راهنمای تشخیص و درمان اختلال شخصیت پارانویید (PPD)
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید (PPD) نسبت به دیگران احساس بی‌اعتمادی شدیدی دارند و تصور می‌کنند که دیگران قصد سو استفاده، فریب یا آسیب رساندن به آن‌ها را دارند و معمولا هم دلیلی منطقی برای این احساس بی‌اعتمادی و ترس وجود ندارد. این افراد احساس می‌کنند که هر لحظه ممکن است بدون دلیل توسط دیگران آسیب ببینند. این اختلال تأثیر بسزایی در روابط این افراد با خانواده، دوستان و همکارانشان دارد.
اختلال شخصیت پارانویید از جمله اختلالات شایع حوزه سلامت روان است. متخصصان تخمین می‌زنند که حدود ۴٫۴۱٪ از انسان‌ها به این اختلال مبتلا هستند. این بیماران در اعتماد کردن یا برقراری روابط نزدیک با دیگران همیشه مردد هستند زیرا نگران این مسأله هستند که اطلاعاتی که درباره‌ی خودشان ابراز می‌کنند ممکن است در آینده علیه خودشان استفاده شود. آن‌ها معمولا درباره‌ی وفاداری دوستان و وفاداری همسر یا شریک زندگی خود شک دارند. همچنین عموما به‌شدت اهل حسادت کردن هستند و ممکن است در تلاش برای توجیه حسادت خود، دائما فعالیت‌ها و انگیزه‌های همسر یا شریک زندگی خود را زیر سؤال ببرند. بنابراین، کنار آمدن با بیماران مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید دشوار است. وقتی که دیگران به آن‌ها پاسخ منفی می‌دهند، این پاسخ‌ها را معمولا به‌عنوان تأیید سوظن اصلی خود در نظر می‌گیرند.
در این مقاله از دیجی‌کالا مگ ابتدا ابعاد مختلف اختلال شخصیت پارانویید تشریح شده و سپس دلایل بروز و علائم این اختلال به همراه گزینه‌های درمانی موجود بررسی شده است.
اختلال شخصیت پارانویید چیست؟
در سال ۱۹۸۰، انجمن روان‌پزشکی آمریکا برای اولین بار تعریف اختلال شخصیت پارانویید را در سومین ویرایش از راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-III) منتشر کرد.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید دارای ویژگی‌های شخصیتی شکاک، با حسادت بالا و غیر بخشنده هستند. بعضی از پزشکان همچنین معتقدند که افراد مبتلا به این اختلال دارای صفات دیگری هم هستند از قبیل اینکه اهمیت بیش از حدی برای خود قائل هستند و افکار خصومت طلبانه‌ای دارند.
غالبا، این بیماران تصور می‌کنند که دیگران به آن‌ها آسیب رسانده‌اند یا قصد آسیب رساندن دارند. آن‌ها درباره‌ی توهین‌های احتمالی، کوتاهی‌ها، تهدیدها و بی‌وفایی‌ها بسیار هشیار هستند و در اظهارات و رفتار دیگران به دنبال معانی پنهان دال بر این رفتارها هستند. آن‌ها با دقت زیاد رفتار دیگران را برای یافتن شواهدی که سوظن آن‌ها را تأیید کند، بررسی می‌کنند. به‌عنوان مثال، آن‌ها ممکن است پیشنهاد کمک را سوء تعبیر کنند و تصور کنند که این پیشنهاد بدان معنی است که آن‌ها قادر به انجام آن کار به تنهایی نیستند.
افراد مبتلا به این اختلال اگر به هر طریقی تصور کنند که شخصی به آن‌ها توهین کرده یا آسیب رسانده است، به هیچ وجه آن شخص را نمی‌بخشند. آن‌ها در پاسخ به این صدمات خیالی که وجود خارجی هم ندارند تمایل به حمله‌ی متقابل به آن فرد یا عصبانی شدن دارند. از آنجا که آن‌ها به دیگران اعتماد ندارند، به‌شدت خودمختار و مستقل هستند.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید معمولا از طرف دیگران احساس تهدید و خطر می‌کنند، به همین دلیل معمولا تمایلی به مراجعه به درمانگر یا مشاور یا داوطلب شدن برای مطالعات بالینی ندارند. در نتیجه، بسیاری از درمانگران و مشاوران تجربه‌ی کمی در تشخیص و درمان این اختلال دارند. علاوه بر این مطالعات بالینی یا دستورالعمل‌های درمانی زیادی برای این اختلال در دسترس نیست.
اختلال شخصیت پارانویید می‌تواند به‌عنوان یک اختلال مستقل بروز پیدا کند. با این حال، افرادی که دارای شرایط زیر هستند هم ممکن است علائم این اختلال را نشان دهند؛
- اسکیزوفرنی
- حالات اسکیزوافکت و اختلال دو قطبی
- بیماری آلزایمر
- آسیب مغزی
علائم اختلال شخصیت پارانویید
افراد مبتلا به این اختلال نسبت به دیگران بی اعتماد یا مشکوک هستند. آن‌ها معمولا تمایل دارند دیگران را به‌عنوان تهدید ببینند و معمولا احساس می‌کنند که دیگران قصد دارند به آن‌ها آسیب برسانند یا آن‌ها را فریب می‌دهند. این اختلال مانع از اعتماد به دیگران و شکل دادن روابط نزدیک و معنی‌دار می‌شود.
برخی از علائم و نشانه‌های دیگر اختلال شخصیت پارانویید به شرح زیر هستند؛
- افزایش غیرعادی سطح هوشیاری
- حساسیت به انتقاد
- پرخاشگری
- سخت‌گیری عاطفی
- نیاز بیش از حد به تنها بودن یا تنها کار کردن
مشکلات مربوط به سوءمصرف مواد هم در میان مبتلایان به این اختلال شایع است.
تشخیص اختلال شخصیت پارانویید
برای تشخیص قطعی این اختلال روان‌پزشک یا روان‌درمانگر فرد را ارزیابی می‌کند تا ببیند آیا معیارهای اختلال شخصیت پارانویید را که در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی مشخص شده، برآورده می‌کند یا خیر.
راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، اختلال شخصیت پارانویید را تحت عنوان بی‌اعتمادی و سوءظن عمیق نسبت به دیگران توصیف می‌کند. طبق این راهنما، افرادی که چنین احساساتی دارند انگیزه‌ی دیگران را معمولا بدخواهانه و کینه‌توزانه تفسیر می‌کنند.
متخصصان سلامت روان فقط در صورتی که فرد حداقل چهار نمونه از معیارهای زیر را داشته باشد، می‌توانند او را مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید بدانند؛
- مشکوک بودن به دیگران درباره‌ی اینکه آن‌ها ممکن است قصد سوءاستفاده، آسیب رساندن یا فریب را داشته باشند.
- نگرانی درباره‌ی اعتماد کردن و همچنین وفاداری اعضای خانواده، دوستان یا همکاران.
- اجتناب از اعتماد به دیگران به دلیل ترس از اینکه ممکن است مردم هرگونه اطلاعات شخصی ارایه شده را علیه خودش استفاده کنند.
- تفسیر سخنان دیگران یا رویدادهای مختلف به‌عنوان تحقیر یا تهدید بدون وجود توجیهی منطقی.
- نگه‌داشتن کینه‌ها.
- تصور حمله به شخصیت و شهرت فرد از سوی دیگران بدون اینکه این مسأله برای کسی مشهود باشد و رفتار پرخاشگرانه در پاسخ به این حملات فرضی.
- سوظن درباره‌ی خیانت همسر یا شریک زندگی بدون توجیهی منطقی.
برخی از معیارهای تشخیصی این اختلال با معیار اختلالات دیگر تا حدودی همپوشانی دارند که در ادامه آورده شده‌اند؛
- اختلال دو قطبی
- اسکیزوفرنی
- اختلال افسردگی با ویژگی‌های روان‌پریشی
- سایر اختلالات روان‌پریشی
به دلیل این همپوشانی، متخصص بهداشت روان فقط در صورتی می‌تواند اختلال شخصیت پارانویید را تشخیص بدهد که علائم در حالت کلی قابل انتساب به یکی از شرایط فوق نباشد.
علل بروز اختلال شخصیت پارانویید
بیشتر مطالعاتی که به بررسی علل اختلالات روان‌شناختی مختلف پرداخته‌اند، اختلالات شخصیت را به صورت گروهی بررسی کرده‌اند. به همین دلیل، شناسایی علل بروز یک اختلال شخصیتی خاص مانند اختلال شخصیت پارانویید دشوار است.
با این حال، طبق یک پژوهش که در سال ۲۰۱۷ انجام شده است، شواهد به طور مداوم نشان داده‌اند که ضایعه‌های روانی در دوران کودکی یک عامل خطرزا برای شکل‌گیری این اختلال در افراد هستند.
محققان همچنین عوامل دیگری را شناسایی کرده‌اند که ممکن است باعث بروز علائم اختلال شخصیت پارانویید در سنین نوجوانی و بزرگ‌سالی شوند. این عوامل شامل زیر هستند؛
- غفلت کردن عاطفی
- غفلت کردن جسمی
- غفلت در نظارت
- عصبانیت شدید یا بی‌اساس والدین
تحقیقات بیشتری برای کشف علل و عوامل خطرساز بروز این اختلال لازم است.
درمان
محققان به تازگی مطالعات در خصوص اختلال شخصیت پارانویید را آغاز کرده‌اند، بنابراین در حال حاضر اطلاعات کمی درباره‌ی درمان این بیماری در دسترس است.
هیچ‌گونه آزمایش بالینی درباره‌ی این اختلال شخصیتی صورت نگرفته و اطلاعات چندانی در این خصوص در دسترس محققان نیست دلیل آن هم این است که در حال حاضر این مسأله از نظر پزشکان از اولویت بالایی برخوردار نیست و تعداد شرکت‌کنندگان داوطلب هم برای این نوع آزمایش‌ها کم است.
با این حال، متخصصان روان‌پزشکی و روان‌درمانگران عموما گزینه‌های درمانی زیر را برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید در نظر می‌گیرند.
دارودرمانی
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) هنوز هیچ درمان دارویی را برای این اختلال شخصیت تأیید نکرده است.
برخی متخصصان پیشنهاد کرده‌اند که اختلال شخصیت پارانویید را با همان درمان‌های دارویی که متخصصان بهداشت روان برای درمان اختلال شخصیت مرزی (BPD) استفاده می‌کنند، درمان کنند. پیش‌فرض این امر این است که این دو اختلال دارای ویژگی‌های تشخیصی مشابه مانند خصومت و پرخاشگری نسبت به دیگران هستند.
اگرچه سازمان غذا و داروی آمریکا هنوز هیچ دارویی را برای درمان این اختلال شخصیتی تأیید نکرده است، اما متخصصان بهداشت روان ممکن است داروهای زیر را برای کاهش حالت‌های پرخاشگری تجویز کنند:
- داروهای ضد روان‌پریشی
- داروهای تثبیت‌کننده‌های خلقی
- داروهای ضدافسردگی
با این حال، در یک مطالعه که در سال ۲۰۱۷ انجام شد اشاره شد که تأثیرات این داروها بسیار اندک است و تأثیر چشمگیری روی کاهش علائم بیمار نمی‌گذارند.
روان‌درمانی
همانند روش دارودرمانی، پزشکان اطلاعات زیادی درباره‌ی تأثیر روان‌درمانی بر روی اختلال شخصیت پارانویید ندارند.
با این حال، بسیاری از روان‌پزشکان بر این باورند که درمان شناختی رفتاری ممکن است به کاهش علائم این اختلال کمک کند و برخی مطالعات موردی هم استفاده از آن را تأیید می‌کنند.
هدف کلی از درمان این است که
- شخص را تشویق کند که به دیگران اعتماد بیشتری کند.
- فرد را از زیر سؤال بردن وفاداری اعضای خانواده و دوستان نزدیک منصرف کند.
- از سوء تعبیر اظهارنظرهای معمولی به‌عنوان تهدید یا توهین توسط شخص جلوگیری کند.
- مانع از واکنش همراه با عصبانیت فرد در برابر توهین‌های ادراک شده شود.
- شخص را تشویق کند که نسبت به دیگران بیشتر بخشنده و باگذشت باشد.
عوارض
اختلال شخصیت پارانویید یکی از دلایل اصلی معلولیت روانی و ناکارآمدی در ایالات متحده است. این اختلال می‌تواند کیفیت زندگی فرد را کاهش داده و بر روابط فرد با خانواده، دوستان و همکارانش تأثیر منفی بگذارد.
این اختلال می‌تواند در قالب پرخاشگری و خشونت نسبت به دیگران ظاهر شود. در نتیجه، افراد مبتلا به این اختلال ممکن است از نظر اجتماعی منزوی و افسرده باشند.
مشخص نیست که آیا میزان خودکشی در افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید بیشتر است یا خیر. با این حال، این اختلال شخصیت اغلب در کنار سایر اختلالاتی رخ می‌دهد که با افزایش خطر خودکشی ارتباط مثبت دارد.
جمع‌بندی
راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی از سال ۱۹۸۰ اختلال شخصیت پارانویید را در بین اختلال‌های شخصیتی درج کرده است. با این وجود، بسیاری از متخصصان حوزه‌ی سلامت روان هنوز با این اختلال آشنایی چندانی ندارند.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانویید تمایلی به شرکت در مطالعات بالینی ندارند. بسیاری هم در برابر مشاوره با روان‌درمانگر یا روان‌پزشک و دریافت معالجه مقاومت می‌کنند.
در حال حاضر، درمان‌های مؤثر زیادی برای اختلال شخصیت پارانویید وجود ندارد. برخی مطالعات موردی نشان می‌دهد که روان‌درمانی ممکن است به کاهش برخی از علائم این اختلال کمک کند. با این حال، تحقیقات بیشتر برای ایجاد راهکارهای درمانی مناسب لازم است.
منبع: Medical News Today
