همه‌چیز درباره‌ی گل پیونی؛ انواع، خصوصیات و نکات کشت
هر گلی به خودی خود زیباست اما در مورد شکوفه‌های حجیم و موج‌دار گل پیونی یا صد تومانی چیزی جذاب وجود دارد. آن‌ها در رنگین کمانی از رنگ‌های مختلف از صورتی پاستلی ملایم گرفته تا سفید کرمی و قرمز پررنگ شکوفا می‌شوند شده‌اند. گل‌های پیونی گل‌هایی با مفاهیم رمانتیک هستند و نشانه‌ی واقعی بهار و تابستان محسوب می‌شوند. رشد و مراقبت از گل صد تومانی نیاز به توجه به جزئیات و حوصله دارد اما در نهایت، شما با مهربانی پاداش این تلاش خواهید گرفت. در واقع، این گیاه چند ساله سال به سال شکوفه‌های بسیار زیباتری تولید می‌کند.
معرفی کوتاه از گل
در دهه‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰، کاتالوگ‌های گل‌فروشی‌ها تنها سه گونه از گل صد تومانی را فهرست می‌کردند: سفید، زرشکی و صورتی رز. امروزه هزاران نوع از گل پیونی موجود است.
گل‌های صد تومانی یا پیونی گیاهان چند ساله‌ی گل‌داری هستند که بهتر است در پاییز برای رویش گل‌های فوق‌العاده زیبا کاشته شوند. این گل‌ها از بهار تا تابستان شکوفا می‌شوند. آن‌ها شاخه‌ها و دسته‌های گل باشکوهی را تشکیل می‌دهند و همچنین شاخ و برگ‌های دوست‌داشتنی دارند که سبز می‌مانند.
گل‌های پیونی به سرما مقاوم هستند. بنابراین، اگر محافظی برای این گل بسازید، در زمستان بهتر دوام می‌آورد. البته، این گل به دوره‌ی سرما برای تشکیل جوانه نیاز دارد که ممکن است در مناطق گرم‌تر خبری از آن نبشد. اگر گل صد تومانی با دقت نگهداری شود، می‌تواند برای نسل‌ها در گوشه‌ی خانه‌ی شما بماند و شکوفا شود. حتی برخی از انواع گل پیونی برای یک قرن دوام آورده‌اند.
خصوصیات گیاه‌شناسی
گل پیونی یا صد تومانی با نام علمی «Paeonia officinalis» یک گیاه علفی چند ساله یا درختچه‌ای چوبی است. ارتفاع این گیاه در بهترین حالت ۶۰ تا ۹۰ سانتی‌متر و عرض آن ۹۰ تا ۱۵۲ سانتی‌متر می‌رسد. این گیاه از اواخر بهار تا اواخر تابستان گل می‌دهد. گل‌های آن هم به رنگ‌های سفید، صورتی، قرمز، بنفش تیره و مرجانی هستند.
انواع گل پیونی
گل پیونی سه نوع اصلی دارد: علفی، درختی و ترکیبی از این دو. گل‌های صد تومانی علفی با صدها گونه‌ی قابل انتخاب در باغ‌ها رایج‌ترین نوع پیونی هستند. این گونه‌ها معمولا گل‌های معطر در رنگ‌های صورتی، قرمز و سفید هستند. همان‌طور که از نام آن پیداست، گل‌های صد تومانی علفی ساقه‌های چوبی ندارند. در عوض، ساقه‌های آن‌ها سبز و انعطاف‌پذیر می‌مانند. بنابراین، ممکن است برای جلوگیری از ریزش آن‌ها، به ویژه زمانی که این گل‌ها در باران خیس می‌شوند، نیاز به قیم داشته باشند. این گل‌های صد تومانی در بهار دوبار از طوقه گیاه رشد می‌کنند و در زمستان و یخبندان همگی پس از یخ‌زدگی به زمین میفتند و می‌میرند، این گونه مانند بیشتر گیاهان چند ساله‌ی دیگر ۶۰ تا ۹۰ سانتی‌متر ارتفاع پیدا می‌کنند.
همان‌طور که از نام آن پیداست، گل‌های پیونی درختی از پایه‌ای مانند تنه‌ی درخت رشد می‌کنند. آن‌ها گران‌تر هستند و کندتر رشد می‌کنند اما در نهایت قد آن‌ها می‌تواند تا ۱۵۲ سانتی‌متر برسد. گل صد تومانی درختی نیازی به قیم ندارد زیرا ساقه‌های چوبی آن می‌تواند وزن گل‌های بزرگ را تحمل کند.
گل صد تومانی ترکیبی یا متقاطع ترکیبی از دو نوع اول است. این نوع گل پیونی رنگ‌های غیر معمول‌تری مانند نارنجی و زرد می‌دهد. این گل‌ها تا ارتفاع متوسط در میان باغ و انواع درختان رشد می‌کنند که معمولا حدود ۹۰ سانتی‌متر ارتفاع دارند.
اهمیت فرهنگی گل
گل صد تومانی به دلیل ارتباطی که با پایونیا اسطوره‌ی یونانی دارد، نماد محجوب بودن است و بر این اساس اگر آن‌ها را از شاخه جا کنید یا خشک شوند دچار بدشانسی می‌شوید. در چین و ژاپن، گل پیونی به معنای پادشاه گل‌ها است و در تعطیلات مهم مانند جشن سال نوی چینی به کار می‌رود. این گل نماد ثروت هم هست چون برای سالیان طولانی فقط امپراتوران چینی از گل پیونی استفاده می‌کردند. در ژاپن، پیونی نشانه‌ی شجاعت، افتخار و خوش‌شانسی است.
به طور کلی، در فرهنگ‌های مختلف گل پیونی یا صد تومانی نشانه‌ی رفاه، خوش‌شانسی، عشق و افتخار است. بنابراین، برای تبریک ازدواج، فارغ‌التحصیلی یا تولد فرزند می‌توانید یک دسته گل زیبای پیونی هدیه بدهید.
نمادشناسی
رنگ‌های مختلف پیونی هر یک معانی خاص خود را دارند و نماد چیزهای متفاوتی هستند. مهم‌ترین معانی هر رنگ از گل پیونی به این ترتیب است:
- گل‌های صد تومانی سفید نماد محجوب و خجل بودن هستند. بنابراین، برای مواقعی که حرف اشتباهی زده‌اید یا کار نادرستی انجام داده‌اید و می‌خواهید عذرخواهی کنید عالی هستند. وقتی یک دسته گل زیبا از گل صد تومانی سفید جلوی در خانه‌ی فرد مورد نظر شما ظاهر می‌شود، قطعا نمی‌تواند کینه‌ای از شما به دل بگیرد.
- گل‌های پیونی صورتی طرفداران بسیاری دارند و برای دسته گل عروسی بسیار محبوب هستند زیرا نماد خوش‌شانسی و رفاه هستند.
- گل صد تومانی قرمز نماد عشق، اشتیاق، افتخار و احترام است. در هر مرحله‌ای از رابطه‌ی عاشقانه‌ی خود که هستید، مطمئن باشید که شریک زندگی شما یک دسته گل بزرگ از گل صد تومانی قرمز را دوست خواهد داشت.
- گل پیونی مرجانی نوعی گل صد تومانی منحصر به فرد است که با شکوفه دادن رنگ آن تغییر می‌کند. گل صد تومانی مرجانی اغلب با ظرافت، خوش‌شانسی، موفقیت و روابط قوی هم‌معنا است. این گل می‌تواند نشان‌دهنده‌ی شادی و فراوانی هم باشد.
- گل صد تومانی بنفش اغلب با سلطنت، اشراف و وقار مترادف است. این گل‌ها گاهی اوقات نشان‌دهنده‌ی تحسین، احترام و عشق هم هستند. در برخی از فرهنگ‌ها اعتقاد بر این است که بنفش نماد قدرت، جاه‌طلبی و تجمل است. گل پیونی بنفش یک انتخاب زیبا و شیک برای بسیاری از مناسبت‌ها محسوب می‌شود.
- گل پیونی زرد به طور معمول نماد شادی، گرما و دوستی است. این گل‌ها در برخی موارد آغاز و تولدی دوباره را هم نشان می‌دهند. در برخی از فرهنگ‌ها، رنگ زرد نشانه‌ی خورشید به شمار می‌رود و اعتقاد بر این است که خوش‌شانسی و انرژی مثبت به ارمغان می‌آورد. این گل برای هدیه دادن به اعضای خانواده و دوستانی که در آستانه‌ی آزمونی بزرگ هستند، مناسب است.
زیستگاه و پراکندگی گل
گونه‌ها و رنگ‌های متنوع این گل زیبا را می‌توانید در سراسر جهان پیدا کنید. بااین‌حال، گل‌های صد تومانی یا پیونی در آسیا، اروپا و غرب آمریکای شمالی بیش از هر جای دیگری رشد می‌کنند و آب و هوای این مناطق را بیشتر می‌پسندند.
آب و هوای مورد علاقه
گل صد تومانی مناطق خنک‌تر را ترجیح می‌دهد و در صورتی که زمستان‌های سرد را تجربه کند بهترین گلدهی و رشد را دارد. گل پیونی آفتاب کامل را دوست دارد. اگرچه می‌تواند با محیط نیمه آفتابی کنار بیاید، اما در نقطه‌ای آفتابی که ۶ تا ۸ ساعت در روز نور خورشید دریافت می‌کند، بهترین گلدهی را دارد. در شهرها و مناطق همیشه آفتابی باید برای این گل مقداری سایه فراهم کنید.
از گل پیونی در برابر بادهای شدید محافظت کنید زیرا شکوفه‌های بزرگ گل صد تومانی با وزش باد شدید پر پر می‌شوند. در صورت لزوم، برای نگه داشتن این گل از قیم استفاده کنید. گل صد تومانی را بسیار نزدیک به درختان یا درختچه‌ها نکارید زیرا این گل‌ها دوست ندارند برای غذا، نور و رطوبت با گیاهان دیگر رقابت کنند.
نیازهای خاک
گل‌های پیونی با هر شرایطی بسیار سازگار می‌شوند اما در حالت ایده‌آل، خاکی با زه‌کشی خوب و کمی اسیدی و pH ۶.۵ تا ۷ را دوست دارند. اگر در خاک سنگین و رسی این گل را می‌کارید اصلاح آن با کمپوست یا خاک ترکیبی آزالیا و رودودندرون، استقرار گیاه گل صد تومانی شما را آسان‌تر می‌کند. گل‌های صد تومانی درختی خاک قلیایی‌تری نسبت به گونه‌های علفی معمولی دوست دارند و نمی‌خواهند با درختچه‌های دیگر برای کسب منابع مورد نیاز خود رقابت کنند.
باغبانی گل
گل‌های صد تومانی مانند گیاهان جوان و تازه کاشته شده به زمان نیاز دارند تا رشد کنند. معمولا باید چند سال طول بکشد تا این گیاه به ثبات برسد، شکوفا شود و رشد کند. پس از آن، گل‌های پیونی به تنهایی، در دسته‌های چندتایی یا به صورت هماهنگ با گیاهان دیگر گل می‌دهند.
گیاهان پیونی با کمی مراقبت و باغبانی به خوبی رشد می‌کنند. برخلاف بسیاری از گیاهان چند ساله پیونی‌ها به تقسیم ریشه در هر چند سال یک‌بار نیازی ندارند. برای نگهداری از این گیاه باید از خاک خوب که با کمپوست و کمی کود ترکیب شده استفاده کنید. اگر خاک شما مواد مغذی کافی نداشته باشد، در اوایل تابستان پس از اینکه گل صد تومانی شکوفا شد و گل‌های آن را چیدید، به کودی مرکب از کمپوست و کود دامی که به خوبی پوسیده شده نیاز پیدا می‌کند. دقت داشته باشید که نباید به این کود بیش از هر چند سال یک‌بار کود بدهید. اگر ساقه‌های گل صد تومانی استقامت لازم را نداشته باشند، بهتر است از حلقه‌های گل فلزی یا سیمی به عنوان قیم برای این گیاه استفاده کنید.
پس از اینکه برگ‌های گل صد تومانی شروع به محو شدن کردند، این گیاه را با کود متعادل و آهسته‌ی رهش تغذیه کنید. از تغذیه‌ی پیونی با کودهای نیتروژن بالا خودداری کنید. پس از یخبندان، شاخ و برگ این گیاه به طور کامل از بین می‌رود. گل صد تومانی را با مالچ خفه نکنید. در جاهایی که دمای هوا سرد و شدید است، برای اولین زمستان پس از کاشت، با سوزن کاج یا پوسته‌ی درخت خرد شده، مالچ‌پاشی کنید. مالچ‌ها را در بهار از روی خاک بردارید.
فصل کاشت
غده‌ها یا شاخه‌های تازه‌ی گل صد تومانی جوان همیشه در گل‌خانه‌ها فروخته می‌شوند. آن‌ها را در پاییز، چند هفته قبل از اولین یخبندان بکارید. اگر هم باید گلدان این گیاه را تعویض کنید، همین موقع بهترین زمان انجام آن است. اگر مجبور به کاشت گل پیونی در بهار هستید، بررسی کنید که زمین قابل کشت باشد و خطر سرمازدگی وجود نداشته باشد. رشد گل‌های صد تومانی کاشته شده در بهار معمولا یک سال از گل‌های کاشته شده در پاییز عقب میفتد.
روش‌های تکثیر
ساده‌ترین راه برای تکثیر گل صد تومانی علفی تقسیم ریشه‌ی آن است اما امکان رشد این گیاه از بذر نیز وجود دارد.
تقسیم ریشه
در پاییز، پس از محو شدن شاخ و برگ گل صد تومانی، کل گیاه را با بیل از زمین جدا کنید. تا حد امکان خاک را از ریشه جدا کنید. با یک چاقوی تیز، بخش‌هایی از تاج آن را ببرید و مطمئن شوید که هر قسمت دارای ریشه و حداقل سه جوانه باشد. این بخش‌ها را بلافاصله دوباره در خاک باغچه‌ی آماده شده بکارید و به خوبی آبیاری کنید. تکثیر گل صد تومانی درختی با تقسیم ریشه نیست. باغبان‌ها معمولا برای تکثیر آن‌ها بذر می‌کارند.
کاشت بذر
بیشتر گل‌های صد تومانی بذرهایی تولید می‌کنند که می‌توان آن‌ها را برداشت و کاشت اما گل‌های پیونی که از بذر رشد می‌کنند اغلب شبیه گیاه مادر نیستند. یک بستر باغچه‌ای آماده کنید که در سه سال اول خانه‌ی گل‌های صد تومانی جوان باشد. بذر تازه‌ای که بلافاصله پس از شکوفه دادن گیاه برداشت می‌شود، بهترین گیاهان را با گلدهی زودتر تحویل می‌دهد. بذر خشک خریداری شده‌ی گل پیونی باید در تابستان کاشته شود. این گل‌ها برای رطوبت‌رسانی و شکستن دوره‌ی خواب خود به زمان بیشتری نیاز دارد. بذرهای گل صد تومانی را به عمق بیش از ۵ سانتی‌متری و با فاصله‌ی ۲.۵ تا ۵ سانتی‌متر از یکدیگر بکارید. بذرها را با خاک نپوشانید. بستر را آبیاری کنید و ۲.۵ سانتی‌متر خرده‌ی چوب یا مالچ چوبی روی آن بریزید. کل بستر را با یک ورقه‌ی پلاستیکی شفاف که روی لبه‌های آن هوا جمع شده بپوشانید و آن را تا اوایل بهار سال بعد که نهال‌ها شروع به رشد می‌کنند در جای خود نگه دارید.
دستورالعمل‌های مراقبتی
- گل صد تومانی معمولا در گلدان رشد نمی‌کند. این گل‌ها دارای سیستم ریشه‌ی بزرگی هستند که گلدانی با عرض و عمق حداقل ۴۵ سانتی‌متر می‌خواهد. گل‌های پیونی به آفتاب کامل و آب بیشتری نیاز دارند. گونه‌های کوتاه این گل مناسب‌ترین نوع آن برای کاشت گلدان هستند. برای زمستان‌گذرانی، گلدان‌ها را به پارکینگ یا پاسیوی سرپوشیده منتقل کنید تا از آن‌ها در برابر عوامل محیطی محافظت شود و ریشه‌ها را با مالچ بپوشانید تا این گیاهان از یخ‌زدگی محافظت شوند.
- این گیاه را به آرامی تغذیه کنید. استفاده‌ی سالانه از کمپوست مخلوط با مقدار بسیار کمی کود در اطراف پایه‌ی گیاه تنها چیزی است که پیونی به آن نیاز دارد. اگر این گیاه را با کمپوست و کود تغذیه می‌کنید، این کار را درست پس از پایان دوران گلدهی انجام دهید.
- گل‌های صد تومانی درختی به آهن و فسفات نیاز دارند و با تغذیه‌ی سالانه‌ی سولفات و پودر استخوان در بهار خوب رشد می‌کنند. برخلاف گل‌های صد تومانی علفی، آن‌ها به تغذیه منظم با کود ۵-۱۰-۵ نیاز دارند.
نکات برای کشت موفق
- این گل را باید جایی بکارید که شش ساعت یا بیشتر از آن آفتاب کامل داشته باشد.
- پیونی در خاکی با زه‌کشی خوب و کمی اسیدی بکارید.
- به گل پیونی هفته‌ای ۲.۵ تا ۵ سانتی‌متر آب بدهید.
- این گیاهان به یک دوره‌ی سرمای حدود ۶ هفته‌ای با دمای زیر ۴.۵ درجه‌ی سانتی‌گراد در زمستان نیاز دارند تا در بهار گل بدهند.
- درست پس از گلدهی، سالی یک بار گل صد تومانی را با خاک مخلوط کمپوست و مقدار کمی کود تغذیه کنید.
آفات و بیماری‌های رایج گل پیونی
گل صد تومانی بیش از همه مستعد ابتلا به کپک خاکستری (بوتریتیس) است. برای مبارزه با این آفت باید مطمئن شوید که گل‌های صد تومانی شما بسیار نزدیک به یکدیگر کاشته نشده‌اند و مطمئن شوید که هوا بین این گیاهان به خوبی جریان می‌یابد. استفاده از قارچ‌کش‌های صابون مس نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.
باغبانان اغلب شکوفه‌های گل صد تومانی را پوشیده از مورچه‌ها می‌بینند. این حشرات اغلب جذب شهد ترشح شده‌ی این گل‌های بسیار معطر می‌شوند. مورچه‌ها به این گیاه آسیبی نمی‌رسانند و در واقع می‌توانند به عنوان یک عامل بازدارنده برای سایر حشرات تغذیه‌کننده از این گل عمل کنند که ممکن است ناقل بیماری باشند یا در بدترین حالت باعث آسیب رسیدن به گل صد تومانی شوند. برای اینکه از شر مورچه‌ها و حشراتی مانند آن‌ها در امان باشیدُ به سادگی شاخه‌های گل صد تومانی بریده شده‌ی خود را قبل از اینکه برای تزئین به داخل خانه بیاورید، تکان دهید.
استفاده‌های دارویی گل
گل صد تومانی حاوی ماده‌ای شیمیایی به نام پائونی فلورین است و مصرف آن می‌تواند چین و چروک‌های صورت را کاهش دهد. مصرف ترکیب خاصی از گل صد تومانی و شیرین بیان هم ممکن است گرفتگی عضلات را در افراد مبتلا به سیروز کبدی و در افرادی که تحت همودیالیز قرار می‌گیرند، کاهش دهد.
درمان‌ها و کاربردهای سنتی
از گل صد تومانی برای درمان بیماری‌ها و مشکلات سلامتی مختلف استفاده می‌کنند که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
- نقرس
- آرتروز
- مشکلات تنفسی
- سرفه
- بیماری‌های پوستی
- هموروئید
- ناراحتی قلبی
- ناراحتی معده
- اسپاسم‌های عضلانی
- مشکلات عصبی
- سردرد میگرنی
- سندرم خستگی مزمن (CFS)
هشدار درباره سمیت
گل پیونی یا صد تومانی به میزان بسیار اندکی برای حیوانات خانگی خطرناک است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید گوزن‌ها و خرگوش‌ها حیواناتی هستند که از گل صد تومانی متنفرند. در عوض، مورچه‌ها این گیاهان را دوست دارند و در داخل جوانه‌های آن‌ها آرام می‌شوند.
نتیجه‌گیری
گل صد تومانی یا پیونی یکی از زیباترین گل‌های دنیا است که رنگ‌های بسیار متنوعی دارد. این گل در بهار شکوفا می‌شود و در پاییز به خواب زمستانی فرو می‌رود. پیونی را معمولا در باغچه‌ها و به صورت گروهی می‌کارند اما اگر بخواهید این گیاه را داخل خانه یا در بالکن نگهداری کنید، باید شرایط آن را در تمام روزهای سال طوری فراهم کنید که ریشه‌های عمیقی تشکیل بدهد و روند طبیعی رشد خود را مانند پیونی‌های باغچه‌ای طی کند.
