اضطراب پس از زایمان چیست و چه تفاوتی با افسردگی پس از زایمان دارد؟
طبیعی است که بعد از تولد فرزندتان کمی نگران باشید. شما می‌خواهید بدانید که آیا او به خوبی غذا می‌خورد یا به اندازه‌ی کافی می‌خوابد؟ آیا خودتان برای استراحت کردن فرصت پیدا می‌کنید؟ چگونه هم از کودک مراقبت کنید و هم به کارهای خانه برسید؟ اما گاهی اوقات میزان نگرانی‌ها از حد طبیعی بیشتر است. اگر اضطراب غیرقابل کنترل است، بیشتر اوقات آن را تجربه می‌کنید یا باعث بیدار نگه داشتن شما در طول شب می‌شود، ممکن است به اضطراب پس از زایمان مبتلا شده باشید.
بیشتر شما احتمالاً با افسردگی پس از زایمان آشنا هستید. اما اضطراب پس از زایمان ناشناخته‌تر است و درباره‌ی آن تحقیقات کمتری انجام شده است. به همین دلیل، تصمیم داریم در این مقاله از دیجی‌کالا مگ نگاه دقیق‌تری به این نوع اضطراب داشته باشیم. اگر می‌خواهید درباره‌ی علائم و روش‌های درمان اضطراب بعد از زایمان اطلاعات بیشتری کسب کنید، با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.
اضطراب پس از زایمان چیست؟
اضطراب، واکنشی است که هنگام احساس ناامنی یا تهدید آن را تجربه می‌کنیم. ما انواع مختلفی از تهدیدها را درک می‌کنیم. بعضی از آن‌ها می‌توانند مشخص و واقعی باشند، مثل زمانی که در یک کوچه‌ی تاریک تعقیب می‌شوید. اما بعضی دیگر به شکل یک احساس مبهم ظاهر می‌شوند، مانند زمانی که احساس می‌کنید اتفاق بدی رخ خواهد داد.
اضطراب بعد از زایمان یک ترس غیرمنطقی یا نگرانی شدید است که با تولد نوزاد و مادر شدن مرتبط است. این اختلال به علائم مختلفی از جمله افکار نگران‌کننده، احساسات تنش‌زا و مشکلات جسمی مثل خستگی منجر می‌شود. اضطراب پس از زایمان از نگرانی‌های معمولی والدین شدیدتر است. این نوع اضطراب می‌تواند به قدری شدید باشد که توانایی‌ها و زندگی روزمره‌ی فرد را مختل کند. آنچه این نگرانی را از نگرانی‌های معمول تازه مادران متمایز می‌کند این است که نگرانی‌ها به هیچ مشکل یا تهدید واقعی مربوط نیستند.
اطلاعات محققان درباره‌ی افسردگی پس از زایمان در مقایسه با اضطراب پس از زایمان بیشتر است. با این حال، نتایج یک مطالعه نشان داده که بسیاری از زنان مبتلا به این نوع اضطراب علائم افسردگی را هم تجربه می‌کنند.
علائم اضطراب پس از زایمان کدامند؟
در بیشتر زنان، علائم اضطراب در فاصله‌ی بین زایمان تا تولد ۱ سالگی کودک ظاهر می‌شوند. اما زنانی هم وجود دارند که خیلی زودتر این علائم را مشاهده می‌کنند. در ۳۵-۲۵ درصد موارد، علائم اضطراب در دوران بارداری شروع می‌شوند.
هر شخصی اضطراب را به شکل متفاوتی تجربه می‌کند. اما معمولا زنان مبتلا به اضطراب پس از زایمان افکار غیرقابل کنترل، مختل‌کننده، غافلگیرکننده، غیرمنطقی و ترسناک دارند. این نوع افکار باعث بروز مشکلات و نگرانی‌های زیر می‌شوند:
- نگرانی دائمی یا تقریباً ثابت که برطرف نمی‌شود.
- ترس درباره‌ی سلامت کودک و سلامت خود
- ترس از بیمار شدن یا مرگ همسر و والدین
- احساس اینکه اتفاق بدی رخ خواهد داد
- وسواس‌ها و ترس‌های غیرمنطقی
- احساس گناه یا سرزنش بیش از حد خود در صورت بروز مشکل
- اختلال خواب
اضطراب پس از زایمان می‌تواند علائم جسمی هم به همراه داشته باشد، از جمله:
- خستگی بدون دلیل
- افزایش ضربان قلب
- تهوع و استفراغ
- لرز
ممکن است اضطراب پس از زایمان باعث شود مادر نتواند با فرزند خود ارتباط برقرار کند. این موضوع می‌تواند روی رشد جسمی و روانی کودک تأثیر منفی داشته باشد. در صورت عدم درمان، اضطراب می‌تواند به بروز مشکلات جدی مثل غفلت از کودک و حتی مرگ کودک منجر شود.
دلیل ابتلا به اضطراب پس از زایمان چیست؟
به‌طور دقیق مشخص نیست که چرا بعضی از زنان بعد از زایمان به اضطراب دچار می‌شوند. اگر قبل از بارداری اضطراب داشته باشید یا در خانواده‌ی شما سابقه‌ی ابتلا به این مشکل وجود داشته باشد، بیش از دیگران در معرض ابتلا به اضطراب بعد از زایمان قرار دارید. در بعضی از زنان تغییرات هورمونی که پس از زایمان رخ می‌دهند تأثیر زیادی روی خلق و خو دارند. عوامل دیگری هم وجود دارند که می‌توانند احتمال بروز اضطراب را افزایش دهند، از جمله:
- تجربه‌ی رویدادهای استرس‌زا در زندگی یا استرس زیاد در دوران بارداری
- محروم بودن از حمایت اجتماعی
- سابقه‌ی بارداری‌های ناخواسته، سقط جنین یا مرگ نوزاد
- اتخاذ رویکردهای خاص برای مقابله با مشکلات یا تغییرات مهم زندگی
- ترس از زایمان
- عدم اعتماد به توانایی افرادی که به فرآیند زایمان کمک می‌کنند.
- نگرانی درباره‌ی مهارت‌ها و توانایی‌های مرتبط با فرزندپروری
- کمبود خواب
- سابقه‌ی مشکلات شدید مربوط به خلق و خو در دوران قاعدگی
اضطراب پس از زایمان چه تفاوتی با افسردگی پس از زایمان دارد؟
متأسفانه افسردگی پس از زایمان اختلالی است که بیشتر در مورد آن صحبت شده است. بنابراین، بسیاری از مادران مطمئن نیستند که با شروع نگرانی شدید به چه چیزی فکر کنند. بعضی از محققان به اضطراب پس از زایمان «اختلال پنهان» می‌گویند. چون تعداد کمی از مادران آن را تشخیص می‌دهند.
اضطراب و افسردگی پس از زایمان علائم جسمی یکسانی دارند. اما اگر به افسردگی مبتلا باشید، معمولا احساس غم و اندوه‌ی زیادی داشته و ممکن است به آسیب رساندن به خود یا فرزندتان فکر کنید. بر خلاف افسردگی پس از زایمان که می‌تواند باعث اندوه‌ی شدید مادر یا حتی بی‌علاقگی به نوزاد شود، علائم اضطراب پس از زایمان عمدتاً به شکل نگرانی ظاهر می‌شوند.
در یک مطالعه شامل ۴۴۵۱ زن که به‌تازگی زایمان کرده بودند، ۱۸ درصد افراد علائم مربوط به اضطراب را گزارش کردند. این آمار نشان‌دهنده‌ی شیوع بالای اضطراب پس از زایمان است. از این تعداد زن، ۳۵ درصد به علائم افسردگی پس از زایمان هم مبتلا بودند. این موضوع نشان می‌دهد که ممکن است بعضی از زنان به‌طور همزمان به هر ۲ مشکل دچار شوند.
اضطراب پس از زایمان چگونه درمان می‌شود؟
تشخیص بیماری، مهم‌ترین مرحله‌ی درمان اضطراب پس از زایمان محسوب می‌شود. همان‌طور که گفتیم در مطالعات مشاهده شده که بعد از زایمان ۱۸ درصد زنان دچار اضطراب می‌شوند. این آمار می‌تواند بیشتر باشد؛ چون بسیاری از زنان ممکن است درباره‌ی علائم خود سکوت کنند. مهم است که بعد از زایمان برای چک‌آپ به پزشک مراجعه کرده و درباره‌ی علائم خود با او صحبت کنید.
روش‌هایی که برای درمان سایر اختلالات اضطرابی استفاده می‌شوند در کنترل علائم اضطراب پس از زایمان هم کاربرد دارند. درمان‌های رایج عبارتند از:
- رفتار درمانی شناختی (CBT): در این روش درمانی، صحبت با مشاور یا روانشناس به فرد کمک می‌کند تا روش‌هایی را برای تغییر الگوهای فکری ایجادکننده‌ی اضطراب یاد بگیرد.
- کنترس استرس: تمریناتی مثل یوگا، مدیتیشن، ذهن آگاهی و تکنیک‌های آرام‌سازی به کاهش استرس یا کنترل آن کمک می‌کنند.
- رایحه درمانی: استشمام روغن‌های ضروری آرام‌بخش به خصوص اسطوخودوس و بهار نارنج در کنترل استرس و اضطراب مؤثر هستند. روغن‌های ضروری، ترکیبات غلیظ و معطری هستند که از تقطیر گیاهان به دست می‌آیند. این ترکیبات به دلیل مولکول‌های ریزی که دارند می‌توانند وارد سلول‌ها شوند. زنانی که از شیر خود برای تغذیه کودک استفاده می‌کنند، نباید روغن‌های ضروری را روی پوست بمالند. چون ممکن است از طریق جریان خون به داخل شیر مادر نفوذ کنند.
- داروهای ضدافسردگی: داروهای مهارکننده‌ی بازجذب سروتونین و نورآدرنالین مواد شیمیایی مغز را افزایش می‌دهند. سروتونین و نورآدرنالین ۲ نمونه از این مواد هستند که به تنظیم خلق و خو کمک می‌کنند.
- داروهای ضداضطراب: استفاده از داروهایی مثل بنزودیازپین‌ها می‌تواند در کاهش اضطراب مفید باشد.
معمولا دارودرمانی فقط برای زنانی که بعد از زایمان به اضطراب متوسط تا شدید مبتلا شده‌اند، انجام می‌شود. چون داروها می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند. همچنین ممکن است ورود آن‌ها به جریان خون و شیر به کودکی که از شیر مادر تغذیه می‌کند، آسیب وارد کند.
اضطراب پس از زایمان چقدر طول می‌کشد؟
معمولا این اختلال خودبه‌خود برطرف نمی‌شود. اگر اضطراب خواب شما را مختل کرده یا باعث شده همیشه نگران باشید، درمان بسیار مهم است. در صورتی که اضطراب متوسط تا شدید درمان نشود، علائم آن می‌تواند به‌طور نامحدود ادامه یابد. به عبارت دیگر، عدم درمان ممکن است مادر را دچار یک بیماری روحی مادام‌العمر کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟
معمولا بیشتر والدین به خصوص افرادی که به‌تازگی بچه‌دار شده‌اند، دچار اضطراب می‌شوند. اما اگر میزان این اضطراب شدید باشد، باید با پزشک مشورت شود. در صورت مشاهده‌ی علائم زیر باید به دنبال کمک‌های پزشکی باشید:
- علائمی که انجام کارهای روزانه یا مراقبت و ارتباط با نوزاد را دشوار می‌کنند
- علائم افسردگی پس از زایمان شامل احساس غم و اندوه، ناامیدی و فکر کردن به خودکشی
- بدتر شدن علائم روحی یا جسمی با گذشت زمان
- فکر کردن درباره‌ی آسیب رساندن به خود یا کودک
چگونه می‌توان از اضطراب پس از زایمان پیشگیری کرد؟
با توجه به عوامل خطر ذکر شده، رعایت نکات زیر می‌تواند به پیشگیری از اضطراب پس از زایمان کمک کند:
- کنترل یا کاهش استرس در طول بارداری و بعد از آن
- برخورداری از حمایت خانواده و دوستان
- آموزش راه‌های کنار آمدن با استرس و تغییرات زندگی
- صحبت با پزشکان و سایر پرسنلی که در انجام زایمان مشارکت دارند درباره‌ی راه‌های کنترل استرس و کسب اعتماد بیشتر
- خواب کافی و ورزش
کلام پایانی
اضطراب پس از زایمان یک بیماری شایع است که به خوبی شناخته نشده است. این بیماری بعد از زایمان و در سال‌های پس از آن باعث نگرانی شدید مادر می‌شود. زنانی که علائم اضطراب پس از زایمان را تجربه می‌کنند یا فکر می‌کنند که دچار این اختلال شده‌اند، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنند. درمان اضطراب و افسردگی پس از زایمان پیامدهای منفی این اختلالات را برای مادران و کودکان کاهش می‌دهد.
منابع: medicalnewstoday, healthline
