درمان حالت تهوع ناشی از پرخوری در خانه
حالت تهوع بعد از پرخوری وضعیتی است که بسیاری از ما در زندگی با آن روبه‌رو شده‌ایم؛ زمانی که از خوردن غذایی خوشمزه یا حجیم زیاده‌روی کرده‌ایم و معده‌ی ما دیگر تحمل این حجم از غذا را ندارد. این حس ناخوشایند می‌تواند روزمان را خراب کند و حتی همراه با عوارضی چون سنگینی، سوءهاضمه یا خستگی شدید باشد. اما چرا پرخوری باعث حالت تهوع می‌شود و چگونه می‌توان از این مشکل جلوگیری کرد؟ در این مطلب از دیجی‌کالا مگ، به بررسی این موضوع و راه‌های پیشگیری و درمان حالت تهوع ناشی از پرخوری می‌پردازیم.
فهرست محتوا
چرا پرخوری باعث تهوع می‌شود؟
چگونه از تهوع ناشی از پرخوری جلوگیری کنیم؟
درمان خانگی حالت تهوع ناشی از پرخوری
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
چرا پرخوری باعث تهوع می‌شود؟
وقتی بیش از حد نیاز بدن غذا می‌خوریم، دستگاه گوارش برای پردازش این حجم از غذا تحت فشار قرار می‌گیرد. معده، که ظرفیت محدودی دارد، تلاش می‌کند تمام غذایی را که وارد آن شده هضم کند. اما زمانی که فضای معده بیش از اندازه پر شود، فشار به عضلات معده و دریچه‌های آن وارد شده و این می‌تواند احساس ناخوشایند تهوع را ایجاد کند. در ادامه، برخی از دلایل اصلی حالت تهوع ناشی از پرخوری را بررسی می‌کنیم:
انبساط بیش از حد معده: معده‌ی انسان طراحی شده تا مقدار معینی از غذا و مایعات را تحمل کند. این ارگان قابل انبساط قابلیت تنظیم حجم بر اساس میزان ورودی را دارد، اما تنها تا حد مشخصی. زمانی که غذا یا مایعات بیش از ظرفیت طبیعی وارد معده شوند، دیواره‌های آن به شکل غیرعادی کشیده می‌شوند. این کشش غیرعادی به تدریج مشکلاتی در عملکرد معده و سایر بخش‌های دستگاه گوارش ایجاد می‌کند. از جمله این مشکلات، تهوع و احساس عدم راحتی در قسمت بالای شکم است که اغلب پس از پرخوری بروز می‌کند. هنگامی‌که حجم معده بیش از حد افزایش پیدا می‌کند، فعل و انفعالات گوناگونی در بدن رخ می‌دهد که می‌تواند منجر به حالت تهوع شود.
فعال شدن عصب واگوس (Vagus): عصب واگوس یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین اعصاب بدن است که نقش حیاتی در ارتباط بین دستگاه گوارش، قلب، ریه‌ها و مغز ایفا می‌کند. عملکرد این عصب در شرایط مختلف می‌تواند تاثیرات گسترده‌ای بر سلامت جسمی و روانی انسان داشته باشد. یکی از شایع‌ترین تاثیرات فعال شدن عصب واگوس، ایجاد حالت تهوع و احساس ناخوشایند در معده است. عصب واگوس، که به نام عصب جمجمه‌ای شماره 10 نیز شناخته می‌شود، یکی از طولانی‌ترین عصب‌های بدن است که از مغز آغاز شده و تا شکم امتداد می‌یابد. این عصب وظیفه‌ی انتقال پیام‌های عصبی بین مغز و اندام‌های مختلف از جمله معده، روده‌ها، قلب و ریه‌ها را بر عهده دارد. تحریک بیش از حد یا فعال شدن غیرعادی عصب واگوس می‌تواند علائم مختلفی را در بدن ایجاد کند که یکی از رایج‌ترین آن‌ها تهوع است. تهوع ناشی از فعالیت واگوس معمولاً به دلیل ارتباط مستقیم این عصب با معده و سیستم گوارش اتفاق میفتد. عصب واگوس پیام‌های مربوط به احساس پر شدن معده، هضم غذا و فشار وارده به معده را به مغز ارسال می‌کند. زمانی که معده بیش از حد کشیده یا تحت فشار قرار گیرد (به‌ویژه در موارد پرخوری)، این پیام‌ها ممکن است باعث تحریک مغز شده و احساس تهوع ایجاد کنند.
جریان برگشتی اسید معده (ریفلاکس): جریان برگشتی اسید معده، که به‌طور رایج به نام ریفلاکس معده شناخته می‌شود، یکی از مشکلات شایع گوارشی است که می‌تواند تاثیرات ناخوشایندی مانند تهوع، سوزش معده و احساس سنگینی در قفسه سینه ایجاد کند. این مشکل گوارشی معمولاً زمانی رخ می‌دهد که محتویات معده، از جمله اسید معده، به سمت مری جریان پیدا کند. ریفلاکس معده یک وضعیت گوارشی است که زمانی رخ می‌دهد که دریچه‌ی پایینی مری، موسوم به اسفَنکتِر تحتانی مری نتواند به‌درستی بسته شود. در حالت طبیعی، این دریچه باز و بسته شدن را کنترل می‌کند تا مانع از برگشت محتویات معده به مری شود. اما زمانی‌که این عملکرد دچار اختلال شود، اسید معده به مری برگشته و باعث بروز علائمی چون سوزش سر دل، سنگینی در قفسه‌ی سینه و تهوع می‌شود.
هضم دشوار غذاهای چرب یا سنگین: غذاهای چرب و سنگین به دلیل کالری بالایی که دارند و احساس سیری طولانی‌تری که ایجاد می‌کنند، برای بسیاری افراد جذاب هستند. اما این نوع غذاها به همان اندازه که لذیذ هستند، می‌توانند فرآیند هضم را با دشواری همراه کنند و پیامدهای ناخوشایندی مثل احساس نفخ، سنگینی معده و تهوع ایجاد کنند. غذاهای چرب و سنگین باعث می‌شوند معده برای مدت طولانی‌تری درگیر تجزیه‌ی مواد غذایی باشد. این سنگینی می‌تواند پیام‌هایی به مغز ارسال کند که باعث احساس ناراحتی و تهوع شوند. مصرف غذاهای سنگین و چرب می‌تواند باعث تحریک معده برای تولید بیشتر اسید شود تا مواد غذایی سریع‌تر تجزیه شوند. این حالت ممکن است منجر به برگشت اسید به مری و ایجاد ریفلاکس معده و تهوع شود. اگر کبد و کیسه صفرا نتوانند به‌درستی صفرا را تولید و ترشح کنند، چربی‌ها به‌طور کامل هضم نمی‌شوند و باعث ناراحتی گوارشی و تهوع خواهند شد.
فعالیت بیش از حد هورمون‌های گوارشی: عملکرد سالم دستگاه گوارش تا حد زیادی به ترشح و تعادل هورمون‌های گوارشی وابسته است. این هورمون‌ها وظایف متعددی در بدن بر عهده دارند، از جمله تحریک تولید اسید معده، تنظیم تخلیه‌ی معده و کنترل هضم و جذب مواد غذایی. اما گاهی اوقات، این هورمون‌ها بیش از حد فعال می‌شوند و باعث ایجاد مشکلاتی از جمله تهوع می‌شوند که می‌تواند تجربه‌ای ناخوشایند و نگران‌کننده باشد. هورمون‌های گوارشی موادی شیمیایی هستند که توسط سلول‌های خاصی در دستگاه گوارش (مانند معده، روده‌ی کوچک و لوزالمعده) ترشح می‌شوند و نقش مهمی در هماهنگی و تنظیم فرایندهای گوارشی دارند. تعادل این هورمون‌ها برای عملکرد هماهنگ معده و روده حیاتی است، اما زمانی که این تعادل بهم بخورد یا هورمون‌ها به‌صورت غیرطبیعی بیش‌فعال شوند، فرایند گوارش با اختلال مواجه می‌شود. هورمون‌هایی که عملکرد گوارش را تنظیم می‌کنند، از طریق سیستم عصبی مرکزی و محیطی با مغز ارتباط دارند. افزایش فعالیت این هورمون‌ها می‌تواند تعادل پیام‌های ارسالی بین دستگاه گوارش و مغز را مختل کرده و حالت تهوع ایجاد کند
چگونه از تهوع ناشی از پرخوری جلوگیری کنیم؟
اگرچه پرهیز از پرخوری ساده‌ترین راه جلوگیری از تهوع است، اما همیشه رعایت آن ممکن نیست. گاهی به دلیل خوشمزه بودن غذا، احساس گرسنگی زیاد یا دعوت‌هایی که خلاف برنامه‌ی غذایی‌مان هستند، مقادیر زیادی غذا می‌خوریم. با این حال، می‌توان با رعایت چند راهکار ساده‌ی زیر، از بروز حالت تهوع جلوگیری کرد:
- آهسته غذا بخورید: سرعت غذا خوردن نقش مهمی در جلوگیری از پرخوری دارد. مغز ما حدود 20 دقیقه زمان نیاز دارد تا پیام سیری را دریافت کند. بنابراین، اگر آهسته غذا بخورید، احتمال اینکه قبل از پر شدن معده احساس سیری کنید، بیشتر می‌شود.
- به سیگنال‌های بدن گوش دهید: بدن معمولاً قبل از پر شدن کامل معده، سیگنال‌های سیری ارسال می‌کند. یاد بگیرید به این سیگنال‌ها توجه کنید و غذا خوردن را متوقف کنید.
- حجم وعده‌ها را کاهش دهید: به‌جای مصرف یک وعده‌ی بزرگ، وعده‌های کوچک و متعددی در طول روز میل کنید. این رویکرد نه تنها به معده فشار کمتری وارد می‌کند، بلکه کمک می‌کند سیستم گوارش شما بهتر عمل کند.
- از مصرف غذاهای سنگین اجتناب کنید: غذاهای چرب، تند یا بسیار شیرین می‌توانند معده را تحریک کرده و احتمال بروز تهوع را افزایش دهند. سعی کنید رژیم غذایی متعادلی داشته باشید و از غذاهایی که معده‌تان را اذیت می‌کنند، دوری کنید.
- آب کافی بنوشید: نوشیدن آب به هضم بهتر غذا کمک می‌کند؛ اما مراقب باشید که از نوشیدن زیاد مایعات بلافاصله بعد از غذا پرهیز کنید زیرا ممکن است وضعیت معده را بدتر کند.
- فعالیت سبک بعد از غذا داشته باشید: بعد از خوردن غذا، از دراز کشیدن یا خوابیدن بلافاصله خودداری کنید. کمی قدم زدن می‌تواند به هضم بهتر غذا و کاهش فشار وارده به معده کمک کند.
درمان خانگی حالت تهوع ناشی از پرخوری
درمان حالت تهوع در خانه نیازی به اقدام‌های پیچیده ندارد. با استفاده از روش‌های خانگی و رعایت نکات ساده، می‌توانید احساس بهتری داشته باشید و از این عارضه رهایی پیدا کنید. در ادامه بهترین راهکارهای خانگی برای درمان تهوع ناشی از پرخوری آورده شده است:
1.آرام بنشینید یا در حالت مناسب قرار بگیرید
بعد از پرخوری، از خوابیدن یا دراز کشیدن بلافاصله پس از صرف غذا خودداری کنید. خوابیدن می‌تواند فشار بیشتری به معده وارد کند و اسید معده را به سمت مری هدایت کند که باعث تشدید تهوع خواهد شد. بهترین حالت قرار گرفتن، نشستن آرام یا ایستادن است که به عملکرد بهتر معده و کاهش حس ناخوشایند کمک می‌کند.
2.نفس عمیق و آرامش ذهنی
یکی از ساده‌ترین راهکارها برای کاهش تهوع، تنفس عمیق است. این تکنیک باعث آرامش دستگاه گوارش و کاهش تحریک عصب واگوس می‌شود. برای این کار یک جای آرام پیدا کنید و در حالت نشسته یا ایستاده راحت قرار بگیرید. سپس به آرامی نفس عمیق بکشید، هوا را چند ثانیه در ریه‌ها نگه دارید و سپس آرام بازدم کنید. چند دقیقه تنفس عمیق می‌تواند حالت تهوع را کاهش دهد و به شما کمک کند احساس بهتری پیدا کنید.
3.مصرف دمنوش‌های گیاهی
گیاهان دارویی از گذشته تا امروز برای درمان مشکلات گوارشی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. دمنوش‌های زیر می‌توانند به کاهش تهوع ناشی از پرخوری کمک کنند:
دمنوش زنجبیل
زنجبیل یکی از موثرترین مواد طبیعی برای درمان حالت تهوع است. این ماده با خاصیت ضدالتهابی خود به آرام شدن معده و کاهش تحریک عصب واگوس کمک می‌کند. کمی زنجبیل تازه را در آب جوش بریزید و اجازه دهید 10 دقیقه دم بکشد و سپس آن را بنوشید.
دمنوش نعناع
نعناع با خاصیت آرام‌بخش خود می‌تواند عضلات دستگاه گوارش را تسکین دهد و به کاهش تهوع کمک کند. برای تهیه‌ی دمنوش نعناع، مقداری برگ نعناع تازه یا خشک را به آب جوش اضافه کنید و پس از چند دقیقه آن را مصرف کنید.
دم‌کرده‌ی بابونه
بابونه نیز اثر تسکین‌دهنده بر سیستم گوارشی دارد و می‌تواند به آرام کردن معده پس از پرخوری کمک کند.
4.رساندن کمی مایعات به بدن
بعد از پرخوری، ممکن است احساس کنید نوشیدن مایعات حالت تهوع را افزایش می‌دهد، اما کمبود مایعات می‌تواند شرایط گوارشی را بدتر کند. نوشیدن جرعه‌های کوچک آب ولرم یا چای گیاهی می‌تواند معده را آرام کند و از کم‌آبی بدن جلوگیری کند. به یاد داشته باشید که از مصرف مایعات سرد خودداری کنید، زیرا می‌توانند تحریک معده را بیشتر کنند.
5.کمی قدم بزنید یا حرکت کنید
پیاده‌روی سبک یکی از بهترین راه‌های تسهیل هضم غذا و کاهش سنگینی معده است. البته به یاد داشته باشید که این پیاده‌روی باید بسیار آرام باشد و از فعالیت‌های شدید خودداری کنید. حرکت‌های سبک باعث می‌شود معده بهتر عمل کند و فشار ناشی از پرخوری به‌مرور کاهش یابد.
6.استفاده از روغن‌های طبیعی و آروماتراپی
بوی برخی گیاهان و روغن‌های طبیعی، مانند روغن نعناع یا روغن اسطوخودوس، می‌تواند حالت تهوع را کاهش دهد. چند قطره روغن نعناع یا اسطوخودوس را روی دستمالی کوچک بریزید و به آرامی آن را در نزدیکی بینی خود قرار دهید. این روش می‌تواند احساس آرامش و تسکین در معده‌تان ایجاد کند.
7.کمی غذاهای خشک مثل نان تست میل کنید
اگر تهوع دارید ولی معده‌تان هنوز سنگین است، مقدار کمی غذاهای خشک مثل نان تست، کراکر ساده یا بیسکوییت کم‌چرب بخورید. این غذاها به جذب اسید اضافی و آرام شدن معده کمک می‌کنند.
8.پرهیز از فشار به معده
هنگام تهوع ناشی از پرخوری، از پوشیدن لباس‌های تنگ و ایجاد فشار اضافی روی شکم خودداری کنید. لباس‌های راحت و آزاد باعث کاهش فشار به معده و تسهیل هضم غذا می‌شوند.
9.استفاده از آبلیمو با عسل
ترکیب آبلیمو و عسل ممکن است در کاهش تهوع موثر باشد. این ترکیب ساده خاصیت قلیایی خفیفی را ایجاد می‌کند که می‌تواند به تسکین تحریکات معده کمک کند. یک قاشق غذاخوری عسل را با یک قاشق کوچک آبلیمو در آب ولرم مخلوط کنید و آرام بنوشید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگرچه حالت تهوع ناشی از پرخوری معمولاً کوتاه‌مدت و موقتی است، اما در برخی موارد نیاز به توجه بیشتر دارد. اگر علائم زیر را تجربه کردید، بهتر است با پزشک مشورت کنید:
- تکرار مکرر تهوع بعد از وعده‌های غذایی
- درد شدید شکم همراه با تهوع
- استفراغ مداوم یا خون در استفراغ
- کاهش وزن بی‌دلیل
سخن پایانی؛ حالت تهوع ناشی از پرخوری تجربه‌ای ناخوشایند است که می‌تواند لذت یک وعده‌ی غذایی خوب را از بین ببرد. اما با آگاهی از دلایل این مشکل و اتخاذ راهکارهای پیشگیرانه، می‌توانید این احساس ناخوشایند را به حداقل برسانید. یادمان باشد که بدن ما نیازمند مراقبت و توجه است. غذا خوردن هدفمند و با دقت به نیازهای واقعی بدن، نه تنها سلامت گوارش را بهبود می‌بخشد بلکه از بروز عوارضی مانند تهوع ناشی از پرخوری نیز جلوگیری می‌کند.
منبع: clevelandclinic
سوالات متداول
-آیا نوشابه برای درمان حالت تهوع مناسب است؟
به هیچ عنوان برای بهبود تهوع ناشی از پرخوری، از نوشابه استفاده نکنید. این کار موجب ایجاد نفخ شده و باعث بدتر شدن حالت تهوع می‌شود.
آیا برای درمان تهوع ناشی از پرخوری نیاز به مراجعه به پزشک است؟
در صورتی که حالت تهوع ادامه پیدا کند و یا در استفراغ خون دیده شود باید سریعا به پزشک قابل اعتماد مراجعه کرد.
