راهنمای رصد رژه سیارات منظومه شمسی در آسمان زمستان ۱۴۰۳
در آسمان شب زمستان ۱۴۰۳، سیارات منظومه‌ی شمسی شامل مریخ، مشتری، زحل، اورانوس و نپتون و حتی عطارد، یک رژه تماشایی را شکل می‌دهند.
هرچند احتمالا شب‌های ۲۱ و ۲۵ ژانویه (۲ و ۶ بهمن) بهترین زمان برای دیدن این رویداد نجومی باشد، اما این منظره محدود به یک یا دو شب نخواهد بود. مشاهده‌ی یک کمان غول‌پیکر از سیارات در شب‌های زمستان و زیر آسمان صاف امکان‌پذیر خواهد بود. در حقیقت در زمستان، علاوه بر حضور کم‌‌فروغ‌تر عطارد، چهار سیاره‌ی درخشان و دو سیاره‌ی کم‌فروغ به مدت زیادی هم‌زمان در آسمان شب حضور دارند و به گفته‌ی ناسا یک «رژه سیاره‌ای» (Planetray Parade) را شکل می‌دهند که دیدن آن برای علاقه‌مندان به نجوم ضروری است.
کدام سیارات در زمستان قابل مشاهده‌اند؟
از نگاه کلی همه‌ی سیارات منظومه‌ی شمسی به نوعی در آسمان شب زمستان ظاهر می‌شوند. اوایل بهمن اما زمان مناسبی برای نگاه کردن به قوس سیارات به شمار می‌رود چون ماه به فاز آخر خود می‌رسد و در حوالی نیمه شب طلوع می‌کند. بدین ترتیب شامگاه فرصت مناسب برای دیدن دیگر اجرام منظومه‌ی شمسی در آسمان شب است.
در ابتدای بهمن و به طور خاص ۲ بهمن می‌توان سیاره‌های زحل و زهره را که تنها چند روز از مقارنه‌ی آن‌ها در ۱۸ ژانویه (۲۹ دی) گذشته است، نزدیک به یکدیگر در سمت غرب و جنوب غربی آسمان مشاهده کرد. این دو سیاره در روزهای ۱۷ و ۱۸ ژانویه (۲۸ و ۲۹ دی) بسیار نزدیک به یکدیگر حضور خواهند داشت و یک مقارنه‌ی سیاره‌ای را شکل می‌دهند. دیدار زهره و زحل یکی از چند رویداد نجومی زیباست که باید در فهرست رصد آسمان شب زمستان قرار داشته باشد.
طرحی گرافیکی از زحل و ناهید
Credit: NASA/Little Astronomy
علاوه بر این، مشتری در بالای سر و سمت جنوب آسمان حضور دارد و مریخ هم در حالی ابتدای غروب از سمت شرق آسمان طلوع می‌کند که تنها چند روز از مقابله‌ی آن در ۱۵ ژانویه (۲۶ دی) گذشته است و وضعیت رصدی مناسبی دارد. با استفاده از یک تلسکوپ یا دوربین دوچشمی می‌توان رنگ مایل به سرخ آن را تشخیص داد.
در این هنگام اورانوس درست در سمت راست مشتری خواهد بود، در حالی که نپتون هم بالای زهره قرار دارد. اما با توجه به اینکه با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند، برای دیدن اورانوس و نپتون، به یک تلسکوپ قدرتمند احتیاج خواهید داشت. بنابراین اگر به دنبال ابزاری برای بهتر دیدن سیارات هستید، می‌توانید راهنمای خرید تلسکوپ و راهنمای خرید بهترین دوربین دوچشمی برای رصد آسمان شب را مرور کنید.
یک تازه‌وارد در پایان زمستان
دیدن این اجرام قطعا تماشایی خواهد بود اما در هفته‌ی نخست ماه مارس، زمانی که عطارد به این جمع می‌پیوندند، می‌توان منظره‌ای حتی بهتر را مشاهده کرد.
در حالی که عطارد در ۸ مارس (۱۸ اسفند) به بیشترین کشیدگی شرقی یعنی دورترین فاصله از خورشید در آسمان زمین) خود نزدیک می‌شود، در آسمان زمین بین زحل و زهره، نزدیک به افق غربی آسمان دیده خواهد شد. نپتون هم هرچند با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود اما در کنار عطارد حضور دارد. بالاتر از آن‌ها اورانوس در میان مشتری و مریخ جای گرفته است.
با توجه به نزدیکی به خورشید، عطارد (تیر) در آسمان شب همیشه در نزدیکی افق دیده می‌شود.
Credit: Star Walk
با این حال، این رژه سیارات در نهایت با پنهان شدن زحل در تابش خیره‌کننده‌ی خورشید به پایان خواهد رسید. این سیاره در ۱۲ مارس (۲۲ اسفند) در مقارنه‌ی خورشید قرار خواهد گرفت و عملا به رژه سیارات پایان خواهد داد.
در حالی که در بازه‌ی رژه، همه‌ی این سیارات به طور هم‌زمان در آسمان شب حضور خواهند داشت، چنان‌که گاهی به اشتباه ادعا می‌شود، به صورت واقعی و از دید مکانیک مداری در یک راستا نخواهند بود بلکه این هم‌راستایی فقط از دید ناظر زمینی است.
همه‌ی سیارات در یک صفحه دور خورشید می‌چرخند که به آن دایره‌البروج گفته می‌شود و همان مسیری است که خورشید در آسمان روز طی می‌کند. چنان‌که که از روی زمین دیده می‌شود، هر آنچه در یک سمت منظومه‌ی شمسی است در آسمان عصرگاهی قابل مشاهده است و هر چیزی که در سمت مقابل باشد در آسمان صبحگاهی حضور خواهد داشت. بدین ترتیب هر سیاره‌ای که قابل مشاهده باشد، چون در امتداد دایره‌البروج دیده می‌شود، همیشه با سیارات دیگر یک خط را شکل می‌دهد.
در ابتدای اسفند ممکن است هفت سیاره به طور هم‌زمان در آسمان عصرگاهی قابل مشاهده باشند. رصد زحل با قدر ۱.۱ و عطارد با قدر ۱.۲- به دلیل نزدیکی‌ظاهری به خورشید، چالش‌برانگیز خواهد بود و به دوربین دوچشمی نیاز دارد. نپتون اما ممکن است همچنان با یک تلسکوپ کوچک در اواخر گرگ‌ومیش غروب قابل مشاهده باشد.
Credit: Stellarium
در حقیقت در حالی که به نظر می‌رسد این سیاره‌ها در آسمان شب در یک ردیف قرار می‌گیرند، اما این به اصطلاح «هم‌ترازی» چیز تازه‌ای نیست و سیارات همیشه در چیدمان مشابهی قرار می‌گیرند، چون این خط راستای دایره‌البروج است. با توجه به اینکه سیارات همه تقریبا در یک صفحه قرار دارند، از دید ناظر روی زمین می‌توانند نزدیک به یکدیگر دیده شوند.
رصد رژه سیارات منظومه شمسی
در نهایت هرچند نمی‌توان گفت که این فرصت‌های مشاهده‌ی رژه سیارات نادر هستند اما از سوی دیگر چون هر سال هم اتفاق نمی‌افتند، ارزش رصدی خوبی برای هر بار رؤیت از جمله در زمستان ۱۴۰۳ دارند. علاوه بر این با توجه به حضور چند سیاره‌ی درخشان در شکل‌گیری این پدیده‌ی نجومی، رصد آن حتی از آسمان شهرهای دارای آلودگی نوری هم امکان‌پذیر است و فرصت خوبی برای آشتی با آسمان شب در شلوغی زندگی شهری و روزمرگی‌ها محسوب می‌شود.
عکس کاور: هم‌خطی سیاره‌های منظومه‌ی شمسی
Credit: Tennessean
منابع: Space, Live Science
