۷ راز پرورش کودکان شاد که والدین موفق می‌دانند
به کودکان خودتان مهارت‌هایی را آموزش دهید تا بتوانند شکست‌ها را پشت سر بگذارند و راه موفقیت را هموار کنند. برای پرورش کودکان شاد تکنیک‌ها و روش‌های متعددی وجود دارد. فراموش نکنید که بخش زیادی از شادی کودکان شما چه اکنون چه در آینده، به شیوه‌ی تربیت شما بستگی دارد. پس با این چند راهکار، کودکان شاد تربیت کنید.
چه چیزی باعث شادی کودکان می‌شود؟
همه‌ی والدین آرزوهای یکسانی برای فرزندانشان دارند؛ می‌خواهند فرزندانشان در زمینه‌های مختلف به بهترین شکل رشد کنند، رویاهای خودشان را دنبال کنند و به موفقیت برسند. اگر چه همه‌ی والدین می‌خواهند فرزندانشان خوشحال باشند اما این پرسش پیش می‌آید که چقدر در رسیدن به این هدف موفق هستند؟ آیا والدین می‌توانند در پرورش کودکان شاد نقش موثری داشته باشند یا شادی، یک امر ذاتی است؟
کودکان از بدو تولد روحیات متفاوتی دارند. بعضی غمگین‌تر و بعضی شادتر هستند. بعضی از کودکان وقتی بیدار می‌شوند، بدخلقی می‌کنند در حالی که بعضی دیگر با لبخند بیدار می‌شوند و با خوش‌رویی سلام می‌کنند. اگر چه این تفاوت‌های اخلاقی تا حدی با مسائل ژنتیکی ارتباط دارند اما قابل تغییر هستند. به عبارت دیگر، کودکان برای همیشه روحیاتی از پیش تعیین‌شده ندارند. برای نمونه، شاید کودکی گرایش ژنتیکی به افسردگی داشته باشد اما ژن‌ها انعطاف‌پذیر هستند و شرایط محیطی می‌تواند روی آن‌ها تأثیر بگذارد. در نتیجه، محیط می‌تواند افسردگی ژنتیکی کودک را تا حد زیادی کاهش دهد یا حتی آن را تشدید کند. پژوهش‌های انجام شده به وضوح نشان می‌دهند، بدون در نظر گرفتن مسائل ژنتیکی، کودکان خوشحالی که روحیه‌ی خوبی دارند در خانواده‌هایی زندگی می‌کنند که خوشحال هستند و روحیه‌ی خوبی دارند.
اما چگونه می‌توانید خانه را به فضایی شاد برای بچه‌ها تبدیل کنید و کودکان شاد تربیت کنید؟ راهکارهای پیشنهادی ما را دنبال کنید؛ این راهکارها، مهارت کودک برای داشتن تجربیات لذت‌بخش را تقویت می‌کند.
۱. به تقویت روابط اجتماعی فرزندتان کمک کنید
مطمئن‌ترین راه برای ارتقای سطح سلامت عاطفی در کودکان که نتایج دائمی داشته باشد، کمک به آن‌ها برای برقراری ارتباط با دیگران است؛ ارتباط با والدین، سایر اعضای خانواده، هم‌سالان، همسایه‌ها، مربیان و حتی حیوانات خانگی. به نظر بعضی از روان‌شناسان، افرادی که در بزرگسالی شادتر هستند، در کودکی روابط بیشتری با دیگران داشته‌اند. در مطالعه‌ای با موضوع سلامت نوجوانان، ۹۰۰۰۰ نوجوان مورد مطالعه قرار گرفتند. نتیجه‌ی این مطالعه نظر روان‌شناسان را تأیید کرد. برقراری رابطه با دیگران و به تبع آن داشتن احساساتی مانند درک شدن، دوست داشتن، دوست داشته شدن، تأیید شدن و دیده شدن، بزرگترین محافظ در برابر پریشانی ذهنی، افکار خودکشی و رفتارهای پر خطر مانند سیگار کشیدن، مصرف الکل و اعتیاد به مواد مخدر است.
خوشبختانه والدین می‌توانند مهم‌ترین ارتباط کودکان یعنی ارتباط با والدین را به راحتی تقویت کنند. بعضی از روان‌شناسان برای تقویت رابطه‌ی والدین با کودکان، راهکار دوستی بیشتر را ارائه می‌دهند. معمولا کودکان با افرادی که به آن‌ها علاقه‌ی بیشتری دارند رابطه‌ی بهتری برقرار می‌کنند. همه‌ی والدین کودکان خود را دوست دارند اما این دوست داشتن کافی نیست؛ کودکان باید این دوست داشتن را احساس کنند تا علاقه‌ی آن‌ها هم بیشتر شود. می‌توانید از راهکارهای زیر کمک بگیرید:
- هر زمانی که می‌توانید کودکتان را در آغوش بگیرید.
- با مهربانی به گریه‌های کودکتان پاسخ دهید.
- با صدای بلند برای کودکتان قصه بخوانید.
- کودکتان را هنگام غذا خوردن تنها نگذارید و اگر می‌توانید همراه با او غذا بخورید.
- هنگام خوابیدن مدت بیشتری کنار کودکتان بمانید.
- با کودکتان بازی کنید و در سرگرمی‌های او مشارکت کنید.
پژوهش‌های انجام شده در ۵۰ سال اخیر نشان می‌دهد روابط اجتماعی یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیر‌گذار روی شاد بودن افراد است. نکته‌ی جالب این است که نه تنها کیفیت روابط تأثیر دارد بلکه کمیت روابط هم تأثیر دارد. هرچه کودک روابط بیشتری برقرار کند، شادتر خواهد بود و شما به عنوان والدین باید فرصت ایجاد این روابط دوستانه را برای کودک فراهم کنید.
۲. سعی نکنید فرزندتان را خوشحال کنید
شاید تعجب کنید اما بهترین کاری که می‌توانید برای شادی طولانی‌مدت فرزندتان و پرورش کودکان شاد انجام دهید این است که تلاش برای خوشحال کردن او در کوتاه‌مدت را کنار بگذارید. اگر برای بچه‌ها شرایطی را فراهم کنید که همه‌ی خواسته‌های آن‌ها در اختیارشان باشد، این همان چیزی است که آن‌ها انتظار دارند اما فراموش نکنید که دنیای واقعی اینگونه نیست. توجه به این نکته مهم است؛ شما مسئول خوشحال کردن فرزندتان نیستید. والدینی که نسبت به احساسات فرزندشان احساس مسئولیت می‌کنند، به سختی اجازه می‌دهند تا فرزندشان خشم، غم یا ناامیدی را تجربه کند. این والدین خیلی زود وارد عمل می‌شوند تا هر چیزی که باعث رضایت فرزندشان می‌شود را به او بدهند و هر چیزی که باعث پریشانی او شده است را از او دور کنند. متأسفانه، کودکانی که راهکارهای صحیح برای مقابله با احساسات منفی را یاد نمی‌گیرند، در نوجوانی و بزرگسالی، آسیب‌پذیرتر هستند.
وقتی بپذیرید که نمی‌توانید یک احساس شادمانی همیشگی برای فرزندتان ایجاد کنید، به احتمال زیاد تلاشتان را متوقف می‌کنید و از موضع اشتباهی که در آن قرار گرفته‌اید عقب‌نشینی خواهید کرد. در این صورت می‌توانید به فرزندتان اجازه دهید که مهارت‌های مقابله‌ای و تاب‌آوری روانی را در خودش پرورش دهد. فرزند شما در آینده با چالش‌های زندگی روبه‌رو خواهد شد و این یک روند اجتناب‌ناپذیر است.
۳. خودتان هم باید شادتر باشید
در حالی که وظیفه‌ی تربیت کودکان با والدین است اما والدین در قبال خودشان هم مسئولیت دارند. از آن جایی که کودکان به والدین توجه می‌کنند و بسیاری از رفتارها و احساسات آن‌ها تقلیدی است، روحیه‌ی والدین هم اهمیت دارد.
بر اساس مشاهدات بالینی، والدینی که روحیه‌ی خوبی دارند، معمولا فرزندان خوشحالی دارند، در حالی که میانگین ابتلا به افسردگی در فرزندانی که والدین افسرده دارند دو برابر بیشتر از دیگران است. در نتیجه، بهترین کاری که می‌توانید برای ارتقای سطح سلامت عاطفی فرزندتان انجام دهید، این است که مراقب سلامتی عاطفی خودتان باشید؛ برای استراحت و آرامش خودتان و شاید مهم‌ترین مسأله یعنی ارتباط با همسرتان وقت بگذارید. سعی کنید رابطه‌ی بین خودتان را تقویت کنید. مطالعات نشان داده‌اند والدینی که رابطه‌ی خوب و همراه با تعهدی دارند، در بیشتر موارد، فرزندان آن‌ها هم خوشحال‌تر هستند.
۴. رفتارهای صحیح را تحسین کنید
نباید تعجب کرد که مطالعات علمی رابطه‌ای همیشگی بین عزت نفس و خوشحالی را تأیید می‌کنند. کودکان نمی‌توانند یکی از این‌ها را بدون دیگری داشته باشند. بیشتر والدین این مطلب علمی را به تجربه درک کرده‌اند و به همین دلیل تشویق، بخشی از راهکار تربیتی آن‌ها شده است. البته در این میان والدینی هم هستند که در تشویق کودکان زیاده‌روی می‌کنند. تشویق بیش از اندازه می‌تواند نتیجه‌ی معکوس داشته باشد.
کودکی که دائما مورد تشویق قرار می‌گیرد، هر کاری می‌کند تا رضایت والدین را جلب کند. در واقع او می‌ترسد محبت والدین را از دست بدهد و این آغاز روندی است که در آینده نتیجه‌ای جز اعتماد به نفس پایین نخواهد داشت. همچنین تشویق ویژگی‌های خاص مانند زیبایی ظاهری، هوش یا توان جسمانی هم می‌تواند این نتیجه را داشته باشد. اگر کودکان با این اعتقاد بزرگ شوند که ارزش آن‌ها به همین چیزهای خارج از کنترل و گذرا بستگی دارد؛ اعتماد به نفس آن‌ها در آینده تضعیف می‌شود.
برای نمونه، وقتی فرزندتان را برای زیبایی ظاهری‌اش تحسین می‌کنید، از خودتان بپرسید در آینده که این زیبایی به مرور زمان کمتر می‌شود چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ آیا با چندین عمل زیبایی، احساس باارزش بودن دوباره ایجاد می‌شود؟
جالب است بدانید پژوهش‌ها نشان داده‌اند کودکانی که به دلیل باهوش بودن مورد تشویق قرار می‌گیرند، از ترس اینکه در صورت عدم موفقیت، کم‌هوش‌تر قلمداد شوند و اهمیت کمتری به آن‌ها داده شود، به لحاظ فکری ترسو می‌شوند.
البته راه حل این مسأله کنار گذاشتن تشویق‌ها نیست بلکه باید کودکان را هدفمند تشویق کنید. به جای موفقیت‌ها، تلاش‌ها را مورد تشویق قرار دهید. باید خلاقیت، پشتکار و تلاش پیگیرانه را بیشتر از نتیجه‌ی آن‌ها تشویق کنید.
هدفی که باید والدین آن را دنبال کنند، پرورش ذهنیت‌های صحیح در کودک است. فرزند شما باید باور کند که با سخت‌کوشی و ممارست می‌تواند به موفقیت‌های بزرگی برسد و داشتن استعداد ذاتی به تنهایی کافی نیست. مطالعات نشان دادند کودکانی که این ذهنیت را دارند، عملکرد بهتری از خودشان نشان می‌دهند و از فعالیت‌ها بیشتر لذت می‌برند چرا که نگران طرز فکر مردم نسبت به خودشان نیستند و آمادگی شکست را دارند. در مقابل کودکانی که با برچسب استعداد ذاتی شناخته می‌شوند، به دنبال ثابت کردن خودشان هستند. تشویق‌های ساده بهتر جواب می‌دهند. وقتی به فرزندتان می‌گویید که خیلی تلاش کرده است و عملکرد خوبی داشته است، او را تشویق کرده‌اید و به پرورش ذهنیت‌های صحیح در او کمک کرده‌اید. بنابراین کودکان را تشویق کنید اما روی چیزهایی تمرکز کنید که در اختیار آن‌ها باشند.
۵. برای موفقیت و شکست به فرزندتان فرصت دهید
اگر واقعا می‌خواهید عزت نفس فرزندتان را تقویت کنید، کمتر او را تشویق کنید و بیشتر به او فرصت تجربه کردن بدهید. یادگیری مهارت‌های جدید عزت نفس را تقویت می‌کند نه تشویق والدین. خوشبختانه، برای کودکان زیر ۴ سال تقریبا هر کاری که می‌کنند جدید است و فرصتی برای یادگیری مهارت‌ها برایشان فراهم می‌کند؛ راه رفتن، غذا خوردن، لباس پوشیدن، بازی با اسباب‌بازی‌ها و…
چالشی که والدین در این سنین با آن روبه‌رو می‌شوند این است که کنار بایستند و به فرزندشان اجازه دهند هر کاری را که می‌تواند، انجام دهد. اشتباه رایج والدین هم این است که مداخله می‌کنند و خودشان کارها را انجام می‌دهند.
اگر چه تماشای تلاش کودکان دشوار است اما نباید از این نکته غافل شد که تا وقتی شکست را تجربه نکنند، از یادگیری مهارت‌های جدید هیجان‌زده نمی‌شوند.
شکست در اولین تلاش‌ها کاملا طبیعی است و یادگیری کامل یک مهارت هم به تدریج و با تمرین زیاد به نتیجه می‌رسد. پیمودن مسیر شکست و پیروزی است که کودکان را برای مواجهه با چالش‌های آینده آماده می‌کند و این آمادگی، نقش مهمی در زندگی شادتر آن‌ها دارد.
۶. به کودکان مسئولیت‌های واقعی بدهید
معمولا اگر احساس کنیم کاری که انجام می‌دهیم مهم است و مورد ارزیابی دیگران قرار می‌گیرد، خوشحال می‌شویم. بدون این احساس، می‌ترسیم از توجه دیگران محروم شویم و پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این بزرگترین ترس ما است.
به عبارت دیگر ما ذاتا نیاز داریم که دیگران به ما نیاز داشته باشند. کودک هم اگر احساس کند که خانواده به او نیاز دارد، احساس مفید بودن می‌کند و خوشحال‌تر خواهد بود. برای نمونه، یک کودک ۳ ساله می‌تواند وظایف مهمی را برعهده بگیرد؛ مرتب گذاشتن قاشق و چنگال روی سفره برای ناهار یا کمک به شما برای پوشاندن لباس به خواهر کوچک‌تر خود.
اینکه کودک چه نقشی را بر عهده داشته باشد، به علاقه و توانایی او بستگی دارد. کاری که می‌تواند و دوست دارد انجام بدهد را به او بسپارید. کمک‌های کودک را تصدیق کنید تا احساس کند که نقش مهمی را ایفا کرده است و اعتماد به نفس او بیشتر شود. تا زمانی که این احساس ادامه داشته باشد، خوشحالی کودک هم ادامه خواهد داشت.
۷. قدردانی را به کودکان آموزش دهید
مطالعات نشان داده‌اند سلامتی عاطفی افراد با قدردانی آن‌ها در برابر چیزهایی که باعث رضایتشان می‌شود در ارتباط است. پژوهش‌های مختلف این مطلب را تأیید کرده‌اند؛ افرادی که به صورت روزانه یا هفتگی عوامل رضایت بخش در زندگی و قدردانی از آن‌ها را ثبت می‌کنند، احساس بهتری نسبت به زندگی دارند، خوش‌بین‌تر هستند و در رسیدن به اهدافشان موفق‌تر عمل می‌کنند. البته داشتن یک دفترچه و نوشتن این موضوعات برای کودکان امکان‌پذیر نیست. پژوهشگران توصیه می‌کنند تا یکی از اعضای خانواده به کودک کمک کند تا هر روز در ساعت مشخصی، چیزی که باعث رضایت او شده است را با صدای بلند اعلام و در برابر آن قدردانی کند. مهم است که تلاش کنید این کار را به یک عادت تبدیل کنید. این عادت باعث تقویت احساسات مثبت می‌شود و این احساسات مثبت هستند که یک زندگی شادتر را می‌سازند.
منبع: Parents
