چرا «عزیز مصر» بهترین انیمیشن دریم‌ورکس است؟
استودیوی انیمیشن دریم‌ورکس با گذشت زمان، نامی برای خود دست و پا کرده است اما هر وقت که نام این استودیو را می‌شنوید، بلافاصله چهره‌های یکنواخت کاراکترها، پایان‌بندی‌های شاد و مفرح و البته تکراری یا صداپیشگان مشهور انیمیشن‌ها در ذهن شما تداعی می‌شود.
البته تک تک پروژه‌های این استودیو مانند «پاندای کونگ‌فوکار» یا «چگونه اژدهای خود را تربیت کنیم» این‌گونه نیستند و ظاهر و باطنی متفاوت دارند اما تعداد بسیار زیادی از عناوین موجود در کاتالوگ استودیو چنین هستند. این برداشت‌ها آن‌قدر رایج شده‌اند که دومین فیلم دریم‌ورکس که کاملا مخالف تمام این کلیشه‌ها بود از یادها رفته است. «عزیز مصر» برخلاف تمام تصورات رایج درباره آثار دریم‌ورکس بود و همین موضوع نقطه قوت آن محسوب می‌شد.
- گزیده نقدهای انیمیشن «بچه‌های بد»؛ اثری پرانرژی، زیبا و سرگرم‌کننده از دریم‌ورکس
- گزیده نقدهای انیمیشن «خانواده غارنشینان: عصر جدید»؛ شکست دریم‌ورکس
- از شرک تا بچه رییس؛ ۷ انیمیشن دنباله‌دار دریم‌ورکس که باید ببینید
«عزیز مصر» که در دسامبر ۱۹۹۸ منتشر و به عنوان اولین پروژه سفارشی دریم‌ورکس ساخته شد (به سفارش شرکت انتز) یکی از بازگویی‌های سینمایی بی‌شمار داستان موسی (در این‌جا با صدای وال کیلمر) است که در نهایت قدرت خدا را به کار می‌گیرد تا قومش را از چنگ برادرخوانده‌اش، فرعون رامسس (رالف فاینس) نجات دهد. این داستان بسیار آشناست و افراد مذاهب مختلف آن را در قلب و ذهن خود گرامی می‌دارند. کارگردانان این انیمیشن، سیمون ولز، برندا چاپمن و استیو هیکنر با خط داستانی کار کردند که قبلا بار‌ها به خوبی روایت شده بود اما آن‌ها موفق شدند تا حس و حالی تازه و جدید در داستان «عزیز مصر» ایجاد کنند.
این تفسیر از داستان موسی صرفا یک انیمیشن ساده نیست، بلکه در قالب یکی از خیره‌کننده‌ترین انیمیشن‌هایی که تا به حال روی پرده سینما نمایش داده شده است، به تصویر کشیده می‌شود. دریم‌ورکس با هدف قدرت‌نمایی در برابر رقیب خود، دیزنی، دامنه گسترده این روایت و در واقع عظمت پروردگار را به خوبی به نمایش گذاشت. این فیلم به هیچ‌وجه به محدودیت‌های آثار معمول لایواکشن پایبند نیست و سکانس‌ها و صحنه‌های آن دارای تصاویری از زوایای جسورانه و با نورپردازی خیره‌کننده هستند که ساختن آن برای هر کسی ممکن نیست. این رویکرد شجاعانه باعث می‌شود تا رویدادهای به ظاهر قابل پیش‌بینی داستان، مانند شکافتن دریای سرخ، بسیار الهام‌بخش به نظر برسند.
جدا از آن، جلوه‌های بصری هیجان‌انگیز فیلم نشان می‌دهند که «عزیز مصر» از دیگر انیمیشن‌های معاصر پیروی نمی‌کند. مثلا هیچ‌کدام از تصاویر پس‌زمینه «شیر شاه» یا «علاءالدین» شبیه عزیز مصر نیستند و طراحی شخصیت‌های این انیمیشن نیز با چنین آثاری متفاوت هستند. به طور مشابه، استفاده از موسیقی در طول فیلم و داستان مقدس انیمیشن نیز عمدا در جهت براندازی انتظارات ظاهر می‌شوند. به نظر می‌رسید که همه استودیوها در دهه ۹۰ میلادی سعی دارند از فرمول داستان‌های پریان دیزنی پیروی کند تا اثری مانند «پری دریایی کوچولو» بسازند اما «عزیز مصر» به طرزی خارق‌العاده این روند را دور می‌زند و کاری بسیار خاص ارائه می‌دهد.
این منحصر به فرد بودن به ویژه در لحن فیلم نیز مشهود است که احتمالا بزرگ‌ترین تفاوت بین «عزیز مصر» و عناوین بعدی دریم‌ورکس محسوب می‌شود. دریم‌ورکس پس از «شرک»، منحصرا به سمت کمدی‌هایی با ارجاعات فرهنگی و به همراه تعداد زیادی شخصیت فرعی پر سر و صدا رفت. این عناوین فروش زیادی به همراه داشتند اما پیروی از این روند سبک‌بارانه، بیش از هر چیز منجر به ساخت فیلم‌هایی شد که اغلب آثاری صرفا خنده‌دار به نظر می‌رسیدند و وجهه شاخص دیگری نداشتند. این رویکرد به دیگر عناوین استودیو مانند «ظهور نگهبانان» یا دنباله‌های «اژدها» نیز آسیب زد که اغلب به نظر می‌رسید که جنبه‌های خلاقانه‌تر و دراماتیک آن‌ها به دلیل پایبندی به الزامات و استانداردهای کمدی استودیو کاهش پیدا کرده است.
این کاستی‌ها و نواقص جایی در «عزیز مصر» ندارند و این انیمیشن وجهه تاریک داستان را هم پوشش می‌دهد که به نفعش تمام می‌شود. این فیلم، خالی از شادی نیست اما از به تصویر کشیدن مصادیق درد و اندوه نیز ابایی ندارد. این امر به ویژه در صحنه‌ای غمناک و ویران‌گر که در آن، همه فرزندان اول تحت عنوان فرمان خداوند مصر کشته می‌شوند، مشخص است. این سکانس، لحظه‌ای دردناک است و انیماتورهای فیلم در به تصویر کشیدن زبان بدن رامسس و موسی، در حالی که با این قتل عام وحشتناک دست و پنجه نرم می‌کنند، سنگ تمام می‌گذارند. حتی زمانی هم که مردم عبری سرانجام آزاد می‌شوند، غم و اندوه و درد کشت و کشتار فراوان نوجوانان بر تصاویر غالب است.
بخش دلخراش داستان و نمایش از هم‌گسیختگی رابطه بین موسی و رامسس آن‌قدر جذاب است که نیازی به کمدی ندارد و ارجاعات به نوازندگان محبوب آن زمان یا برندگان اسکار بهترین فیلم‌های دهه ۹۰ در تصاویر انیمیشن جایی ندارند. فیلم‌های بعدی دریم‌ورکس به نمایش هر چه بیشتر ارجاعات و نکات مخفی در دل داستان خود توجه داشتند اما عزیز مصر عناصر تلخی را در راس روایت قرار می‌دهد. غم در برخی از سکانس‌ها کاملا مشهود است و به واسطه شوخی‌های سطحی تضعیف نمی‌شود. این لحن استوار، «عزیز مصر» را در مقایسه با پروژه‌های بعدی دریم‌ورکس خاص‌تر جلوه می‌دهد.
لحن داستان «عزیز مصر» با صداپیشگان مشهور و کیفیت نادر تصاویر تاثیرگذارتر هم می‌شود. این انیمیشن به عنوان پروژه‌ای پیشرو و در زمانی که ویل اسمیت و مایک مایرز سرفصل پروژه‌های این استودیو بودند، از استعداد افرادی مانند وال کیلمر، میشل فایفر و ساندرا بولاک بهره برد. خوشبختانه، صداپیشگی آن‌ها بهتر از صداپیشگی رایان رینولدز به جای حلزون پرسرعت انیمیشن «توربو» است. لحن دراماتیک عریز مصر به ویژه با استعداد افرادی مانند رالف فاینس تناسب دارد که با درک احساسات پیچیده درونی رامسس، فوق‌العاده ظاهر می‌شود.
دریم ورکس از سال ۱۹۹۸ بیش از ۴۰ فیلم سینمایی منتشر کرده که هر کدام کم و بیش مورد استقبال منتقدان قرار گرفته‌اند. آثار این استودیو در قرن بیست و یکم نیز بی‌کیفیت نیستند اما اوج کار این استودیو همین انیمیشن «عزیز مصر» بود. اگرچه بعدا عناوین جالب دیگری مانند «خانه» و «هیولاها در برابر بیگانگان» منتشر شدند اما «عزیز مصر» هم‌چنان به عنوان پروژه برجسته این استودیو در یادها مانده است. تنها جنبه منفی (البته اگر آن را منفی حساب کنیم) کار این است که کیفیت بالقوه و توانایی‌های این استودیو را به مخاطبان یادآوری می‌کند و افسوس و حسرت زیادی در پی دارد. تصور کنید که «عزیز مصر» به جای «شرک»، نماد دریم‌ورکس بود.
تصور مجموعه‌ای از آثار که در آن‌ها، این استودیو به جای استفاده بیش از حد از کارهای گرافیکی و کامپیوتری، از داستان‌های غیرمتعارف و انیمیشن‌های دست‌ساز بهره می‌برد، قلب مخاطبان را به درد می‌آورد. البته پرداختن به چنین سناریوهایی وسوسه‌انگیز است اما نمی‌توان برای مدتی طولانی در آن‌ها غرق شد. در واقع، امروز و زمان حال است که اهمیت دارد. اگرچه این استودیو آن‌طور که باید و شاید تاثیرگذار نبوده اما «عزیز مصر» هم‌چنان به عنوان بهترین اثر در تاریخ دریم‌ورکس شناخته می‌شود.
منبع: collider
