پماد ضد درد و نحوه‌ی استفاده از آن؛ پاسخ به ۸ سوال مهم
چه از درد آرتروز رنج ببرید و چه در حین ورزش آسیب دیده باشید، احتمالا حداقل یک بار از داروهای مسکن یا ضددرد استفاده کرده‌اید. این داروها معمولا به‌صورت خوراکی مصرف می‌شوند، اما نوع موضعی آن‌ها هم وجود دارد که اغلب به‌شکل پماد، کرم یا ژل عرضه میشود. بسیاری از پمادهای ضددرد بدون نسخه به فروش می‌رسند، اما بعضی از آن‌ها حتما باید توسط پزشک تجویز شوند. در ادامه به ۸ سوال مهم درباره‌ی پماد ضد درد پاسخ می‌دهیم. با ما همراه باشید.
۱. پماد ضد درد قوی خارجی یا ایرانی حاوی چه موادی است؟
۲. در چه مواردی می‌توان از پماد ضد درد قوی زانو یا کمر استفاده کرد؟
۳. چقدر طول می‌کشد تا پماد ضد درد قوی کمر یا زانو اثر کند؟
۴. فواید استفاده از پماد ضد درد چیست؟
۵. آیا استفاده از پماد ضد درد عضلانی قوی می‌تواند خطرناک باشد؟
۶. چگونه از پماد ضد درد استفاده کنید تا خطر عوارض جانبی کاهش یابد؟
۷. در چه مرحله‌ای باید استفاده از پماد ضد درد را متوقف کرد و نزد پزشک رفت؟
۸. پماد یا چسب ضددرد، کدام محصول مناسب‌تر است؟
۱. پماد ضد درد قوی خارجی یا ایرانی حاوی چه موادی است؟
مسکن‌های موضعی از مواد مختلفی تشکیل شده‌اند که عبارتند از:
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) از جمله دیکلوفناک به‌صورت پماد، کرم، ژل، لوسیون یا چسب تولید می‌شوند. NSAIDs موضعی معمولا برای مفاصل نزدیک به پوست مثل زانو و آرنج مناسب هستند و برای درمان درد ناشی از رگ‌به‌رگ شدن، پیچ‌خوردگی یا آرتروز استفاده می‌شوند. معمولا استفاده از این محصولات به کسانی که در حال حاضر از NSAIDs خوراکی مثل ایبوپروفن استفاده می‌کنند توصیه نمی‌شود، چون بعید است که بتوانند تاثیر بیشتری روی درد داشته باشند.
NSAIDs موضعی ممکن است باعث واکنش‌های پوستی مانند بثورات پوستی، خارش یا سوزش شوند. چنانچه باردار هستید یا سابقه‌ی خونریزی گوارشی، زخم گوارشی، بیماری کبدی یا کلیوی، فشار خون بالا، حمله‌ی قلبی، نارسایی قلبی یا سکته‌‌ی مغزی را دارید، قبل از استفاده از NSAIDs موضعی با پزشک یا داروساز صحبت کنید.
علاوه بر این، اگر در مفاصل متعدد احساس درد می‌کنید، از NSAIDs موضعی استفاده نکنید. چون مالیدن آن‌ها روی بخش وسیعی از بدن ممکن است به جذب بیش از حد دارو منجر شود. در این شرایط احتمالا بهتر است از داروهای خوراکی استفاده کنید.
کانترایریتیشن‌ها
مواد کانترایریتیشن یک احساس گرما یا سرمای موقت روی پوست ایجاد می‌کنند که می‌تواند سیگنال‌های درد را مختل کند. از این روش معمولا برای تسکین درد عضلات یا درد ناشی از آرتریت (مشکلات مفصلی) استفاده میشود.
منتول که در بدن احساس خنکی ایجاد می‌کند رایج‌ترین ماده‌ای است که به‌عنوان کانترایریتیشن مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته احتمال دارد از مواد دیگری مثل اکالیپتوس و کافور هم استفاده شود.
کانترایریتیشن‌ها معمولا بی‌خطر هستند و فقط به عوارض جانبی جزئی مانند تحریک پوست منجر می‌شوند. با این حال، بوی قوی آن‌ها ممکن است برای بعضی از افراد آزاردهنده باشد.
سالیسیلات
سالیسیلات‌ها با ارائه‌ی دوز کمی از داروهای ضدالتهاب که از نظر شیمیایی مشابه‌ی آسپرین هستند، به تسکین درد کمک می‌کنند. محصولات ضددرد حاوی سالیسیلات برای درمان درد مفاصل نزدیک پوست از جمله انگشت‌ها، آرنج و زانو گزینه‌ی ایدئالی محسوب می‌شوند.
سالیسیلات‌ها برخلاف کانترایریتیشن‌ها بدون بو هستند. اما ممکن است برای کسانی که به آسپرین حساسیت دارند مناسب نباشند یا روی داروهای رقیق‌کننده‌ی خون تاثیر بگذارند. به همین دلیل، توصیه میشود بدون مشورت با پزشک از آن‌ها استفاده نکنید.
کپسایسین
کپسایسین ماده‌ی فعال موجود در فلفل چیلی است و برای درمان درد ناشی از آرتروز، زونا و نوروپاتی (آسیب‌دیدگی اعصاب) استفاده میشود. برخلاف حس خنک‌کننده‌ای که منتول ایجاد می‌کند، کپسایسین باعث احساس سوزش میشود و با کاهش مواد انتقال‌دهنده‌ی درد در سلول‌های عصبی اثرات خود را اعمال می‌کند.
کپسایسین می‌تواند حتی روی مفاصل عمیق زیر پوست مانند پشت، باسن و شانه‌ها هم تاثیر بگذارد. اما ممکن است لازم باشد چند هفته هر روز از آن استفاده کنید تا درد بهبود یابد. از سوی دیگر، احتمال دارد احساس سوزش ناشی از آن برای بعضی افراد خیلی آزاردهنده باشد. بنابراین ابتدا باید مقدار کمی از محصول را روی یک ناحیه‌ی کوچک از پوست امتحان کنید.
قبل از مالیدن پماد ضد درد حاوی کپسایسین روی پوست حتما دستکش بپوشید و بعد از اتمام کار، دست‌های خود را بشویید. همچنین مراقب باشید که محصول با چشم یا دهان شما تماس پیدا نکند.
لیدوکائین
لیدوکائین با بی‌حس کردن پوست به کاهش درد کمک می‌کند. این ماده برای تسکین درد ناشی از آتریت، مشکلات اسکلتی-عضلانی و جراحی مفید است. اما استفاده بیش از حد از آن می‌تواند به عوارض جانبی جدی مانند ضربان قلب نامنظم منجر شود، بنابراین مهم است که دقیقا طبق دستورالعمل شرکت سازنده یا توصیه‌ی پزشک عمل کنید. زنان باردار یا شیرده و بیماران مبتلا به مشکلات قلبی و کبدی هم باید در مورد عوارض احتمالی آن با پزشک مشورت کنند.
از لیدوکائین همراه با کیسه‌ی آب گرم یا کیسه‌ی یخ استفاده نکنید. چون اثر بی‌حس‌کننده لیدوکائین باعث میشود گرما و سرما را به‌خوبی متوجه نشوید که این می‌تواند به سوختگی یا آسیب‌دیدگی پوست منجر شود.
کانابیدیول (CBD)
کانابیدیول (CBD) که از گیاه‌ی شاهدانه گرفته میشود، ماده‌ی دیگری است که اخیرا برای تولید ضدردهای موضعی به‌کار می‌رود. CBD توسط پوست جذب میشود و درد التهابی و نوروپاتیک (ناشی از آسیب‌دیدگی اعصاب) را کاهش می‌دهد. همچنین بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که می‌تواند به کاهش اضطراب و بهبود خواب کمک کند (۲ مشکل رایجی که اغلب با درد مزمن مفاصل مرتبط هستند).
ضددردهای موضعی حاوی CBD برای کسانی که به‌طور کلی نمی‌خواهند از NSAIDs استفاده کنند یا احساس بی‌حسی و گرمای سایر محصولات را دوست ندارند، گزینه‌ی مناسبی هستند. با این حال، این محصولات ممکن است معایبی هم داشته باشند. برای مثال، احتمالا نسبت به سایر مسکن‌های موضعی گران‌تر هستند.
۲. در چه مواردی می‌توان از پماد ضد درد قوی زانو یا کمر استفاده کرد؟
مسکن‌های موضعی بدون نسخه اغلب به‌منظور درمان خانگی برای درد ساق پا، زانو، کمر و… استفاده می‌شوند و روی دردهای اسکلتی- عضلانی حاد بهترین اثر را دارند. به‌طور کلی، از این محصولات می‌توان برای درمان موارد زیر استفاده کرد:
- آرتریت (مشکلات مفصلی)
- کشیدگی و درد عضلات
- رگ‌به‌رگ شدن یا پیچ‌خوردگی
علاوه بر این، شواهد بیانگر آن است که محصولات ضددرد موضعی می‌توانند ناراحتی و درد مرتبط با سرطان را بهبود بخشند.
۳. چقدر طول می‌کشد تا پماد ضد درد قوی کمر یا زانو اثر کند؟
مسکن‌های موضعی با جذب شدن به داخل پوست و اثر روی بافت‌های داخل آن باعث تسکین درد می‌شوند. داروهای مختلف جذب و اثر متفاوتی روی پوست دارند، اما شروع اثربخشی اکثر آن‌ها حدودا بین ۳۰ دقیقه تا یک ساعت طول می‌کشد.
۴. فواید استفاده از پماد ضد درد چیست؟
ضددردهای موضعی نسبت به داروهای مسکن خوراکی چند مزیت مهم دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
عوارض جانبی کمتری ایجاد می‌کنند
مسکن‌های موضعی فقط روی ناحیه‌ی آسیب‌دیده اعمال می‌شوند، در حالی که داروهای خوراکی می‌توانند در سراسر بدن پخش شوند. بنابراین در حین استفاده از محصولات موضعی با عوارض جانبی کمتری روبه‌رو می‌شوید. برای مثال، آن‌ها از دستگاه‌ی گوارش عبور نمی‌کنند و مانند بعضی از داروهای خوراکی مثل ایبوپروفن باعث رفلاکس اسید یا ناراحتی معده نمی‌شوند.
ممکن است موثرتر از داروهای خوراکی باشند
درد عضلانی-اسکلتی (درد عضلات، رباط‌ها، تاندون‌ها یا استخوان‌ها) معمولا به مسکن‌های موضعی بهتر پاسخ می‌دهد. مطالعات زیادی نشان داده‌اند که NSAIDs موضعی می‌توانند برای دردهای اسکلتی- عضلانی حاد مانند رگ‌به‌رگ شدن و کشیدگی بسیار موثر باشند و به درمان آرتروز کمک کنند.
به درمان دردهای نوروپاتیک کمک می‌کنند
نوروپاتی یا درد ناشی از آسیب‌دیدگی اعصاب را می‌توان به‌طور موثر با مسکن‌های موضعی از جمله بی‌حس‌کننده‌ها یا محصولات حاوی کپسایسین درمان کرد. دیابت نوع ۲ یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که می‌تواند باعث نوروپاتی شود. شواهد بیانگر آن است که بعضی از افراد مبتلا به این بیماری به‌خوبی به مسکن‌های موضعی حاوی کپسایسین پاسخ می‌دهند.
درد بعد از جراحی را کاهش می‌دهند
پس از جراحی ممکن است پزشک به منظور کنترل درد برای شما مسکن موضعی تجویز کند. در این شرایط مهم است که از پماد ضد درد دقیقا طبق دستور استفاده کنید و در صورت بروز هر گونه نگرانی یا علامت غیرعادی فورا نزد پزشک بروید.
۵. آیا استفاده از پماد ضد درد عضلانی قوی می‌تواند خطرناک باشد؟
از آنجا که پماد ضد درد به‌گونه‌ای طراحی شده است که به‌صورت موضعی عمل کند، مقدار آن در گردش خون بسیار پایین است. بنابراین به‌ندرت عوارضی مشابه‌ی داروهای خوراکی ایجاد می‌کند. با این حال، همیشه خطر تحریک یا تورم پوست وجود دارد. معمولا هنگامی که پماد را از روی پوست برمی‌دارید یا آن را می‌شویید، تحریک در عرض چند ساعت از بین می‌رود.
مهم است که از پماد ضد درد دقیقا طبق دستورالعمل شرکت سازنده یا تجویز پزشک استفاده کنید. اگر این محصول بیش از حد مصرف شود یا بیشتر از مدت زمان توصیه‌شده روی پوست باقی بماند، ممکن است علائم بدتر شوند. مواردی وجود داشته است که استفاده‌ی نادرست از مسکن‌های موضعی حاوی سالیسیلات به عوارض جانبی جدی و حتی مرگ منجر شده است.
۶. چگونه از پماد ضد درد استفاده کنید تا خطر عوارض جانبی کاهش یابد؟
در حین استفاده از مسکن‌های موضعی از کیسه‌ی آب گرم یا پد حرارتی استفاده نکنید. چون این کار باعث میشود محصول با سرعت بیشتری در جریان خون جذب شود. علاوه بر این، توصیه میشود موارد زیر را رعایت کنید:
- برچسب یا بروشور ضددرد موضعی را با دقت بخوانید.
- قبل از استفاده از پماد یا سایر مسکن‌های موضعی، دستکش بپوشید و بعد از اتمام کار، دست‌های خود را به‌خوبی بشویید.
- از محصولات موضعی روی زخم‌های باز یا پوست آسیب‌دیده استفاده نکنید (بسته به شرایط ممکن است برای بهبود زخم لازم باشد بهترین پماد ترمیم‌کننده را پیدا کنید).
- مراقب باشید که ضددردهای موضعی را نزدیک چشم یا اندام تناسلی خود نمالید.
- اگر احساس سوزش شدید داشتید، از یک حوله برای پاک کردن محصول از روی پوست استفاده کنید.
- در صورت ایجاد بثورات پوستی، قرمزی یا سوزش، مصرف محصول را متوقف کنید و موضوع را به پزشک اطلاع دهید.
- اگر دچار کهیر، تورم صورت، مشکل در تنفس یا واکنش شدید پوستی شدید، به‌دنبال مراقبت‌های پزشکی اورژانسی باشید.
- در یک ناحیه خاص از بیش از یک مسکن موضعی استفاده نکنید، مگر اینکه پزشک دستور داده باشد.
- اگر از داروی خوراکی از جمله مکمل دارویی برای زانو درد و… استفاده می‌کنید یا بیماری دیگری دارید که مستلزم مصرف دارو است، با پزشک در مورد تداخل آن با مسکن‌های موضعی صحبت کنید.
- بدون مشورت با پزشک، در دوران بارداری یا شیردهی از مسکن موضعی استفاده نکنید.
۷. در چه مرحله‌ای باید استفاده از پماد ضد درد را متوقف کرد و نزد پزشک رفت؟
از اکثر مسکن‌های موضعی نباید بیش از هفت روز استفاده کرد، چرا که مصرف آن‌ها برای مدت طولانی می‌تواند به ایجاد بثورات پوستی یا حتی گاهی‌اوقات سوختگی شیمیایی منجر شود. اگر با مشکل تحریک پوست مواجه شدید، استفاده از این محصولات را متوقف کنید.
همچنین در صورتی که درد با درمان‌های خانگی از بین نرفت، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند با تجویز داروهای موضعی یا خوراکی قوی به شما در تسکین درد شدید و آزاردهنده کمک کند.
۸. پماد یا چسب ضددرد، کدام محصول مناسب‌تر است؟
پاسخ این سوال تا حد زیادی به ترجیحات شخصی شما بستگی دارد، اما بررسی مواد فعال موجود در هر محصول هم مهم است. بنابراین ابتدا تصمیم بگیرید که به‌دنبال چه چیزی هستید و سپس برچسب محصول مورد نظر خود را بخوانید.
در قسمت‌هایی از بدن که خم نمی‌شوند، می‌توان به‌راحتی از چسب ضددرد استفاده کرد. بنابراین برای تسکین درد کمر یا گردن می‌توانید به‌سراغ چسب بروید. اما بهتر است برای کاهش درد آرنج یا زانو از پماد، کرم یا ژل استفاده کنید تا مفصل بتواند به‌راحتی حرکت کند و خم شود.
کلام پایانی
این روزها محصولات موضعی زیادی برای تسکین درد وجود دارد که در این مقاله به تعدادی از رایج‌ترین انواع آن‌ها اشاره کردیم. استفاده‌ی نادرست از پماد ضد درد پا، کمر و… ممکن است سلامتی را تحت تاثیر قرار دهد یا به عوارض جانبی جدی منجر شود. بنابراین، مثل همیشه، صحبت کردن با پزشک می‌تواند به شما در انتخاب محصول مناسب و استفاده‌ی درست از آن کمک کند.
علاوه بر این، به یاد داشته باشید که گاهی‌اوقات محصولات موضعی به‌تنهایی موثر نیستند و تسکین درد نیازمند به‌کارگیری استراتژی‌های مختلف از جمله استفاده از داروهای خوراکی، مصرف مکمل‌های غذایی و اصلاح سبک زندگی است.
منابع: health.clevelandclinic, healthline, shape, arthritis-health, jamanetwork
