سردرد بعد از زایمان؛ شایع‌ترین دلایل و بهترین راه‌های درمان و پیشگیری
بعد از ۹ ماه بارداری، ملاقات با نوزاد جدیدتان هیجان‌انگیز و رهایی از بعضی علائم آزاردهنده‌ی بارداری آرامش‌بخش است. اما متأسفانه ممکن است بعد از زایمان با علائم دیگری روبرو شوید. چراکه دوره‌ی پس از زایمان می‌تواند خستگی و ناراحتی‌های جدیدی را به همراه داشته باشد. سردرد بعد از زایمان یکی از رایج‌ترین مشکلاتی است که بعضی از تازه مادران با آن مواجه می‌شوند.
به سردردی که در ۶ هفته‌ی اول پس از زایمان رخ می‌دهد، سردرد بعد از زایمان می‌گویند. معمولاً سردردهای پس از زایمان خطرناک نیستند. با این حال، می‌توانند نشان‌دهنده‌ی وجود مشکلی در سلامتی بدن باشند. در این مقاله از دیجی‌کالا مگ با هر آنچه که لازم است درباره‌ی دلایل سردرد پس از زایمان و نحوه‌ی درمان آن بدانید، آشنا می‌شوید. با ما همراه باشید.
علائم
مطالعات نشان می‌دهد که تقریباً ۳۰ تا ۴۰ درصد تازه مادران در اولین هفته‌ی بچه‌دار شدن دچار سردرد می‌شوند. دردی که این افراد تجربه می‌کنند می‌تواند ضربان‌دار، کوبنده یا فشاری باشد. ممکن است علاوه بر سردرد علائم دیگری هم مشاهده شود، از جمله:
- احساس درد در اطراف چشم
- حالت تهوع
- استفراغ
- سرگیجه
- حساسیت به صدا یا نور
علل سردرد پس از زایمان
انواع مختلفی از سردرد با دلایل و محرک‌های متفاوت وجود دارد. بیشتر اوقات، سردرد بعد از زایمان فقط یک سردرد معمولی و بی‌خطر است. رایج‌ترین دلایل بروز این مشکل عبارتند از:
- هورمون‌ها: میزان استروژن بدن با سردرد مرتبط است. معمولاً هنگامی که میزان این هورمون ثابت است، از بروز سردردهای هورمونی جلوگیری می‌شود. اما وقتی سطح استروژن کاهش می‌یابد، همان‌طور که بلافاصله پس از زایمان اتفاق می‌افتد، ممکن است سردرد شروع شود.
- استرس: دوره‌ی پس از زایمان برای بسیاری از مادران استرس‌زا و طاقت‌فرسا است. استرس و نگرانی می‌تواند به انقباض عضلات و بروز سردرد منجر شود.
- خستگی: بعد از زایمان، طی کردن فرآیند بهبودی، مراقبت از نوزاد و سازگاری با شرایط جدید ممکن است خسته‌کننده باشد. خستگی و کم‌خوابی از مهم‌ترین محرک‌های سردرد بعد از زایمان محسوب می‌شوند.
- دریافت ناکافی آب یا غذا: ممکن است مادران در هنگام مراقبت از نوزاد گرسنگی خود را نادیده بگیرند، وعده‌های غذایی را حذف کنند یا فراموش کنند به اندازه‌ی کافی مایعات بنوشند. افت قند خون و کم‌آبی بدن می‌تواند باعث سردرد شود.
- شیردهی: بعضی از تازه مادران هنگام شیر دادن به کودک خود دچار سردرد می‌شوند. ترشح هورمون اکسی‌توسین (Oxytocin) که به خروج شیر از سینه‌ی مادر کمک می‌کند، می‌تواند در بروز این مشکل نقش داشته باشد. ممکن است این نوع سردرد فقط چند هفته طول بکشد یا تا زمانی که فرزندتان را از شیر بگیرید، ادامه پیدا کند.
- حساسیت و مشکلات سینوسی: حساسیت‌های فصلی، سرماخوردگی یا عفونت سینوسی همگی از دلایلی هستند که می‌توانند باعث ایجاد تورم و فشار در سینوس‌های شما شوند.
- خستگی چشم: صرف زمان زیاد برای مطالعه، نگاه کردن به کامپیوتر یا استفاده از تلفن همراه می‌تواند به خستگی چشم منجر شود.
- سردرد هورمونی چیست و چگونه درمان می‌شود؟
میگرن
میگرن نوعی سردرد است که گاهی اوقات تشخیص آن از سردردهای تنشی چندان آسان نیست. اما علائمی وجود دارد که آن‌ها را از یکدیگر متمایز می‌کند. معمولاً میگرن یک سردرد ضربان‌دار است که در یک طرف سر احساس می‌شود، اما سردرد معمولی ممکن است هر دو سمت سر را درگیر کند. علاوه بر این، میگرن می‌تواند دردناک‌تر از سردرد معمولی باشد. غالباً در افراد مبتلا به میگرن علاوه بر درد علائم زیر هم مشاهده می‌شود:
- حالت تهوع (با یا بدون استفراغ)
- حساسیت به نور و صدا
- تغییرات بینایی مانند دیدن چراغ‌های چشمک زن
- بی‌حسی و گزگز
محققان بروز میگرن را در زنان با تغییرات هورمونی، به‌ویژه کاهش استروژن، مرتبط می‌دانند. در دوران بارداری میزان استروژن بالا است و به همین دلیل میگرن بهتر می‌شود. اما بعد از زایمان که سطح استروژن بدن کاهش می‌یابد، سردردهای میگرنی بیشتر می‌شوند.
ابتلا به میگرن برای اولین بار درست بعد از زایمان رایج نیست. اما طبق تحقیقات، ۳۴ درصد زنانی که قبل از بارداری از میگرن رنج می‌برند، سردردهای آن‌ها در هفته‌ی اول پس از زایمان بازمی‌گردد و تقریباً ۵۵ درصد این مادران در ماه‌ی اول با این مشکل مواجه می‌شوند.
سردرد نخاعی
سردرد نخاعی یا سردرد بعد از بی‌حسی نخاعی (PDPH) شدید است. این نوع سردرد تقریباً در ۱ درصد زنان دیده می‌شود و می‌تواند در عرض سه روز پس از دریافت داروی بی‌حسی از طریق اپیدورال (Epidural) ظاهر شود. در این روش، داروی بی‌حسی در فضای بیرونی نخاع تزریق شده و بی‌حسی ناحیه‌ای در پایین کمر ایجاد می‌شود. سردرد نخاعی از نشت مایع مغزی نخاعی ناشی می‌شود. اگر بنشینید یا بایستید، PDPH بدتر می‌شود، اما اگر دراز بکشید، بهتر می‌شود.
استراحت، مایع‌درمانی وریدی، دریافت کافئین یا دارودرمانی می‌تواند به تسکین درد کمک کند. گاهی اوقات، سردرد ناشی از بی‌حسی خود‌به‌خود از بین می‌رود. اما اگر ادامه یابد، ممکن است به پچ خون نیاز داشته باشید. در این روش، مقداری از خون شما به محل نشت تزریق می‌شود تا با لخته شدن خون فضای سوراخ‌شده بسته و نشت مایع نخاعی متوقف شود.
پره‌اکلامپسی
پره‌اکلامپسی (مسمومیت بارداری) می‌تواند هم در دوران بارداری و هم پس از تولد نوزاد ایجاد شود. مطالعات نشان می‌دهد که پره‌اکلامپسی و فشار خون بالا در ۰/۳ تا ۲۷/۵ درصد تازه مادران رخ می‌دهد. علائم پره‌اکلامپسی شامل سردرد، فشار خون بالا، تغییرات بینایی، افزایش وزن و تورم بدن است. در بیشتر موارد این عارضه در اولین هفته‌ی پس از زایمان رخ می‌دهد، اما احتمال وقوع آن بین هفته‌ی ۲ تا ۶ هم وجود دارد.
اگر پزشک به پره‌اکلامپسی مشکوک باشد، فشار خون و ادرار شما را بررسی می‌کند. پس از زایمان، درمان پره‌اکلامپسی بر کاهش فشار خون و جلوگیری از تشنج متمرکز است. سایر مشکلات جدی که می‌توانند باعث سردرد بعد از زایمان شوند، عبارتند از:
- سکته‌ی مغزی
- افزایش ایدیوپاتیک فشار درون جمجمه (افزایش فشار درون جمجمه با علت ناشناخته)
- تومور مغزی
- مننژیت (التهاب و عفونت پرده‌های مغز)
درمان سردرد بعد از زایمان بدون دارو
بعضی از افراد با بروز اولین نشانه‌های درد به سراغ داروهای بدون نسخه می‌روند. اما شاید شما بخواهید سردردهایی را که گاهی اوقات بعد از زایمان ایجاد می‌شوند، بدون دارو درمان کنید. برای درمان سردرد به این شکل می‌توانید راهکارهای زیر را امتحان کنید:
- استراحت کنید. چراغ‌ها و تلویزیون را خاموش کنید و در یک اتاق تاریک و ساکت دراز بکشید. پاهایتان را بالا بگذارید، چشمانتان را ببندید و سعی کنید کمی چرت بزنید.
- آب بنوشید و چیزی بخورید. نوشیدن مایعات سالم می‌تواند بدن شما را هیدراته نگه دارد و از بروز کم‌آبی جلوگیری کند. علاوه بر این، کمی غذا بخورید تا قند خونتان بیش از حد پایین نیاید.
- مقدار کمی کافئین دریافت کنید. کافئین دارویی است که می‌تواند سردرد را درمان کند و به همین دلیل برای ساخت بعضی از داروهای سردرد بدون نسخه از آن استفاده می‌شود. بنابراین، یک فنجان قهوه یا چای بنوشید.
- آرام باشید. مدیتیشن، یوگا، تمرینات کششی یا دوش آب گرم به شما کمک می‌کند که احساس آرامش کنید و انقباض عضلات خود را کاهش دهید.
- از حوله‌های گرم و سرد استفاده کنید. سعی کنید یک کمپرس گرم یا سرد روی سر خود قرار دهید. از هر کدام که برای شما بهتر است، استفاده کنید.
- کمک بخواهید. از تماس گرفتن با یکی از اعضای خانواده یا دوستان خود برای درخواست کمک خجالت نکشید. افرادی که به شما اهمیت می‌دهند، خوشحال می‌شوند که به شما کمک کنند. اگر بتوانید کمی استراحت کنید، احساس بسیار بهتری خواهید داشت.
- آیا مصرف چای می‌تواند جای نوشیدن آب را بگیرد؟
درمان سردرد بعد از زایمان با استفاده از دارو
می‌توانید بدون مصرف هیچ دارویی سردردهای خفیف و موقتی را پشت سر بگذارید. اما بعضی از سردردها و میگرن‌ها غیرقابل تحمل هستند. با توجه به اینکه دیگر باردار نیستید، می‌توانید از داروهای بیشتری برای تسکین درد استفاده کنید. با این حال اگر فرزندتان را با شیر خود تغذیه می‌کنید، قبل از مصرف دارو درباره‌ی بی‌خطر بودن آن با پزشک مشورت کنید.
معمولاً یک داروی مسکن بدون نسخه برای اکثر سردردهای معمولی کافی است. اما اگر از میگرن رنج می‌برید، ممکن است به داروهای تجویزی توسط پزشک نیاز داشته باشید. داروهایی که می‌توانید مصرف کنید، عبارتند از:
- استامینوفن
- ایبوپروفن
- ناپروکسن
- آسپرین
- داروهای تجویزی برای درمان درد، حالت تهوع یا سایر علائم
زمان مراجعه به پزشک
اگر فقط گاهی اوقات دچار سردرد می‌شوید و درد با استراحت کردن و مصرف میان وعده برطرف می‌شود، معمولاً جای نگرانی وجود ندارد. اما اگر اغلب اوقات درگیر سردرد هستید یا درد شما شدید است، باید به پزشک اطلاع دهید. درصورت بروز مشکلات زیر با پزشک تماس بگیرید یا به بیمارستان بروید:
- سردردی که از بین نمی‌رود یا بدتر می‌شود
- سردردی که بیش از ۲۴ ساعت طول می‌کشد
- تب
- سفتی گردن
- حالت تهوع و استفراغ
- سرگیجه
- تاری دید
- تشنج
سردرد می‌تواند طبیعی و بی‌خطر باشد یا از ابتلا به یک بیماری خاص ناشی شود. اگر سردرد شما شدید باشد یا به‌طور مکرر رخ دهد، ممکن است پزشک تست‌های تشخیصی زیر را برای کشف علت بروز آن تجویز کند:
- آزمایش خون
- سی تی اسکن
- ام آر آی (MRI)
- سایر تست‌ها
پیشگیری از سردرد
شما می‌توانید با رعایت نکات زیر احتمال بروز سردرد بعد از زایمان را کاهش دهید:
- از محرک‌ها دوری کنید. ممکن است شناسایی محرک‌های سردرد همیشه آسان نباشد، اما اگر بتوانید بفهمید که کدام غذاها، گیاهان یا بوها باعث سردرد شما می‌شوند، می‌توانید از آن‌ها اجتناب کنید.
- به رژیم غذایی خود توجه کنید. گرسنگی، افت قند خون و کم‌آبی بدن می‌تواند باعث سردرد شود. بنابراین، هیچ کدام از وعده‌های غذایی خود را حذف نکنید و مایعات زیادی بنوشید. سعی کنید در طول روز حداقل سه وعده غذا مصرف کنید و در بین وعده‌های اصلی میان‌وعده‌های سالم بخورید. یخچال و کابینت خود را با خوراکی‌هایی سالم که می‌توانید به‌راحتی بخورید، پر کنید. تنقلات سالم پرپروتئین و غلات کامل را در کیف خود قرار دهید تا وقتی بیرون از خانه هستید، چیزی برای خوردن داشته باشید. همیشه یک بطری آب همراه خود داشته باشید تا بتوانید در طول روز آن را بنوشید و آب مورد نیاز بدنتان را تأمین کنید.
- سعی کنید استراحت کنید. استراحت کردن با وجود یک نوزاد تازه متولدشده مشکل است. اما تمام تلاش خود را بکنید تا بیشتر استراحت کنید، زودتر به رختخواب بروید، در طول روز که فرزندتان خواب است چرت بزنید یا از همسر، اعضای خانواده و دوستان خود بخواهید که در حین استراحت کردن شما در کنار کودک بمانند.
- استرس خود را کنترل کنید. برای کاهش استرس و ایجاد آرامش از تکنیک‌های آرامش‌بخش استفاده کنید. می‌توانید به موسیقی گوش دهید، با دوستانتان صحبت کنید، از حرکات کششی یا یوگا لذت ببرید، مدیتیشن کنید یا به فعالیت‌ها و سرگرمی‌های مورد علاقه‌ی خود بپردازید.
- به‌طور منظم فعالیت بدنی داشته باشید. ورزش برای جسم و ذهن شما مفید است، اما بعد از بچه‌دار شدن باید به آرامی آن را شروع کنید. مطالعات نشان می‌دهد که ورزش منظم می‌تواند دفعات و شدت میگرن را کاهش دهد و حتی از بروز آن جلوگیری کند.
- مراقب پوسچر بدن خود باشید. وضعیت نامناسب بدن می‌تواند عضلات پشت و گردن را تحت فشار قرار دهد. بهتر است هنگام نشستن و ایستادن شانه‌های خود را عقب و بدنتان را صاف نگه دارید.
- مراقب چشمان خود باشید. اگر زمان زیادی را صرف مطالعه یا کار با کامپیوتر و موبایل می‌کنید، برای جلوگیری از خستگی چشم در حین انجام کار چند بار استراحت کنید. همچنین می‌توانید به چشم پزشک مراجعه کنید تا ببینید آیا به عینک نیاز دارید یا خیر.
- درمان‌های جایگزین را امتحان کنید. درمان‌های جایگزین مانند ماساژ، کایروپراکتیک یا طب سوزنی ممکن است به تسکین سردرد بعد از زایمان یا جلوگیری از بروز از آن کمک کنند. فقط مراقب باشید که یک متخصص باتجربه و دارای مجوز را برای انجام این کار انتخاب کنید.
- سبک زندگی سالم داشته باشید. از سیگار کشیدن و مصرف الکل و مواد مخدر خودداری کنید.
- با یک مشاور یا درمانگر صحبت کنید. اگر احساس اضطراب یا افسردگی می کنید، با پزشک یا روانشناس برای دریافت کمک تخصصی صحبت کنید.
کلام پایانی
سردرد بخشی از زندگی است. این مشکل می‌تواند در هر زمانی و در هر سنی، حتی بعد از زایمان، ظاهر شود. اگرچه وقوع سردرد بعد از زایمان ناخوشایند و آزاردهنده است، اما معمولاً خطرناک نیست و اغلب با خوردن کمی غذا و آب و استراحت کردن و در صورت لزوم مصرف دارو برطرف می‌شود. با این حال باید به علائم هشداردهنده‌ای که ممکن است همراه با سردرد رخ دهند، توجه کنید و در صورت برطرف نشدن یا بدتر شدن آن یا بروز حالت تهوع، استفراغ، تب و تشنج با پزشک تماس بگیرید.
منبع: verywellfamily
