آنچه برای تماشای بهتر بارش شهابی برساوشی باید بدانید

تنها یک هفته تا اوج بارش شهابی برساوشی امسال که در ۲۱ و ۲۲ مرداد ماه روی می‌دهد، باقی مانده و فرصت مناسبی است تا برای یک شب آسمانی هیجان‌انگیز آماده شوید. اوج بارش شهابی برساوشی امسال حدود ۱۱ و ۱۲ آگوست (۲۱ و ۲۲ مرداد) روی می‌دهد و البته هم در روزهای پیش و هم پس از آن می‌توان شماری از شهاب‌ها را مشاهده کرد.

دوربین تک چشمی بوشنل مدل 40x60

۸۳۰,۰۰۰

۶۹۹,۰۰۰

تومان

دوربین تفنگ مدل N 4x28

۸۰۰,۰۰۰

۵۶۹,۰۰۰

تومان

خرید دوربین دوچشم از دیجی‌کالا

مشاهده همه

این بارش شهابی که حالا مدت‌هاست شهاب‌های آن به نام برساوشی‌ها هم معروف شده‌اند، هر ساله از اوایل مرداد تا نیمه‌ی شهریور (نیمه‌ی جولای تا اواخر آگوست) روی می‌دهد. در شب‌های اوج بارش امسال، ماه با فاز حدود ۵۰ درصدی در آسمان خواهد بود اما با توجه به اینکه در نیمه شب غروب می‌کند، آسمانی تاریک تا سپیده‌دم در اختیار خواهد بود که برای رصد شهاب‌ها کاملا ایدئال است.

بارش شهابی برساوشی نتیجه‌ی گذر زمین از میان بقایای سنگی و یخی «دنباله‌دار سوئیفت-تاتل» (Comet Swift-Tuttle) است که آخرین بار سال ۱۹۹۲ از نزدیکی زمین گذشته است. اوج بارش در حدود ۲۱ و ۲۲ مرداد و هنگامی روی می‌دهد که زمین از میان چگال‌ترین و غبارآلودترین بخش از بقایای این دنباله‌دار می‌گذرد. در سال‌هایی که نور ماه حضور ندارد، نرخ دیدن شهاب‌ها بیشتر است به طوری که در سال‌های طغیان بارش، مانند سال ۲۰۱۶ (۱۳۹۵) می‌توان بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ شهاب را در هر ساعت رصد کرد.

هرچند هر سال شاهد بارش شهابی برساوشی هستیم اما در سال ۲۰۲۸ میلادی (۱۴۰۷ خورشیدی) باید انتظار یک طوفان شهابی را داشته باشیم، بنابراین تقویم‌های خود را از هم‌اکنون علامت‌گذاری کنید! در عین حال امسال نرخ بارش (ZHR) شهاب‌ها متوسط است و به گفته‌ی ناسا، امسال می‌توانید در زمان اوج بارش و در آسمانی تاریک، انتظار ۱۰۰ شهاب را در هر ساعت داشته باشید.

یک شهاب از بارش برساوشی به طور متوسط با سرعت ۲۱۴ هزار و ۳۶۵ کیلومتر بر ساعت به جو زمین برخورد می‌کند. بیش‌تر شهاب‌های بارش برساوشی ریز هستند و ابعادی حدود یک دانه شن دارند که بدین ترتیب تقریبا هیچ یک از قطعات این بارش به زمین برخورد نمی‌کند اما اگر یکی از آن‌ها به زمین برسد، به آن «شهاب‌ سنگ» (Meteorite) می‌گویند. در عین حال شهاب‌های برساوشی داغ هستند و هنگام عبور از جو به دمای بیش از ۱۶۵۰ درجه‌ی سانتی‌گراد می‌رسند و هم‌زمان هوای جلوی خود را فشرده و داغ می‌کنند. بنابراین بیش‌تر این ذرات هنگامی که به فاصله‌ی حدود ۹۷ کیلومتری از زمین می‌رسند، به صورت شهاب قابل مشاهده خواهند بود.

عامل ایجاد بارش شهابی برساوشی چیست؟

همان‌طور که اشاره شد، بارش شهابی برساوشی از دنباله‌دار سوئیفت-تاتل سرچشمه می‌گیرد. این دنباله‌دار به طور مستقل توسط ستاره‌شناسان «لوئیس سوئیفت» (Lewis A. Swift) و «هوراس تاتل» (Horace Parnell Tuttle) در سال ۱۸۶۲ میلادی کشف شد و هنگامی که در سال ۱۹۹۲ از نزدیکی زمین گذشت، برای رصد با چشم غیرمسلح بسیار کم‌سو بود. گذر بعدی آن که در سال ۱۵۰۵ خورشیدی (۲۱۲۶ میلادی) روی می‌دهد، می‌تواند آن را به یک دنباله‌دار برای چشم غیرمسلح تبدیل کند. درست مانند دنباله‌دار هیل-باپ که نشان داد پیش‌بینی‌ها درست بوده است.

دنباله‌دار سوئیفت-تاتل بزرگ‌ترین جرم شناخته شده‌ای است که به طور مکرر از کنار زمین می‌گذرد. هسته‌ی آن ۲۶ کیلومتر عرض دارد. این دنباله‌دار آخرین گذر خود از کنار زمین را در سال ۱۹۹۲ و زمانی انجام داد که دور خورشید می‌گردید.

بدین ترتیب، زمانی که دراز می‌کشید تا بارش شهابی را تماشا کنید، در حقیقت قطعاتی از بقایای دنباله‌دار را می‌بینید که هنگام ورود به اتمسفر داغ شده‌اند و با نور شدیدی می‌سوزند که طبق اعلام ناسا، باعث می‌شود در سرعت ۵۹ کیلومتر بر ثانیه، ردی طولانی از خود در آسمان به جای بگذارند.

کتاب نقشه آسمان شب اثر امیرحسین بختیاری انتشارات ایرانشناسی

۱۵۰,۰۰۰ تومان

مشاهده و خرید

بارش شهابی برساوشی کجای آسمان روی می‌دهد؟

بارش‌های شهابی به نام صورت فلکی نامگذاری می‌شوند که «کانون بارش» در آن قرار گرفته است؛ یعنی جایی که به نظر می‌رسد شهاب‌ها از آن سرچشمه می‌گیرند. از پرسپکتیو زمین، به نظر می‌رسد که امتداد شهاب‌های برساوشی، تقریبا به صورت فلکی نیمکره‌ی شمالی «برساوش» (Perseus) می‌رسد.

بهترین موقعیت برای رصد بارش شهابی برساوشی هم نیمکره‌ی شمالی و عرض‌های میانی نیمکره‌ی جنوبی است. با این حال برای داشتن بهترین موقعیت رصدی، باید مطمئن باشید که آسمانی تاریک و جایی راحت برای نشستن و دراز کشیدن در اختیار دارید.

برای یافتن موقعیت شهاب‌ها در آسمان شب، ایده‌ی خوبی است که به دنبال کانون بارش باشید که به نظر می‌رسد شهاب‌ها از آن سرچشمه می‌گیرند. کانون بارش شهابی برساوشی در صورت فلکی برساوش قرار گرفته است. اگرچه برساوش راحت‌ترین صورت فلکی برای یافتن نیست و برای شناسایی آن بهتر است به صورت فلکی «ذات‌الکرسی» (Cassiopeia) کمک بگیرید. توجه داشته باشید که صورت فلکی برساوش، تنها کانون بارش است و منبع شهاب‌ها نیست.

برای اینکه این صورت فلکی برساوش را بهتر ببینید باید به محیطی دور از آلودگی نوری بروید که هم آسمان تاریکی داشته باشد و هم بتوانید به راحتی روی زمین دراز بکشید. برای تماشای بارش شهابی به تلسکوپ یا دوربین دوچشمی نیاز ندارید، به ویژه اینکه راهی تماشای شهاب‌های بیشتر، داشتن بیشترین میدان دید از آسمان است. همچنین در نظر داشته باشید که ۳۰ دقیقه به چشمان خود فرصت دهید تا به تاریکی عادت کند.

بهترین زمان رصد بارش شهابی چه زمانی است؟

بهترین زمان رصد، ساعت‌های پیش از سپیده‌دم است. روزهای اوج رصد، معمولا بهترین زمانی است که بتوانید شهاب‌های درخشان و پرشمار ببینید. برای دیدن شهاب‌ها به سمت بالا و شمال آسمان نگاه کنید. ناظران عرض‌های جغرافیایی جنوبی می‌توانند به شمال شرقی نگاه کنند تا شهاب‌های بیشتری ببینند.

علاوه بر شهاب‌های برساوشی، رصدگران ممکن است تعدادی از شهاب‌های بارش شهابی دلتا دلوی جنوبی را هم که اواخر جولای (اوایل مرداد) به اوج خود می‌رسد، مشاهده کنند. هرچند این بارش شهابی از نیمکره‌ی جنوبی بهتر دیده می‌شود، گاهی می‌تواند از عرض‌های جغرافیایی میانه‌ی شمالی هم رصد شود.

آیا ممکن است دنباله‌دار سوئیفت-تاتل با زمین برخورد کند؟

یک ستاره‌شناس محاسبه کرده است که نزدیکی این دنباله‌دار در سال ۲۱۲۶ می‌تواند خطرناک باشد و احتمالا خطر برخورد با سیاره‌ی ما را خواهد داشت. با این حال به گفته‌ی انجمن ستاره‌شناسان اقیانوس آرام، اصلاحات بعدی نشان داده است که این خطر وجود ندارد.

گذر دنباله‌دار سوئیفت-تاتل در سال ۳۰۴۴ می‌تواند آن را تا یک میلیون مایلی سیاره‌ی ما برساند که دو برابر فاصله‌ی زمین تا ماه است و از دید نجومی فاصله‌ی نزدیکی محسوب می‌شود.

عدم قطعیت به این دلیل وجود دارد که طرح‌ها برای مسیر سوئیفت-تاتل در فضا فقط از سه ماه رصد در دهه‌ی ۱۸۶۰ ناشی می‌شود، زمانی که برای نخستین بار کشف شد. این را سالی استفن می‌گوید.

در دهه‌ی ۱۹۷۰ میلادی ستاره‌شناسان اشاره کردند که شمار شهاب‌های سالانه در بارش برساوشی رو به افزایش است و نشان می‌دهد که دنباله‌دار ممکن است یک نمایش زودهنگام داشته باشد. اما این نمایش رخ نداد و کمی بعد فعالیت بارش شهابی برساوشی رو به کاهش گذاشت. ستاره‌شناسان گیج شدند که آیا دنباله‌دار آمده و بی‌توجه رفته است؟

دوربین دوچشمی کومت مدل ۱۰۰×180

مشاهده کالا

«برایان مردسن» (Brian Marsden) ستاره‌شناس پیشین مرکز اخترفیزیک هاروارد اسمیتسونیان، در سال ۱۹۷۳ میلادی پیشنهاد کرد که سوئیفت-تاتل ممکن است همان دنباله‌داری باشد که در سال ۱۷۳۷ توسط یک مبلغ آیین یسوعی‌ها در چین دیده شده باشد. او پیش‌بینی کرد که دنباله‌دار در سال ۱۹۹۲ باز خواهد گشت که همین‌طور شد اما نزدیک‌ترین فاصله‌ی آن ۱۷ روز با پیش‌بینی او فاصله داشت.

او به تکمیل محاسبات خود ادامه داد و یک برخورد را در سال ۲۱۲۶ پیش‌بینی کرد. همچنین ثبت‌های تاریخی را بررسی کرد و دریافت که مشاهدات یک دنباله‌دار با مسیر مشابه حداقل به ۱۸۸ پس از میلاد بازمی‌گردد و این به او امکان داد که دریابد دنباله‌دار خطری نخواهد داشت. همچنین محاسبات جدید نشان می‌دهد که دنباله‌دار سوئیفت-تاتل در سفر بعدی به منظومه‌ی شمسی داخلی، از مسیر مناسب ۱۵ میلیون کیلومتری زمین می‌گذرد.

صندلی راحت نشین اف آی تی

مشاهده کالا

جمع‌بندی

در نهایت در نظر داشته باشید که دنباله‌دار سوئیفت-تاتل یادگاری‌های جذابی را برای ساکنان زمین بر جای گذاشته است. بارش شهابی برساوشی یکی از تماشایی‌ترین بارش‌های شهابی در سال است که اگر فرصت کافی داشته باشید، نباید رصد آن را از دست بدهید. برای دیدن آن کافی است آسمانی نسبتا تاریک با افق باز در اختیار داشته باشید و با امکانات مناسب مانند نقشه‌ی آسمان، زیرانداز و فلاسک چای یا قهوه، پس از نیمه شب به بخش‌های شمال و شمال شرقی نگاه کنید و منتظر تیرهای شهاب باشید که آسمان شب را تماشایی‌تر می‌کنند.

عکس کاور: بارش شهابی برساوشی
Credit: Photo by Costfoto/NurPhoto via Getty Images

منابع: Space, SciTechDaily

تلسکوپ شکستی مدل Celestial Body Accidence

۷۸۰,۰۰۰

تومان

تلسکوپ زیتازی مدل F30070M

۳,۳۸۰,۰۰۰

تومان

خرید تلسکوپ از دیجی‌کالا

مشاهده همه