نقد فیلم «R.M.N»؛ روایتی از تعصب، نژادپرستی و بیگانه‌هراسی (جشنواره کن ۲۰۲۲)
فیلم سینمایی «R.M.N» اثر جدید کریستین مونجیو کارگردان مشهور رومانیایی است که امسال در بخش رقابتی جشنواره فیلم کن ۲۰۲۲ به نمایش درآمده است.
فیلم در دهکده‌ای چند قومیتی در منطقه ترانسیلوانی می‌گذرد. روایت فیلم طی بازه تعطیلات سال نو داستان مردی که از آلمان بازگشته و معشوق سابقش را که در آن دهکده مشغول به کار است، دنبال می‌کند. مونجیو نام فیلم را از مخفف عبارت (تشدید مغناطیسی هسته‌ای (Nuclear Magnetic Resonance) گرفته چرا که این اثر سینمایی همچون تحقیقی است درباره مغز؛ نوعی اسکن مغزی که تلاش می‌کند به آنچه زیر لایه سطحی مغز قرار گرفته دست یابد.
فیلم جدید کریستین مونجیو را در عین حال باید تحلیلی بدون قضاوت از نیروهای محرک رفتار انسان در مواجهه با ناشناخته‌ها، نحوه درک ما از دیگری و نحوه ارتباط ما با آینده نگران‌کننده پیش رو در نظر گرفت.
فیلم «R.M.N» در جلب نظر منتقدان انگلیسی‌زبان موفق عمل کرده است. بررسی ۱۷ نقد گردآوری شده در وبسایت راتن تومیتوز حاکی از رضایت ۹۴ درصدی این گروه از منتقدان است. در عین حال وبسایت متاکریتیک هم ۹ نقد نوشته شده درباره فیلم را بررسی کرده است که نشان می‌دهد ۸ نقد منتشر شده مثبت و ۱ نقد میانه بوده تا در نهایت نمره متا ۷۳ از ۱۰۰ برای فیلم رقم بخورد.
منتقدان مجله فیلم اسکرین هم به شکل متوسط نمره ۲.۵ از ۴ را برای فیلم «R.M.N» در نظر گرفته‌اند. نمرات این منتقدان به فیلم تا حد زیادی یک‌نواخت بوده و تقریبا اکثریت‌شان فیلم را چیزی بین متوسط تا خوب ارزیابی کردند. تنها یک منتقد (جاستین چانگ از لس آنجلس تایمز) کیفیت فیلم را عالی در نظر گرفته و از سوی دیگر هیچ منتقدی آن را پایین‌تر از سطح متوسط ارزیابی نکرده است.
کریستین مونجیو از چهره‌های بسیار مشهور سینمای رومانی است؛ در واقع چندان اشتباه نیست اگر ادعا کنیم او شناخته‌شده‌ترین چهره سینمای رومانی است که جوایز شاخصی را بابت فیلم‌هایی که تا کنون ساخته دریافت کرده است. تحسین‌شده‌ترین فیلم این هنرمند اهل رومانی تا به امروز فیلم «چهارماه، سه‌هفته و دو روز» (۴ Months, 3 Weeks and 2 Days) است. او بابت این اثر سینمایی که داستانی پیرامون سقط جنین را روایت می‌کند، نخل طلای جشنواره کن را دریافت کرد. مونجیو دوبار دیگر در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۶ جوایز بهترین فیلم‌نامه و بهترین کارگردانی را بابت دو فیلم «آن‌سوی تپه‌ها» (Beyond the Hills) و «فارغ‌التحصیلی» (Graduation) از جشنواره بین‌المللی فیلم کن دریافت کرده است.
نقد فیلم R.M.N
ورایتی – جسیکا کیانگ
عنوان فیلم در نهایت نوعی عنوان رمزی برای اشاره به «رومانی» نیست. اما اگر چنین هم می‌بود، عنوان مناسبی به نظر می‌آمد: فیلم عظیم، مضطرب‌کننده و به شدت بدبینانه «R.M.N» ساخته کریستین مونجیو احتمالا برجسته‌ترین کارگردان موج نوی سینمای رومانی، به شکلی پوست‌کنده وضعیت یک ملت را بیان می‌کند، یک قیاس کوچک از کل یک جامعه متلاشی‌شده که از وجوه نرم‌کننده و ملایم خود خالی شده و تنها عناصر سخت‌تر و زمخت‌تر آن باقی مانده است: تعصب‌ها، خیانت‌ها و البته تعداد شگفت‌انگیزی از خرس‌ها.
پسربچه‌ای به نام رودی (با بازی مارک بلنیسی) به سوی مدرسه می‌رود اما در جنگل با منظره‌ای روبرو می‌شود که از دید مخاطبان پنهان می‌ماند. اما این منظره چنان وحشتی در او ایجاد می‌کند که به سمت خانه می‌دود و دیگر حرف نمی‌زند. ماتیاس (با بازی مارین گریگور) کارگر یک کشتارگاه آلمانی به یک توهین نژادپرستانه با خشونتی بسیار فوری و آنی پاسخ می‌دهد و فرار می‌کند. سیلا (با بازی جودیت استیت) که در یک کارخانه کوچک تولید نان کار می‌کند با رییسش درباره دشواری‌های جذب نانوایان محلی از طریق پیشنهاد حداقل حقوق سخن می‌گوید.
شاید وسوسه‌کننده باشد که این رویکرد پراکنده و تکه‌پاره را – که اتفاقا نوعی انحراف از پویایی روایی منحصر به فرد فیلم برنده نخل طلای مونجیو «چهار ماه، سه هفته و دو روز» و فیلم برنده جایزه بهترین کارگردانی او در جشنواره کن «فارغ‌التحصیلی» است – به ساختار موزاییکی تشبیه کنیم اما چنین تشبیهی متضمن این نکته است که داستان فیلم نوعی همگرایی را نمایان می‌کند که در آن قطعات اثر نهایتا به نمایان‌شدن یک طرح بزرگ وحدت‌بخش می‌رسند. اما در این فیلم در واقع مسیر برعکس است. در فیلم «R.M.N» با تصویری آهسته و فوری از یک جامعه عمیقا شکاف‌خورده روبرو می‌شویم که در همه جهات از هم جدا می‌شود؛ گویی بمبی که سال‌ها یا شاید حتی قرن‌ها پیش منفجر شده است، هرگز از انفجار باز نمی‌ایستد.
اسکرین‌دیلی – لی مارشال
اگرچه داستان فیلم «R.M.N» می‌توانست در هرجای اروپا که در آن نژادپرستی، ملی‌گرایی و بیگانه‌هراسی بار دیگر در حال افزایش است، اتفاق بیافتد اما مولف رومانیایی کریستین مونجیو ترانسیلوانی را برگزیده است؛ یکی از چندقومیتی‌ترین مناطق رومانی. در نسخه‌ای از فیلم که در جشنواره کن به نمایش درآمد، از زیرنویس‌های رنگی مختلف برای تشخیص زبان‌های مختلف ساکنان این دهکده استفاده شد؛ دهکده‌ای که شاهد رخ‌دادن این داستان درباب تعصب و عدم رواداری است.
گرچه «R.M.N» هرگز از بازکردن پیاپی ایده‌ها و موضوعات جدید دست برنمی‌دارد اما تماشاکردن آن همواره جذب‌کننده باقی می‌ماند و از این نظر باید به کیفیت برجسته فیلم‌سازی مونجیو ادای احترام کرد. اما فیلم فاقد ارزش دراماتیک اثر برنده نخل طلای او « چهار ماه، سه هفته و دو روز» یا ظرافت موجود در هزارتوهای اخلاقی آخرین فیلمش «فارغ‌التحصیلی» است. در واقع مونجیو برای اولین‌بار در کارنامه کاری‌اش فیلمی ساخته که داستان و پیام‌هایش به هم متصل نمی‌شوند.
گاردین – پیتر بردشاو
کریستین مونجیو با این درام روان‌شناختی تیره و تار درباره بیگانه‌هراسی اروپای مرکزی به رقابت‌های جشنواره کن بازگشته است: یک خصومت رومانیایی-برگزیتی که در مغز مردم منطقه چند قومیتی ترانسیلوانی جا خوش کرده است. مردم منطقه نمی‌توانند تصمیم بگیرند که از کدام هویت نژادی میان همسایگان خود بیشتر نفرت دارند یا چقدر از اتحادیه اروپا که هنوز هم کمک‌های مالی زیادی از آن دریافت می‌کنند بیزارند گرچه بعضی کشورهای ثروتمند اتحادیه واقعا نسبت به آن‌ها رویکردهای نژادپرستانه دارند. با وجود اینکه گاهی اوقات فیلم «R.M.N» ساختگی و ضعیف به نظر می‌رسد اما در مجموع همچون یک مقاله جذاب است که درباره نوعی بحران در ذهنیت نژادپرستانه نوشته شده باشد. پاسخی به این پرسش که چه زمان و چگونه حاضرید نفرت خود را از بخشی از مردم کنار بگذارید تا با آن‌ها از طریق یک هدف مشترک در برابر یک گروه دیگر متحد شوید.
