامپیوترهای شخصی هم منتشر کنیم. در این قسمت از این سری مقالات، سری جدید کارت گرافیکهای انویدیا و ای‌ام‌دی را بررسی خواهیم کرد.
پیش از این که سراغ اصل مطلب برای معرفی و مقایسه‌ی سری جدید کارت گرافیکهای انویدیا و ای‌ام‌دی برویم بد نیست یادآوری کنیم که امسال نسل جدید کارت گرافیکهای کامپیوترها با فاصله‌ای بسیار کم از کنسول‌های جدید عرضه می‌شوند. می‌توان گفت این کارتها، قطعه‌ی اصلی جدید گیمرها روی پلتفرم کامپیوترهای شخصی هستند و به آن‌ها اجازه‌ی ورود به نسل نهم را می‌دهند.
اصولا بیشترین جهش برای گرافیک بازی‌های ویدیویی به هنگام عرضه‌ی کنسول‌های جدید رخ می‌دهد. کنسول‌ها درصد عظیمی از پلتفرم‌های بازی‌های ویدویی را به خود اختصاص داده‌اند و کاملا معقول است که توسعه‌دهندگان بازی‌ها، بازی‌های خود را بر اساس توانایی‌های کنسول‌ها طراحی کنند؛ در نتیجه بیشترین ارتقای گرافیکی با تغییر نسل کنسول‌ها رخ می‌دهد و در طول نسل، بازی‌ها ارتقا‌هایی جزئی پیدا می‌کنند.
می‌توان گفت یکی از بهترین زمان‌ها برای ارتقا دادن قطعات کامپیوتر گیمنگ، اوایل هر نسل کنسولی است؛ زیرا در صورت انتخاب مناسب می‌توان تا پایان نسل بدون نگرانی، از بازی‌ها لذت برد. به همین دلیل قرار بر این شد که پس از انتشار مقاله‌های مرتبط با کنسول‌های نسل نهم، مقاله‌ای راجع به سری جدید کارت گرافیکهای انویدیا و ای‌ام‌دی منتشر کنیم.
کنسول‌های نسل نهم قدرت بسیار زیادی در خود دارند و با قیمتی مناسب، به معنای واقعی جهشی میان نسل‌ها به ارمغان آورده‌اند. قدرت بسیار زیاد کنسول‌های نسل نهم، برتری همیشگی کامپیوترهای شخصی در اجرای بازی‌ها با بهترین کیفیت ممکن را تهدید می‌کرد؛ تا این که شرکت انویدیا وارد عمل شد تا تاج قدرت را به کامپیوترهای شخصی بازگرداند. سری جدید کارت گرافیکهای شرکت انویدیا به موازات جهشی که در دنیای کنسول‌ها ایجاد شده، جهشی برای قدرت کارت‌های گرافیک راه انداخته و رقابت را جذاب‌تر کرده.
در سمت دیگر زمین بازی، شرکت ای‌ام‌دی مشغول تغذیه کردن کنسول‌های نسل هشتم با پردازنده‌های مرکزی و گرافیکی خود بود و کمی دیر به‌عنوان عرضه کننده‌ی چیپ‌های گرافیکی کامپیوتری وارد میدان شده. با وجود این که ای‌ام‌دی آخرین شرکت وارد شده به گردونه‌ی رقابت‌ها است اما این شرکت هم محصولاتی پرقدرت برای ارایه دارد و قرار است دید همگان را به محصولات خود تغییر دهد.
انویدیا؛ آغازگر جهش به نسل بعد
شرکت انویدیا خیلی زودتر از عرضه‌ی کنسول‌های نسل نهم یا حتی معرفی کارت‌های شرکت ای‌ام‌دی محصولات خود را معرفی و عرضه کرد. سری جدید کارت گرافیکهای انویدیا نه تنها روح تازه‌ای به بازار کامپیوترهای گیمینگ بخشیدند، بلکه رکورد یکی از بهترین جهش‌های بین نسلی کارت گرافیک‌ها را ثبت کردند.
چند سال اخیر بر بازیکنان پلتفرم کامپیوترهای شخصی بسیار سخت گذشت. پس از معرفی سری ۱۰۰۰ کارت گرافیکهای جی‌فورس که ارزش خرید بالایی داشتند، تب ماینینگ ارز‌های رمز‌پایه شروع شد و ضربه‌ی مهلکی بر قیمت کارت‌های گرافیک وارد کرد. برای انجام محاسبات ارز‌های رمز‌پایه از کارت‌های گرافیک استفاده می‌شود و هجوم فعالان این عرصه برای خرید کارت گرافیک، از یک سمت قیمت این قطعات را بسیار بالا برد و از سمت دیگر موجودی این کارتها در انبارها را تقریبا صفر کرد.
بعد از ماجراهای تب ماینینگ، سری ۲۰۰۰ کارت گرافیکهای انویدیا معرفی شدند. سری قبلی کارت گرافیکهای شرکت انویدیا به جای پیشوند GTX، پیش از شماره‌ی مدل خود پیشوند RTX را داشتند. این موضوع به دلیل توانایی این کارتها در ساخت صحنه‌هایی با استفاده از فناوری رهگیری پرتو (Ray Tracing) است.
فناوری رهگیری پرتو روشی برای خلق تصاویر و جلوه‌های ویژه است که همانند دنیای واقعی، تصاویر را با استفاده از پرتوهای نور و بازتاب آن‌ها خلق می‌کند. محاسبات این روش ساخت تصویر بسیار سنگین است و توان پردازشی به‌شدت بالایی می‌طلبد؛ به همین دلیل بیشتر در خلق انیمیشن‌ها و جلوه‌های بصری در فیلم‌ها از آن استفاده می‌شود.
شرکت انویدیا با سری ۲۰۰۰ کارت گرافیکهای خود بالاخره موفق شد این فناوری را به بازی‌ها بیاورد. این کارتها با معماری تورینگ ساخته شده بودند و هسته‌های پردازشی RT برای تسهیل محاسبات رهگیری پرتو به آن‌ها اضافه شده بود. البته از چیزهای نوپای نمی‌توان انتظارات زیادی داشت و این موضوع به طور کامل در مورد فناوری رهگیری پرتو و سری ۲۰۰۰ کارت گرافیکهای شرکت انویدیا صدق می‌کند. سری ۲۰۰۰ کارت گرافیکهای انویدیا به یکی از ناامید کننده‌ترین عرضه‌های این شرکت در بازار کارت گرافیک‌ها تبدیل شدند.
شرکت انویدیا در این سری از محصولات خود تمرکز زیادی روی فناوری‌های نوپا و آزمایشی کرده بود و نه تنها نمی‌توانست به شکل قابل استفاده رهگیری پرتو را ارایه دهد، بلکه از تقویت توانایی کارت‌های خود برای بازی‌های معمولی هم غافل شد. به این شکل کارت گرافیکهای سری ۲۰۰۰ نه می‌توانستند در محاسبات رهگیری پرتو چندان کارآمد باشند و نه ارتقای چندانی برای کارت‌های قدرتمند سری ۱۰۰۰ محسوب می‌شدند. برای بدتر شدن وضعیت این را هم در نظر داشته باشید که اضافه کردن سخت‌افزار جدید قیمت این کارتها را بالا برده بود.
در حال حاضر شرکت انویدیا کارت گرافیکهای RTX 3070، RTX 3080 و غول این سری یعنی RTX 3090 که با معماری آمپر و لیتوگرافی ۸ نانومتری ساخته شده‌اند را در ویترین خود دارد. البته به هنگام نگارش این مقاله هنوز کارت‌های میانرده و پایین رده‌ی سری ۳۰۰۰ شرکت انویدیا معرفی نشده‌اند اما شایعات و اطلاعات لو رفته‌ای از آن‌ها وجود دارند که قدرت حدودی این کارت را نشان می‌دهند. در هر صورت می‌توانیم بدون شک بگوییم مدل‌های دیگری از سری جدید کارت گرافیکهای شرکت انویدیا در راه هستند اما نمی‌توانیم بررسی دقیقی از آن‌ها داشته باشیم.
شرکت انویدیا برای طراحی سری جدید کارت گرافیکهای خود این بار حساب شده عمل کرده و پیشبردن قابلیت‌های نوآورانه و همچنین افزایش قدرت خالص محصولات خود را به موازات یکدیگر پیش برده. سری ۳۰۰۰ کارت گرافیکهای شرکت انویدیا جهشی بزرگ از هر نظر محسوب می‌شوند و نگاه‌های بسیاری را به خود معطوف کرده‌اند.
پیش از معرفی سه مدل سری کارت‌های گرافیک ۳۰۰۰، نگاهی به مشخصات قوی‌ترین عضو نسل قبلی کارت‌های شرکت انویدیا، RTX 2080 Ti خواهیم داشت تا مرجعی برای مقایسه‌ی کارت‌های جدید با سری قبلی داشته باشیم. به دلیل کارایی نامناسب در مقایسه با قیمت بسیار بالای کارت‌های سری تایتان، از انتخاب آن صرف نظر کرده‌ایم و RTX 2080 Ti را مرجع مقایسه در نظر گرفته‌ایم. کارت گرافیک RTX 2080 Ti با فرکانس ۱٫۵۴۵ گیگاهرتزی و ۱۱ گیگابایت حافظه‌ی GDDR6 خود، به ازای قیمت ۱۰۰۰ دلاری، توان تئوری ۱۳٫۴۵ ترافلاپس را ارایه می‌دهد. توان مصرفی این کارت ۲۵۰ وات است. با وجود این که قدرت RTX 2080 Ti از تمام کنسول‌های نسل نهم بیشتر است، قیمت بالای آن باعث می‌شود نتوانیم به‌عنوان راه حلی مناسب برای تجربه‌ی بازی‌ها سراغ آن برویم.
برای این که بتوان به شکل تئوری قدرت کارت گرافیک‌ها را مقایسه کرد شاخصی تحت عنوان FP32 وجود دارد. این شاخص با دو برابر کردن حاصل ضرب هسته‌های سایه‌زنی (Shading Units) در فرکانس اصلی کارت گرافیک به دست می‌آید و واحد آن ترافلاپس است. البته FP32 شاخصی کاملا دقیق برای محاسبه و مقایسه‌ی قدرت کارت پردازنده‌های گرافیکی مختلف نیست و نمی‌توان به طور مطلق به آن اتکا کرد. معمولا از این مقدار برای مقایسه‌ی حدودی و داشتن ایده‌ای کلی از توانایی پردازنده‌های گرافیکی، مخصوصا کارت‌هایی از یک خانواده‌ی مشترک استفاده می‌شود.
پرچم‌دار اصلی سری جدید کارت گرافیکهای انویدیا، RTX 3080 است. این کارت ۸۷۰۴ هسته‌ی کودا و ۱۴۴ هسته‌ی RT دارد و با فرکانس مرکزی ۱۷۱۰ مگاهرتز فعالیت می‌کند. ظرفیت حافظه‌ی GDDR6X این کارت ۱۰ گیگابایت است و باس۳۲۰ بیتی حافظه‌ی این کارت سرعت ۱۹ گیگابیت بر ثانیه‌ای فراهم می‌کند. عدد بزرگ این کارت که همه را شگفت زده کرده قدرت تئوری ۲۹٫۷۷ ترافلاپسی است. چنین قدرتی برای کارتی ۷۰۰ دلاری شگفت‌انگیز است.
قدرت بسیار بالای یک کارت گرافیک ۷۰۰ دلاری آن هم از شرکت انویدیا که به ساخت کارت‌هایی با قیمتی نه چندان به‌صرفه معروف است، برق از سر همه پرانده. کارت RTX 3080 حدود ۷۰ درصد از کارت هم رده‌ی نسل قبلی خود، یعنی RTX 2080 و حدود ۳۰ درصد از قدرتمندترین کارت قبلی شرکت انویدیا، RTX 2080 Ti قوی‌تر است. همان‌طور که می‌توانید ببینید رابطهای خطی میان توان پردازشی تئوری ۲٫۵ برابری و قدرت واقعی ۱٫۷ برابری این کارتها وجود ندارد؛ اما این موضوع چیزی از توان هیولاوار RTX 3080 کم نمی‌کند.
کارت میان‌رده‌ی شرکت انویدیا در این نسل، RTX 3070 است که با قیمتی ۵۰۰ دلاری می‌تواند RTX 2080 Ti را شکست دهد. RTX 3070 با ۵۸۸۸ هسته‌ی کودا و ۱۲۲ هسته‌ی RT توان تئوری برابر با ۲۰٫۳۱ ترافلاپس دارد. این کارت فرکانسی معادل ۱۷۳۰ مگاهرتز و ۸ گیگابایت حافظه‌ی GDDR6 آن با باس ۲۵۶ بیت سرعتی برابر با ۱۶ گیگابیت بر ثانیه دارد.
قدرتمندترین مدل سری جدید کارت گرافیکهای انویدیا RTX 3090 است که عظمتی بی‌همتا دارد است. این کارت با فرکانس اصلی ۱۷۰۰ مگاهرتز، تعداد ۱۰۴۹۶ هسته‌ی کودا و ۲۵۶ هسته‌ی RT دارد. این کارت گرافیک، حجم عظیمی از ۲۴ گیگابایت حافظه‌ی GDDR6X دارد که باس این حافظه ۳۸۹ و سرعت آن ۱۹٫۵ گیگابیت بر ثانیه است. کارت RTX 3090 که کلماتی مانند هیولا تا حدودی می‌توانند قدرت آن را وصف کنند توان تئوری ۳۵٫۵۸ ترافلاپسی ارایه می‌دهد. چنین عددی به شکل بی‌سابقه بالاست.
البته کارت گرافیک RTX 3090 بیشتر مناسب افرادی است که بدون توجه به قیمت به دنبال داشتن قوی‌ترین قطعه‌ی موجود هستند. قدرت این کارت تا حدی است که می‌توان با استفاده از آن، بازی‌ها را با وضوح تصویر 8K که چهار برابر 4K و ۱۶ برابر فول اچ‌دی است، تجربه کرد. البته فراموش نکنیم برای داشتن RTX 3090 نیاز است ۱۵۰۰ دلار هزینه کنیم. با وجود این که مشخصات و قدرت این مدل از سری جدید کارت گرافیکهای انویدیا حسابی هیجان‌انگیز است اما قدرت آن در مقایسه با RTX 3080 تفاوت عظیمی که بتواند قیمت یک و نیم برابری را توجیه کند، ندارد.
کارت RTX 3080 بیشتر چیزی در حد و اندازه‌ی کلاس تایتان کارت گرافیکهای شرکت انویدیا است. قسمت جالب ماجرا این‌جاست که RTX 3090 می‌تواند کارت RTX TITAN که ۲۵۰۰ دلار قیمت دارد را با قدرت شکست دهد. این موضوع اوج اقتدار سری ۳۰۰۰ انویدیا را نشان می‌دهد. البته با وجود قدرت بالای RTX 3090 اصلا عید نیست در آینده یک کارت تایتان جدید از طرف شرکت انویدیا معرفی شود؛ زیرا هنوز یک جای خالی از نظر قیمتی و نام‌گذاری برای کارت جدید RTX TITAN وجود دارد.
شرکت انویدیا برای افزایش قدرت سری جدید کارت گرافیکهای انرژی مصرفی را بالا برده. به شکلی که کارت‌های سری ۳۰۰۰ به ترتیب از قوی به ضعیف مقدار ۳۵۰، ۳۲۰ و ۲۲۰ وات توان مصرفی دارند. انرژی ورودی بیشتر، منجر به دمای تولیدی بیشتر می‌شود و به همین دلیل سیستم خنک‌کننده‌ی کارت‌های RTX 3000 به شکلی جدید طراحی شده‌اند و چنین طراحی را تا به حال جایی ندیده بودیم.
کارت‌های انویدیا دو فن دارند که یکی از آن‌ها شبیه به فن‌های کارت‌های مرجع این شرکت است و هوا را از داخل کیس هدایت می‌کند تا پس از تماس با سطح داخلی کارت به سمت بیرون ساطع شود. اما طراحی فن دیگر جالب است زیرا این فن هوا را از یک کارت گرافیک سمت به سمت دیگر می‌راند و سر راه هوای رانده شده، هیت سینک و لوله‌های دمایی قرار گرفته‌اند. به گفته‌ی شرکت انویدیا این طراحی جدید سیستم خنک‌کننده کم سروصدا است و بازدهی بهتری از دیگر خنک‌کننده‌ها دارد.
قابلیت‌های مخصوص
شرکت انویدیا برای کارت گرافیکهای جدید خود قابلیت‌هایی در نظر گرفته. بعضی از این قابلیت‌ها به درد تمام استفاده کننده‌های این کارتها نمی‌خورد اما بعضی از آن‌ها می‌توانند تأثیرات بزرگی روی تجربه‌ی بازی‌ها بگذارند. البته کارت‌های سری ۳۰۰۰ شرکت انویدیا چندین قابلیت دیگر هم دارند اما این قابلیت‌ها در سال‌های گذشته معرفی شده‌اند و برای طولانی نشدن این بخش از توضیح دادن راجع به آن‌ها صرف نظر می‌کنیم.
رهگیری پرتو (Ray Tracing)
این قابلیت که اولین بار به کارت‌های نسل قبلی شرکت انویدیا اضافه شده بودند در کارت‌های سری ۳۰۰۰ نیز حاضر هستند. شرکت انویدیا با سری ۲۰۰۰ تجارب زیادی کسب کرد و حالا این فناوری در سری جدید کارت گرافیکهای انویدیا به بلوغ رسیده‌اند. پیش از این، فناوری رهگیری پرتو بیشتر قابلیتی آزمایشی بود که چندان به درد استفاده حین تجربه‌ی بازی‌ها نمی‌خورد؛ اما حالا به لطف قدرت بالای کارت‌های RTX 3000 می‌توان در بازی کردن روزمره از این تکنولوژی استفاده کرد و با آن، ظاهر بازی‌ها را بهبود بخشید.
RTX IO
کنسول‌های نسل جدید، حافظه‌های خود را به فناوری سریع اس‌اس‌دی ارتقا داده‌اند و با تکنیک‌های جدید برای استفاده از این حافظه‌ها، سرعت بارگذاری منابع بازی‌ها را به شکل چشم‌گیری افزایش داده‌اند. شرکت انویدیا هم از این موج جدید عقب نمانده و با فناوری RTX IO تصمیم به استفاده از سرعت بالای حافظه‌های اس‌اس‌دی گرفته. در حال حاضر این فناوری به شکل عملی در دسترس همگان قرار نگرفته و اطلاعات ما از آن کارایی آن محدود است.
همانند کنسول‌های نسل جدید، به‌خصوص پلی‌استیشن ۵ می‌توان با داشتن کارت‌های شرکت انویدیا و حافظه‌های اس‌اس‌دی که از رابط PCIe 4.0 استفاده می‌کنند به سرعت بسیار بالایی برای خواندن داده‌ها دست یافت. این فناوری به کارت گرافیک اجازه می‌دهد به شکل مستقیم به حافظه‌ی اس‌اس‌دی دسترسی داشته باشد. با استفاده از این فناوری دسترسی مستقیم به حافظه داده‌ها با سرعت بسیار بالاتر و استفاده‌ی کمتر از سی‌پی‌یو خوانده می‌شوند. فناوری RTX IO با همکاری شرکت مایکروسافت جلو رفته و از رابطهای برنامه‌نویسی DirectStorage استفاده می‌کند که باعث می‌شود استفاده از آن به شکل وسیع راحت‌تر باشد.
DLSS 2.0
در نسل‌های گذشته، بیشتر تلاش سازنده‌های پردازنده‌های گرافیکی در ساخت قطعاتی با قدرت خام بیشتر بود اما در چند سال گذشته علاوه بر تلاش برای ایجاد قدرت خام بیشتر، تلاش‌هایی برای ارائه دادن تکنیک‌های جدید برای استفاده‌ی بهتر هم ارائه شده. یکی از این تکنیک‌ها DLSS است که با استفاده از آن می‌توان کیفیت تصاویر با وضوح پایین‌تر را به کمک هوش مصنوعی طوری ارتقا داد که تفاوت چندانی با تصاویری با رزولوشن بیشتر نداشته باشند. یعنی عملا کارت‌های گرافیک جدید شرکت انویدیا می‌توانند با انجام محاسبات در حد تصاویری با کیفیت پایین، خروجی‌هایی بهتر از محاسبات انجام شده تحویل دهند.
فناوری DLSS اولین بار در کارت‌های سری ۲۰۰۰ شرکت انویدیا استفاده شد. این فناوری تنها به چند بازی که از آن پشتیبانی می‌کردند محدود شده بود و نتایج چشم‌گیری نداشت. مدتی پیش شرکت انویدیا نسخه‌ی دوم فناوری DLSS را را معرفی کرد که پیشرفت بسیاری در مقابل نسخه‌ی اول دارد و نتایجی قابل قبول ارایه می‌دهد. کارت‌های سری ۳۰۰۰ هم از این فناوری پشتیبانی خواهند کرد و شرکت انویدیا بیان کرده پیاده‌سازی این فناوری در بازی‌ها راحت‌تر شده و بازی‌های بیشتری می‌توانند از آن استفاده کنند.
Nvidia Omniverse Machinima
فناوری رهگیری پرتو خلق صحنه‌هایی بسیار واقع‌گرایانه را ممکن می‌کند. شرکت انویدیا برای قابلیت جدید خود از این موضوع استفاده کرده و به بازیکنان اجازه‌ی خلق صحنه‌های سینمایی در بازی‌ها داده. این فناوری به بازیکنان اجازه می‌دهد با استفاده از بازی‌های پشتیبانی شده میان‌پرده‌هایی بسیار باکیفیت خلق کنند. در صورت اضافه کردن دیالوگ به شخصیت‌ها، هوش مصنوعی موجود در کارت‌های شرکت انویدیا می‌توانند انیمیشن‌های چهره‌ی شخصیت‌ها را خلق کنند. این قابلیت هنوز به شکل وسیعی پشتیبانی نشده و اولین بازی آن Mount & Blade II: Bannerlord است.
انویدیا برادکست
نرم‌افزار جدید استریم شرکت انویدیا با هوش مصنوعی تقویت شده و قابلیت‌ها مختلفی را ارائه می‌دهد و می‌تواند برای استریمر‌ها حسابی کارآمد باشد. با استفاده از این نرم‌افزار می‌توان صداهای مزاحم ورودی میکروفون کامپیوتر را قطع کرد تا تنها سخنان شخص نزدیک به میکروفون ثبت شوند. این قابلیت را می‌توان روی میکروفون دیگران که با بازیکن صحبت می‌کنند هم استفاده کرد و صدای مزاحم دریافتی توسط میکروفن آن‌ها را قطع کرد. این نرم‌افزار در کنار امکانات صوتی، قابلیت‌های تصویری هم دارد. با استفاده از نرم‌افزار استریم شرکت انویدیا می‌توان صحنه‌ی پشت سر شخص استریمر را حذف کرد یا پس‌زمینه‌ای دلخواه جای آن قرار داد. این نرم‌افزار می‌تواند چهره‌ی کسانی که دوربین روی آن‌ها زوم کرده را تشخیص دهد و آن‌ها را دنبال کند.
ای‌ام‌دی؛ بازگشت پرقدرت به رقابت
گیمر‌های هنوز ورود پرقدرت شرکت انویدیا به میدان مبارزه در مقابل کنسول‌های نسل نهم را به طور کامل هضم نکرده بودند که شرکت ای‌ام‌دی به شکلی که کسی انتظار آن را نداشت، وارد رینگ شد. پیش از عرضه‌ی پردازنده‌های رایزن، شرکت ای‌ام‌دی تمرکز خود را روی پردازنده‌های میانرده و پایین رده گذاشته بود. منظور از پردازنده، پردازنده‌ی گرافیکی و همچنین پردازنده‌ی اصلی است. شرایط طوری بود که حتی دیگر پردازنده‌های بالارده‌ای توسط ای‌ام‌دی تولید نمی‌شدند و تمام فعالیت این شکرت در بازار قطعات میانرده خلاصه می‌شد.
در چند سال گذشته وضعیت متفاوتی را برای پرازنده‌های اصلی شرکت ای‌ام‌دی شاهد بودیم. سری جدید پردازنده‌های این شرکت که تحت برند رایزن عرضه می‌شوند در تمام رده‌های قیمتی ساخته می‌شوند. ارزش خرید و قدرت پردازنده‌های رایزن به قدری بالا است که جایگاه پردازنده‌های شرکت اینتل در بازار به طور جدی در خطر قرار گرفته. سری رایزن حسابی در دل همه جا باز کرده‌اند. در خطر قرار گرفتن نفوظ شرکت اینتل در بازار پردازنده‌ها منجر به رقابتی میان این دو شرکت شد و با گذشت زمان و کشمکش میان شرکت‌های ای‌ام‌دی و اینتل کیفیت محصولات هر دو شرکت را بالا برده.
با وجود این که در نسل‌های قبلی پردازنده‌های گرافیکی شرکت ای‌ام‌دی چند مدل بالارده از طرف این شرکت عرضه شدند اما این مدل‌ها چندان چنگی به دل نمی‌زدند و مشکلات متعددی داشتند. می‌توان گفت بیشتر از پنج سال است که شرکت ای‌ام‌دی در بازار کارت گرافیکهای بالارده حرفی برای گفتن ندارد؛ طوری که در نسل قبلی کارت گرافیکهای شرکت ای‌ام‌دی قوی‌ترین کارت عرضه شده، یعنی RX 5700 XT تنها ۴۰۰ دلار قیمت داشت و سری ۵۰۰۰ کارت‌های شرکت ای‌ام‌دی هیچ مدلی برای رقابت با کارت‌های رده‌بالای شرکت انویدیا نداشتند.
شرکت ای‌ام‌دی در شرایطی مشابه با وضعیت این شرکت پیش از عرضه‌ی سری رایزن قرار دارد. ظاهرا قرار است نقشه‌ای مشابه با حمله‌ی پردازنده‌های رایزن به بازار پردازنده‌های اصلی، توسط سری جدید کارت گرافیکهای شرکت ای‌ام‌دی پیاده‌سازی شود. نسل جدید کارت گرافیکهای شرکت ای‌ام‌دی آخرین قطعه‌ی پازل برای ایجاد رقابت جذاب نسل نهم هستند. قدرت بسیار بالای این پردازنده‌های گرافیکی نوید رقابتی جذاب میان شرکت‌های ای‌ام‌دی و انویدیا را می‌دهند.
به دلیل این که در ماه‌های گذشته شرکت ای‌ام‌دی درگیر طراحی و ساخت پردازنده‌های اصلی و گرافیکی برای کنسول‌های نسل نهم بوده، سری جدید کارت گرافیکهای این شرکت دیرتر از دیگر سخت‌افزار‌های بازی در نسل نهم عرضه‌خواهند شد. فعلا سه مدل از سری ۶۰۰۰ کارت گرافیکهای شرکت ای‌ام‌دی با معماری RDNA 2 و لیتوگرافی ۷ نانومتری معرفی شده‌اند. احتمالا در آینده مدل‌های بیشتری از پردازنده‌های گرافیکی شرکت ای‌ام‌دی با معماری RDNA 2 معرفی شوند. به دلیل این که هنوز سری جدید کارت گرافیکهای ای‌ام‌دی عرضه نشده‌اند جزئیات فنی و اجرایی دقیق این کارتها خبر نداریم و نمی‌توانیم به طور دقیق قدرت این کارتها را مشخص کنیم.
برای داشتن دید بهتر برای بررسی جهش میان نسلی، بهتر است نگاهی به پرچم‌دار سری قبلی کارت گرافیک‌ها شرکت ای‌ام‌دی داشته باشیم. کارت RX 5700 XT محاسبات خود را با ۴۰ واحد پردازشی و فرکانس ۱۷۵۵ مگاهرتز انجام می‌دهد و ۸ گیگابایت حافظه‌ی GDDR6 این کارت ۲۵۶ بیت باس و سرعتی برابر با ۱۴ گیگابیت بر ثانیه دارد. این کارت توان ورودی برابر ۲۲۵ وات دارد و توان خروجی تئوری آن برابر با ۹٫۷۵ ترافلاپس است.
هنگام معرفی کارت‌های انویدیا از مدل RTX 3080 شروع کردیم؛ زیرا حقیقتا پرچم‌دار اصلی سری جدید کارت گرافیکهای شرکت انویدیا RTX 3080 است. قوی‌ترین کارت این سری، یعنی RTX 3090 با قیمت ۱۵۰۰ دلاری خود چندان به درد عموم مصرف‌کننده‌ها نمی‌خورد و مخصوص استفاده‌های خاص است. اما در معرفی کارت‌های ای‌ام‌دی از قوی‌ترین کارت این شرکت شروع می‌کنیم زیرا RX 6900 XT تنها با قیمت ۱۰۰۰ دلار کارت RTX 3090 را حسابی به چالش می‌کشد و در بعضی از بازی‌ها حتی از آن پیشی می‌گیرد.
کارت گرافیک RX 6900 XT دارای۸۰ واحد پردازشی و فرکانسی برابر با ۲۰۱۵ مگاهرتز است. ظرفیت حافظه‌ی GDDR6 این کارت گرافیک ۱۶ گیگابایت است. جافظه‌ی این کارت گرافیک باس ۲۵۶ بیتی و سرعتی برابر با ۱۶ گیگابیت بر ثانیه دارد. کارت گرافیک RX 6900 XT توانی ورودی ۳۰۰ واتی می‌طلبد و قدرت پردازشی تئوری آن ۲۰.۶ ترافلاپس است. همان‌طور که گفتیم FP32 نمی‌تواند نشان‌گر دقیقی برای توان کارتها باشد؛ زیرا در این صورت قوی‌ترین مدل سری جدید کارت گرافیکهای ای‌ام‌دی حدودا قدرتی برابر با ضعیف‌ترین کارت رقیب دارد که اصلا چنین نیست. حقیقتا RX 6900 XT با مصرف ۵۰ وات برق کمتر قدرتی تقریبا برابر با RTX 3090 دارد و همچنین ۵۰۰ دلار ارزان‌تر است. قدرتمندترین کارت گرافیک دنیا با قیمت ۱۰۰۰ دلار حضور پرقدرت شرکت ای‌ام‌دی را در بازار ساخت پردازنده‌های گرافیکی نشان می‌دهد.
دومین کارت از سری جدید کارت گرافیکهای ای‌ام‌دی، RX 6800 XT دارای ۷۲ واحد پردازشی و ۲۰۱۵ مگاهرتز فرکانس مرکزی است. حافظه‌ی GDDR6 این کارت گرافیک ۱۶ گیگابایت ظرفیت، ۲۵۶ بیت باس و ۱۶ گیگابیت بر ثانیه سرعت دارد. توان مصرفی این کارت گرافیک ۳۰۰ وات است و قدرت تئوری آن ۱۸٫۶ ترافلاپس است. این کارت گرافیک با قیمتی برابر با ۶۵۰ دلار عرضه می‌شود.
کارت گرافیک RX 6800 دارای ۶۰ واحد پردازشی و ۱۸۱۵ مگاهرتز فرکانس اصلی است. این کارت گرافیک ۱۶ گیگابایت حافظه‌ی GDDR6 با باس ۲۵۶ بیت و سرعت ۱۶ گیگابیت بر ثانیه دارد. RX 6800 به ازای ۲۵۰ وات توان مصرفی، قدرت تئوری ۱۳٫۹ ترافلاپسی را ارایه می‌دهد و ۵۸۰ دلار قیمت دارد.
همان‌طور که می‌توانید ببینید شرکت ای‌ام‌دی در سری جدید کارت گرافیکهای قصد دارد رقیب خود، انویدیا را حسابی به چالش بکشد. کارت گرافیکهای سری ۶۰۰۰ ساخته شده‌اند تا بازار پردازنده‌های گرافیک بالارده را تکان دهند. این کارتها در کنار قیمت مناسب خود مصرف برق کمتری از کارت گرافیکهای سری ۳۰۰۰ شرکت انویدیا دارند. به دلیل مصرف برق کمتر، حرارت تولید شده توسط این کارتها کمی کمتر است. برخلاف شرکت انویدیا که سیستم خنک‌کننده‌ی کارت‌های خود را تغییر داده، شرکت ای‌ام‌دی نیازی به تغییر حس نکرده.
قابلیت‌های مخصوص
قابلیت‌های تازه‌ای در سری جدید کارت گرافیکهای شرکت ای‌ام‌دی وجود دارند. بیشتر این قابلیت‌ها را در کنسول‌های نسل هشتم که از کارت گرافیک‌هایی با معماری RDNA 2 استفاده می‌کنند هم وجود دارند. این قابلیت‌ها کارت‌های سری ۶۰۰۰ شرکت ای‌ام‌دی را از کارت‌های قدیمی جدا می‌کنند و تجربه‌ی بازی ارتقا می‌دهند.
رهگیری پرتو (Ray Tracing)
فناوری رهگیری پرتو به کارت گرافیکهای مخصوص کامپیوتر شرکت ای‌ام‌دی هم اضافه شدند. می‌دانستیم این قابلیت در کنسول‌های نسل نهم که از پردازنده‌های مجتمع ای‌ام‌دی استفاده می‌کنند، وجود دارد؛ در نتیجه می‌توانستیم حدس بزنیم سری جدید کارت گرافیکهای شرکت ای‌ام‌دی هم از فناوری رهگیری پرتو پشتیبانی می‌کنند. همان‌طور که در قسمت توضیحات این قابلیت برای کارت گرافیکهای شرکت انویدیا توضیح دادیم، این فناوری رهگیری پرتو توان پردازشی بالایی می‌طلبد و برای بازده مناسب، به سخت‌افزار اختصاصی نیاز دارد. هسته‌های پردازشی کارت گرافیکهای رادئون سری ۶۰۰۰ به شکل اختصاصی توان انجام پردازش‌های رهگیری پرتو را دارند و این موضوع استفاده از تکنیک رهگیری پرتو به شکل کارآمد را ممکن می‌کند.
این تکنولوژی از رابط گرافیکی شرکت مایکروسافت، یعنی DirectX 12 Ultimate استفاده می‌کند. شرکت‌های ای‌ام‌دی و مایکروسافت با یکدیگر همراه شده‌اند و قابلیت‌های جدیدی به دایرکت‌اکس ۱۲ اضافه کرده‌اند. قابلیت‌ها رهگیری پرتو است تنها یکی از قابلیت‌های جدید این رابط است و تکنیک‌های دیگری نیز در این رابط نرم‌افزاری وجود دارند. حضور این قابلیت‌ها در دایرکت‌اکس ۱۲ باعث می‌شود توسعه‌دهندگان بازی‌ها، قابلیت‌های گرافیکی جدید را به‌سادگی به بازی خود اضافه کنند. از آنجا که رابط دایرکت‌اکس ۱۲ میان ویندوز و کنسول‌های ایکس‌باکس سری ایکس و اس مشترک است، می‌توان با دردسر کمتر، تکنیک‌های حاضر در این رابط نرم‌افزاری را روی بازی‌های هر دو پلتفرم پیاده‌سازی کرد.
DirectStorage
همانند کنسول‌های نسل جدید و کارت گرافیکهای سری ۳۰۰۰ شرکت انویدیا، کارت‌های سری ۶۰۰۰ شرکت ای‌ام‌دی توانایی دسترسی مستقیم به حافظه‌های سریع اس‌اس‌دی را دارند. این موضوع با استفاده از رابط DirectStorage شرکت مایکروسافت ممکن شده. این فناوری باعث می‌شود سرعت بارگذاری بازی‌ها در سیستم‌هایی که از حافظه‌های اس‌اس‌دی و سری جدید کارت گرافیکهای شرکت ای‌ام‌دی استفاده می‌کنند به شکل چشم‌گیری افزایش یابد.
سایه‌زنی سطوح (Mesh Shaders)
قابلیت دیگری که به لطف استفاده از رابط دایرکت‌اکس ۱۲ ممکن شده سایه‌زنی سطوح است. با استفاده از این قابلیت‌ها می‌توان بدون دخالت توسعه‌دهنده‌ها و به شکل آنی، جزئیات بیشتری به سطوح اضافه کرد. مشابه این ویژگی در کنسول‌های ایکس‌باکس سری ایکس و اس هم وجود دارد.
سایه‌زنی متغیر (Variable Rate Shading)
قابلیت سایه‌زنی متغیر باعث می‌شود قسمت‌های مختلف تصویر اولویت‌بندی شوند. قسمت‌هایی که از اولویت بالاتری برخوردار هستند با کیفیت بالاتری به تصویر کشیده می‌شوند و قسمت‌های کم‌اهمیت‌تر با وضوح کمتری پردازش می‌شوند. در اصل این تکنیک باعث می‌شود که بدون تغییر در کیفیت کلی تصویر، بعضی بخش‌ها که نیازی به وضوح بالا ندارند قدرت کمتری از پردازنده‌ی گرافیکی را به خود اختصاص دهند و پردازنده‌ی گرافیکی به شکل بهینه‌تری فعالیت کند.
Super Resolution
این قابلیت از سری جدید کارت گرافیکهای رادئون، جایگزین شرکت ای‌ام‌دی برای فناوری DLLS از شرکت انویدیا است. با استفاده از این تکنیک می‌توان کیفیت تصاویری که با وضوح کمتری خروجی گرفته شده‌اند را طوری افزایش داد که تفاوت زیادی با تصاویر با وضوح بالاتر نداشته باشند.
Infinity Cache
شرکت ای‌ام‌دی به کارت گرافیکهای جدید خود ۱۲۸ مگابایت حافظه‌ی کش اضافه کرده که می‌تواند به کارایی این کارتها کمک کند. متأسفانه جزئیات چندانی برای نحوه‌ی کار و تأثیر این حافظه‌ی کش اضافه وجود ندارد و نمی‌توانیم راجع به آن چندان بحث کنیم. این حافظه‌ی کش سرعت بیشتری در مقایسه با حافظه‌ی اصلی دارد و تاثیر اصلی آن روی کارایی کارت گرافیک، افزایش پهنای باند در کنار کاهش انرژی مصرفی است.
حافظه با دسترسی هوشمند (Smart Access Memory)
بالاخره شرکت ای‌ام‌دی از حاضر بودن در هر دو عرصه‌ی ساخت پردازنده‌های اصلی و گرافیکی استفاده کرده. با قرار دادن سری جدید کارت گرافیکهای این شرکت در کنار نسل جدید پردازنده‌های رایزن، کارایی این قطعات بهتر می‌شود. این قابلیت به پردازنده‌ی اصلی اجازه می‌دهد به صورت مستقیم به حافظه‌ی کارت گرافیک دسترسی داشته باشد. استفاده از این فناوری می‌تواند به بیشتر بازی‌ها کمک کند اما در صورتی که به شکل اختصاصی ویژگی‌های این فناوری در بازی‌ها پیاده‌سازی شوند کارایی بیشتری برای اجرای بازی‌ها به ارمغان خواهد آمد.
بسیاری از افراد تصور می‌کنند کارت گرافیکهای انویدیا باید همراه با پردازنده‌های اینتل و کارت‌های ای‌ام‌دی باید در کنار پردازنده‌های ای‌ام‌دی استفاده شوند. حقیقتا چنین چیزی واقعیت ندارد. البته پردازنده‌ی گرافیکی بعضی از پردازنده‌های مجتمع قدیمی ای‌ام‌دی توان همکاری با کارت گرافیکهای این شرکت با استفاده از قابلیت کراس‌فایر‌ایکس را دارند.
در چند نسل قبل از کارت‌های گرافیک تب عظیمی برای استفاده از چند کارت گرافیک به شکل هم‌زمان با استفاده از تکنولوژی‌های اس‌ال‌آی و کراس‌فایر‌ایکس وجود داشت. این روش‌ها اصلا بهینه نبودند و مجموع توان پردازنده‌های گرافیکی را چند برابر نمی‌کردند. به مرور زمان استفاده از این قابلیت کم شد و در حال حاضر اکثر بازی‌ها از این قابلیت پشتیبانی نمی‌کنند. می‌توان از پردازنده‌های مجتمع قدیمی ای‌ام‌دی در کنار کارت گرافیکهای این شرکت استفاده کرد. مشکل این‌جاست که در کنار هم قرار دادن کارت گرافیک و پردازنده‌ی گرافیکی حاضر در پردازنده‌های مجتمع ای‌ام‌دی دچار مشکلات فراوانی است و حتی نتایجی ضعیف‌تر از استفاده از یکی از پردازنده‌های گرافیکی به تنهایی تولید می‌کند. در کنار این قضیه چند سالی است که شرکت ای‌ام‌دی در بیشتر پردازنده‌های اصلی سری رایزن خود، پردازنده‌ی گرافیکی قرار نمی‌دهد.
حالا برای کنار هم گذاشتن پردازنده های اصلی و گرافیکی شرکت ای‌ام‌دی دلیل موجه وجود دارد و می‌توان انجام چنین کاری را توصیه کرد. البته این قابلیت تنها برای جدید‌ترین سری پردازنده‌های اصلی و گرافیکی این شرکت وجود دارد.
کارایی در بازی‌ها
نمی‌توان کارت گرافیک‌ها را بررسی کرد اما نگاهی به بنچمارک‌های آن‌ها نداشت. اصلی‌ترین استفاده از این پردازنده‌های گرافیکی بازی است. از آنجا که جزئیات فنی و قدرت تئوری این کارت‌های گرافیک نمی‌تواند نشان دهنده‌ی دقیق توان این کارتها در شرایط واقعی باشد نگاهی به نتایج این پردازنده‌های گرافیکی در بازی‌ها خواهیم داشت. البته در شرایط فعلی حتی اگر روح خود را بفروشیم نمی‌توانیم این کارت گرافیک‌ها را خریداری کنیم. بنابر این، تصمیم گرفتیم نتایج وب‌سایت تک‌اسپات که یکی از مراجع قابل‌اعتماد برای تست سخت‌افزار‌های مختلف است را در اختیار شما قرار دهیم.
احتمالا متوجه شده‌اید که در میان داده‌ها، خبری از سری جدید کارت گرافیکهای نیست. در حال حاضر کارت گرافیکهای سری ۶۰۰۰ شرکت ای‌ام‌دی عرضه نشده‌اند و دست وب‌سایت‌های بررسی تکنولوژی هنوز به آن‌ها نرسیده. البته شرکت ای‌ام‌دی نتایجی از کارایی سری جدید کارت گرافیکهای خود منتشر کرده که کارت‌های سری ۶۰۰ را با سری ۳۰۰۰ کارت گرافیکهای انویدیا مقایسه می‌کند.
از آنجا که این نتایج برای تبلیغات از طرف خود ای‌ام‌دی منتشر شده‌اند باید نسبت به آن‌ها محتاط بود. البته این نتایج قرار نیست خلاف واقعیت باشند اما حدس می‌زنیم شرکت ای‌ام‌دی از قابلیت‌های جدید کارت‌های خود مانند دسترسی هوشمند به حافظه استفاده کرده و این کارتها را در بهترین شرایط ممکن آزموده. همچنین احتمال می‌رود بازی‌های انتخاب شده توسط شرکت ای‌ام‌دی بهترین بازی‌های موجود برای نشان دادن قدرت این کارتها باشند و این کارتها در بعضی بازی‌های دیگر توان کمتری از خود نشان دهند.
اگر نتایجی که شرکت ای‌ام‌دی از کارت‌های انویدیا را با تست‌های قبلی مقایسه کنیم می‌بینیم که آزمون‌های کارت‌های انویدیا از واقعیت دور نیستند. حتی در تست بازی گیرز ۵ از شرکت ای‌ام‌دی توان نشان داده شده برای کارت‌های انویدیا از تست دیگر بیشتر است. اگر قدرت سری جدید کارت گرافیکهای ای‌ام‌دی در حد این تست‌ها باشد ارزش خرید این کارت گرافیک‌ها واقعا بالا است.
جمع‌بندی
سری جدید کارت گرافیکهای انویدیا و ای‌ام‌دی حرف ندارند. این کارت گرافیک‌ها قدرت بالا، قیمت مناسب، پیشرفت چشم‌گیر در مقایسه با نسل قبلی و قابلیت‌های سرچشمه گرفته از نسل جدید دارند که ارزش خرید آن‌ها را در سطح بسیار بالایی قرار می‌دهد. طرفداران پلتفرم کامپیوترهای شخصی به ازای هزینه‌ی بیشتر در مقابل کنسول‌ها، خواهان بالاترین قدرت ممکن هستند و این کارت گرافیکهای جدید دقیقا این نیاز را برطرف می‌کنند. با استفاده از مدل‌های رده‌بالای این کارتها حتی می‌توان بازی‌ها را با وضوح تصویر 8K و نرخ فریم بالا تجربه کرد که چنین چیزی برای کنسول‌های نسل نهم اصلا ممکن نیست.
| RTX 3070 | RTX 3080 | RTX 3090 | RX 6800 | RX 6800 XT | RX 6900 XT | |
| CUDA / CU | ۵۸۸۸ | ۸۷۰۴ | ۱۰۴۹۶ | ۶۰ | ۷۲ | ۸۰ |
| فرکانس مرکزی | ۱۷۳۰ مگاهرتز | ۱۷۱۰ مگاهرتز | ۱۷۰۰ مگاهرتز | ۱۸۱۵ مگاهرتز | ۲۰۱۵ مگاهرتز | ۲۰۱۵ مگاهرتز |
| حافظه | ۸ گیگابایت GDDR6 | ۱۰ گیگابایت GDDR6X | ۲۴ گیگابیت GDDR6X | ۱۶ گیگابایت GDDR6 | ۱۶ گیگابایت GDDR6 | ۱۶ گیگابایت GDDR6 |
| باس حافظه | ۲۵۶ بیت | ۳۲۰ بیت | ۳۸۹ بیت | ۲۵۶ بیت | ۲۵۶ بیت | ۲۵۶ بیت |
| سرعت حافظه | ۱۶ گیگابیت بر ثانیه | ۱۹ گیگابیت بر ثانیه | ۱۹٫۵ گیگابیت بر ثانیه | ۱۶ گیگابیت بر ثانیه | ۱۶ گیگابیت بر ثانیه | ۱۶ گیگابیت بر ثانیه |
| FP32 | ۲۰٫۳۱ ترافلاپس | ۲۹٫۷۷ ترافلاپس | ۳۵٫۵۸ ترافلاپس | ۱۳٫۹ ترافلاپس | ۱۸٫۶ ترافلاپس | ۲۰٫۶ ترافلاپس |
| توان مصرفی | ۲۲۰ | ۳۲۰ | ۳۵۰ | ۲۵۰ وات | ۳۰۰ وات | ۳۰۰ وات |
| قابلیت‌ها | Ray Tracing RTX IO DLSS 2.0 Variable Rate Shading Nvidia Omniverse Machinima Nvidia Broadcast |
Ray Tracing DirectStorage Super Resolution Variable Rate Shading Mesh Shaders Infinity Cache Smart Access Memory |
||||
| قیمت | ۵۰۰ دلار | ۷۰۰ دلار | ۱۵۰۰ دلار | ۵۸۰ دلار | ۶۵۰ دلار | ۱۰۰۰ دلار |
کارت گرافیکهای سری ۶۰۰۰ شرکت ای‌ام‌دی هنوز عرضه نشده‌اند. کارت گرافیکهای RX 6800 و RX 6800 XT در تاریخ ۱۸ نوامبر (۲۸ آبان) و برادر بزرگتر این خانواده، RX 6900 XT روز ۸ دسامبر (۱۸ آذر) عرضه خواهند شد.
