فرهنگ سازمانی چیست و چطور آن را بهبود ببخشیم؟
شیوع بیماری کرونا باعث تغییر بزرگی در فرهنگ سازمانی شرکت‌ها شده است. همه‌گیری کرونا باعث شد تا خیلی از شرکت‌ها ناچار به استفاده از روش‌های دورکاری و یا ترکیبی از دورکاری و حضور فیزیکی شوند. در این شرایط، بررسی‌ها حاکی از آن است که ۵۷ درصد شرکت‌ها انتظار دارند تغییرات چشمگیری در فرهنگ سازمانی آنها شکل بگیرد.
در واقع، این بحران را می‌توان فرصتی برای شرکت‌ها دانست که اولویت‌های خود را مجدداً بررسی کنند و محیط کاری را طوری بسازند که کارکنان در آن احساس امنیت، تعهد و اشتیاق داشته باشند و بتوانند بهره‌وری خود را افزایش دهند.
فرهنگ سازمانی چیست؟
در ابتدا، خیلی مهم است که منظور خود از فرهنگ سازمانی را تعریف و مشخص کنید. ارائه تعریف خیلی مشخصی از فرهنگ سازمانی چندان راحت نیست. آیا فرهنگ سازمانی مجموعه ارزش‌ها است؟ رفتارها و نگرش‌ها؟ یا رسم و سنت‌های مرسوم؟ در واقع، همه‌ی اینها و حتی بیشتر، شامل فرهنگ سازمانی یک مجموعه میشود.
مجموعه Forbes فرهنگ سازمانی را این‌چنین تعریف می‌کند «محیطی که همیشه در اطراف ما است». «فرهنگ سازمانی مجموعه‌ای نگرش‌ها، اعتقادات و رفتارها است که محیط عادی و روزمره کاری ما را شکل می‌دهند.»
شاید ساده‌ترین توضیح در مورد فرهنگ سازمانی را بتوان تعریفی که Marvin Bower ارائه کرده بدانیم «روشی که کارها را در سازمان انجام می‌دهیم».
بااین‌حال، فرقی نمی‌کند که فرهنگ سازمانی را چطور تعریف کنیم. اندازه‌گیری فرهنگ سازمانی خیلی دشوار است، چراکه موضوع ملموسی نیست. فرهنگ سازمانی در واقع احساسی است که در محل کار دارید و نمی‌توان آن را تنها مجموعه‌ای از قوانین دانست. هر سازمانی محیط و شخصیت خاص خود را دارد و بررسی و کشف تمام پیچیدگی‌های هر سازمان کاری نیست به راحتی قابل انجام و اندازه‌گیری باشد.
پیتر دروکر، مشاور مدیریت سرشناس و نویسنده، می‌گوید «فرهنگ سازمانی می‌تواند استراتژی را نابود کند. سازمان‌ها متوجه خواهند شد که شما می‌توانید بهترین استراتژی و بهترین کارکنان دنیا را داشته باشید، اما اگر فرهنگ سازمانی درستی نداشته باشید، هیچ‌کدام از اینها اهمیت ندارند.» فرهنگ سازمانی را می‌توان هوایی دانست که در آن نفس می‌کشید. اگر مسموم باشد، سازمان از بین می‌رود.
چرا فرهنگ سازمانی اهمیت دارد؟
به همین خاطر است که تمرکز بر فرهنگ سازمانی اصلی‌ترین اولویت برای سازمان‌هایی است که به دنبال تغییر نحوه کار افراد و یا احساس آنها نسبت به کار هستند. در ادامه، چند دلیل خاص برای اهمیت آن و حوزه‌هایی که می‌تواند تأثیر بگذارد و همچنین روش‌هایی را مطرح می‌کنیم که از طریق آنها می‌توانید تغییرات مثبتی در فرهنگ شرکتی خود ایجاد کنید.
رفاه کارکنان
آیا سازمان شما برای سلامت روانی به‌اندازه سلامت جسمانی ارزش قائل است؟ فرهنگ محل کار تأثیر زیادی در رفاه کارکنان دارد و همه‌گیری کرونا نیز سازمان‌ها را بیشتر به این فکر سلامت، امنیت و رفاه کارکنان انداخته است.
در اساس مطالعه روند‌های جهانی سرمایه انسانی Deloitte که در سال ۲۰۲۱ انجام شده بود، رفاه کارکنان در رتبه اول قرار گرفت و ۸۰ درصد از رهبران سازمان‌ها آن را یکی از مهم‌ترین عوامل برای موفقیت سازمان خود تشخیص داده‌اند.
خیلی از سازمان‌ها به سمت دورکاری حرکت کرده‌اند و اقداماتی را برای ایجاد تعادل بیشتر بین زندگی کاری و شخصی کارکنان خود، از جمله ساعات کاری انعطاف‌پذیر و مبتنی بر مراقبت از کودکان به کار گرفته‌اند. این کارها به کارکنان کمک می‌کند تا احساس حمایت و ارزشمندی داشته باشند.
عملکرد و بهره‌وری کارکنان
فرهنگ سازمانی بر نحوه عملکرد افراد تأثیر می‌گذارد که این امر در نهایت می‌تواند تأثیر مستقیمی بر درآمد آنها داشته باشد. یک محل کار شاد و حامی، به افراد انرژی می‌دهد تا هر روز با انگیزه سر کار بیایند. همچنین، روحیه و تمرکز آنها را نیز تقویت می‌کند. سازمان‌هایی که فرهنگ قوی‌تری داشته باشند، معمولاً موفق‌تر بوده و سطوح بالاتری از بهره‌وری دارند.
در واقع، بر اساس تحقیقی که توسط دانشگاه آکسفورد انجام شده، کارمندان شاد ۱۳ درصد بهره‌وری بیشتری از کارکنان ناراحت دارند.
ارتباطات
فارغ از بحث نقش‌ها و مسئولیت‌های فردی، ارتباط خوب و مؤثر باعث شکلگیری اعتماد و احترام متقابل میشود. فرهنگ‌های سازمانی که در آنها افراد نمی‌توانند سؤال بپرسند، ایده‌های خود را مطرح کنند و یا به راحتی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند، شفافیت کمتری دارند و ممکن است بهترین نتیجه و عملکرد را دریافت نکنند. برای دستیابی به تعامل و انگیزه، ارتباطات باید شامل گفتگوهای باز و دو طرفه باشد.
شفافیت
شفافیت در کسب و کار را می‌توان کلید جلب اعتماد دانست. اگر بتوانید یک محیط کاری باز بسازید، کارکنان می‌توانند به روش‌های سازنده‌ای ارتباط برقرار کنند. از آنجایی که سازمان‌ها نظرات واقعی و ایده‌های جدیدی در مورد گوشه و کنار سازمان خود می‌شنوند، این جلسات کاری و جلسات طوفان فکری اهمیت بسیار بیشتری پیدا می‌کنند و واقعاً برای کسب‌وکار مفید هستند.
استخدام
سازمان‌هایی که فرهنگ و هویت برند قوی‌تری داشته باشند، احتمال خیلی بیشتری وجود دارد که بتوانند استعدادهای بهتر و صحیحی را جذب کنند. ایجاد وب‌سایتی که در آن ارزش‌ها و اهداف اصلی سازمان شما به‌وضوح بیان می‌شوند به داوطلبان شغلی کمک می‌کند تا ارزیابی کرده و متوجه شوند آیا برای کسب‌وکار شما مناسب هستند یا خیر. سازمان‌ها همچنین این فرصت را پیدا می‌کنند تا استعدادهای برتر را متقاعد کنند که ارزش‌ها و فرهنگشان برای آنها مناسب است.
کار تیمی
موفق‌ترین سازمان‌ها سعی دارند تا کارکنان خود را با پیش‌زمینه‌های مختلف از سراسر دنیا جمع کرده و محیطی را فراهم کنند که آنها احساس کار تیمی و یکدست بودن پیدا کنند. حتی افرادی که ظاهر و یا شخصیت‌های کاملاً متفاوتی دارند هم می‌توانند با استفاده از همین هدف و فرهنگ مشترک سازمانی با سایر همکاران خود ارتباط برقرار کنند و نقطه اشتراکی با آنها پیدا کنند. امروزه موفق‌ترین تیم‌ها و گروه‌ها کاملاً اذعان دارند که تنوع و تفاوت برای موفقیت الزامی است.
فرهنگ سازمانی خوب و مبتنی بر همکاری می‌تواند تمامی مرزهای ارتباطی بین تیم‌های مختلف را بین ببرد. از سوی دیگر، یک سازمان با محیطی مسموم می‌تواند کارکنانی خودخواه پرورش دهد که یکدیگر را مقصر می‌دانند.
کیفیت خدمات
فرهنگ سازمانی سالم و مناسب کارکنان را تشویق می‌کنند که برای ارائه بهترین کیفیت و عملکرد در کار خود تلاش کنند. زمانی که کارکنان در محیط کاری خود شاد باشند، توانمند شده باشند و در تصمیمات دخالت داده شوند، بازدهی خیلی بهتری خواهند داشت. سازمان‌ها می‌توانند بازدهی خیلی بیشتری از این دست کارکنان انتظار داشته باشند. این موضوع باعث شکلگیری یک فرهنگ قدرتمند میشود که تمام سازمان را قوی و توانمندتر می‌کند؛ بنابراین، خدمات و کالاهای ارائه شده توسط آن سازمان نیز استانداردها و کیفیت خیلی بهتری خواهند داشت.
شهرت
امروزه با ظهور و محبوبیت رسانه‌های اجتماعی هر فردی توانسته تریبون اختصاصی خودش را پیدا کند. احتمالاً همه‌ی ما با پست‌ها و نوشته‌های مختلفی در این رسانه‌ها مواجه شده باشیم که در نقد سازمان خاصی نوشته شده‌اند. خیلی از این پست‌ها توسط افرادی ارسال می‌شوند که پیش‌تر در آن سازمان عضو بوده‌اند. مخاطبان آنها که شناختی از آن سازمان ندارند، بر اساس همین شنیده‌ها سازمان را قضاوت خواهند کرد و تصویری منفی از آن پیدا می‌کنند. بهبود این نگرش ایجاد شده می‌تواند خیلی دشوار بوده و هزینه زیادی برای سازمان داشته باشد. کسب‌وکارهایی به سلامت کارکنان خود اهمیت می‌دهند و دغدغه‌های آنها برایشان مهم است و از آنها پشتیبانی می‌کنند می‌توانند خود را از چنین آسیب‌هایی مصون نگاه دارند. از سوی دیگر، همان‌طور که پیش‌تر هم بیان شد، چنین محیط‌هایی نه‌تنها باعث رشد و پیشرفت هرچه بیشتر کارکنان میشود، بلکه حتی ممکن است احتمال تبلیغات و ایجاد شهرت مثبت برای سازمان را نیز افزایش دهد.
طبق تحقیقی که CBI در کشور انگلستان انجام داده بود، ۶۹ درصد از مردم عوام و عادی بر این باور هستند که رفتار مناسب با کارکنان بهترین و مؤثرترین راه برای بهبود شهرت و اعتبار سازمان است.
انجام صحیح این کارها می‌تواند اثرات مثبت بسیار چشمگیری در سازمان داشته باشد. ولی یک فرهنگ سازمانی مسموم نیز توانایی دارد که دقیقاً عکس همین کار را انجام دهد.
چطور فرهنگ سازمانی را ایجاد کنیم؟
ایجاد محیط کاری سالم و عالی چیزی نیست که یک‌شبه به دست بیاید. این کار مستلزم تصمیم‌گیری‌های متعدد و تغییرات زیادی است. بسته به شرایط مختلفی که پیش می‌آید، نگرش سازمان نیز باید تغییر کرده و تغییراتی را ایجاد کند. با این حال، برای شروع ایجاد فرهنگ سازمانی مثبت و مؤثر، بهتر است روی موارد زیر که جزو کلیدی‌ترین موارد هستند تمرکز کنید.
ارزش‌های سازمانی
این خیلی مهم است که هسته‌ای از ارزش‌های اصلی و بنیادی داشته باشید که نشان‌دهنده فلسفه و باور سازمان شما است. کارکنان باید نسبت به این ارزش‌ها آگاه باشند و مدیران و تصمیم‌گیران اصلی سازمان نیز باید دقت کنند که تمام این موارد به‌خوبی اطلاع‌رسانی شده و به کارکنان منتقل میشود.
یادتان باشد که این ارزش‌ها باید واقعی باشند. مدیران سازمان نباید تنها ارزش‌های جالب و جذابی را روی کاغذ نوشته و به‌عنوان هسته اصلی اهداف سازمان معرفی کنند. برای شروع روی چیزها و کارهایی تمرکز کنید که سازمان شما واقعاً آنها را انجام می‌دهد. چطور با کارکنان و یا مشتریان خود رفتار می‌کنید؟ تیم مدیریتی شما چقدر متنوع است؟
اگر احساس می‌کنید که ضعفی و یا نقصی وجود دارد، آن را به عنوان یک هدف در نظر بگیرید و برای رسیدن و دستیابی به آن برنامه‌ریزی کنید. فرهنگ سازمانی فعلی را به مرور تغییر دهید تا بالاخره به هدف خود برسید. به همین ترتیب، اگر احساس می‌کنید فرهنگ سازمانی فعلی شما چیزی نیست که دلتان می‌خواهد و انتظار دارید، باید راهی و مسیری را برای ایجاد تغییرات موردنظر طراحی کنید.
هویت سازمان
هویت سازمان دقیقاً همان چیزی است که سایر افراد می‌بینند و باعث ایجاد تمایز سازمان کسب‌وکار شما در میان سایر رقبا و کل بازار میشود. هویت سازمان بسیار اهمیت دارد، چراکه افراد داخل و یا بیرون سازمان دقیقاً همین تصویر را از سازمان شما به دست می‌آورند. اگر می‌خواهید تخصص، حرفه‌ای‌گری و مسئولیت‌پذیری سازمان خود به نمایش بگذارید، باید توجه خیلی ویژه‌ای به مسئله هویت سازمان داشته باشید.
رهبری
ایجاد فرهنگ سازمانی و احساس مثبت در محیط کاری بدون توجه به نحوه رفتار و برقراری ارتباط مدیران امکان‌پذیر نیست. نحوه‌ی برقراری ارتباط و تشویق به کار تیمی، گشاده‌رویی، توانمندسازی کارکنان و دخیل کردن آنها در فرایند تصمیم‌گیری برای ایجاد فرهنگ سازمانی مثبت کاملاً حیاتی است. با این حال، این حیطه معمولاً مورد غفلت قرار می‌گیرد. بر اساس تحقیقی که انجام شده بود، ۶۰ درصد افراد بیان داشتند که مدیر سازمان دلیل اصلی آنها برای ترک سازمان بود. کاملاً واضح است که بی‌اعتمادی یکی از اصلی‌ترین دلایل برای خراب شدن رابطه بین کارکنان و رهبری سازمان است. به همین خاطر است که توصیه میشود مدیران به جای اینکه روی مسائل جزئی نیز دقت، دخالت و اعمال مدیریت کنند، سعی کارکنان خود را توانمند سازند.
کارکنان
کارکنان هر سازمانی را می‌توان ارزشمندترین دارایی‌های آن سازمان دانست. این افراد می‌توانند مجموعه‌ای بزرگ و متنوع از استعدادهایی باشند که هر یک شخصیت، باور، تجربه ارزش‌ها و توانایی‌های مختلفی را به سازمان اضافه می‌کند. سازمان‌ها قدر این شرایط را دانسته و از آن استقبال کنند. فرهنگ سازمانی که در تمام کارکنان احساس راحتی،مفید بودن و شادی داشته باشند می‌تواند به آنها کمک کند تا بهترین عملکرد خود را ارائه کنند و سازمان نیز می‌تواند از تمام پتانسیل‌های آنها استفاده کند.
سازمان‌ها باید یاد بگیرند که نگاه خود را فراتر از موضوعاتی مثل نژاد، جنسیت، رنگ پوست، ملیت و… برده و هر فرد تا کاملاً خنثی و بدون هیچ پیش‌زمینه‌ای بررسی کنند. بر اساس یکی از تحقیقات انجام شده، تنها ۳۲ درصد کارکنان بر این باور هستند که در محیط کاری می‌توانند خود واقعی خود را نشان دهند. ۴۴ درصد کارمندان رویکرد و تلاش سازمان برای توانمندسازی و تنوع‌بخشی به کارکنان را قابل احترام می‌دانند. بنابراین، این حیطه همچنان می‌تواند فرصتی عالی برای سازمان‌ها ایجاد کند تا با استفاده از آن پیشرفت کرده مزیت‌های متنوعی به دست بیاورند.
هنجارهای محل کار
هنجارهای محل کار با فرهنگ سازمانی تفاوت دارند. این مورد در واقع تنها بخشی از فرهنگ سازمانی است. هنجارها و آداب و رسوم موجود در محیط‌های کاری عموماً کارکنان را در انجام کارها راهنمایی می‌کنند. این هنجارها معمولاً مکتوب می‌شوند
از آنجایی که این قانون‌ها تبدیل به یکی از روتین‌های روزانه کارکنان سازمان میشود، باعث میشود که کارکنان همیشه احساس طبیعی بودن این هنجارها و شیوه کار را پیدا کنند. ولی یادتان باشد، حتی اگر یک کاری همیشه به شکل خاصی در یک سازمان انجام می‌شد به این معنا نیست که این کار امروزه نیز مورد تأیید و قبول است. هنجارها و محیط‌های کاری تغییر پیدا می‌کنند.
سیاست‌ها
قانون‌های سازمانی، تصمیمات، هنجارها و سیاست‌ها همگی فرهنگ سازمانی را شکل می‌دهد. مواردی مثل استخدام، بازنشستگی، کدهای پوشش، برنامه‌های آموزشی و ضمن خدمت، نظارت بر عملکرد، رفاه و ایجاد تعادل میان زندگی کاری و شخصی کارکنان، همگی می‌توانند مثال‌های از سیاست‌های سازمانی باشند که باعث شکلگیری فرهنگ آن سازمان می‌شوند. سیاست‌ها باید مشخص باشند و عواقب تخطی از این سیاست‌ها نیز باید مشخص باشد.
محیط کاری
محیط کاری باید جایی باشد که کارکنان در آن احساس امنیت، بهره‌وری و اشتیاق به کار داشته باشند. محیط فیزیکی سازمان اهمیت خیلی زیادی دارد، چراکه کارکنان در تمام طول روز در آنجا قرار دارند و ارتباط زیادی با روحیه و اخلاقیات آنها دارد. نورپردازی، میزان سروصدا، دما، چینش میزها و… همگی می‌توانند در روحیه کارکنان تأثیرگذار باشند. این موضوع کاملاً بدیهی است که هیچ‌کس دلش نمی‌خواهد حین کار کردن احساس بدی به محیط داشته باشد.
چطور فرهنگ سازمانی را بهبود ببخشیم؟
کارکنان و مدیران می‌توانند نقش فعالی در زمینه بهبود فرهنگ سازمانی ایفا کنند:
- در فرایند حضور، از جمله آموزش و راهنمایی شرکت کنید. تازه استخدام‌شده‌ها اگر فرهنگ مشارکتی و حمایتی را از بالا (مدیران) به پایین (کارکنان) ببینند، نگرش اولیه خوبی پیدا خواهند کرد.
- یک خط‌‌مشی شفاف برای پیشرفت و ارتقاء داشته باشید تا کارکنان بدانند برای رسیدن به سطح بعدی چه کاری باید انجام دهند. از بررسی عملکرد و مسیرهای شغلی برای سنجش پیشرفت استفاده کنید
- اعضای تیم را که عملکرد مناسبی داشته را شناسایی کرده و نمونه‌هایی از عملکردهای مثبت و موردنظر خودتان را نیز برای سایر کارکنان ارائه کنید تا بدانند چه رفتاری مورد پاداش قرار می‌گیرد. شما می‌توانید از یک پلتفرم برای شناخت کارمندان استفاده کنید، و در آن شما و سایر اعضای تیم می‌توانید به افراد به خاطر دستاوردها و رفتار مثبت تبریک بگویید.
- ارزش‌های شرکت خود را در طول جلسات و رویدادهای تیمی ترویج کنید؛ بنابراین به طور مرتب آنها را جلوی چشم و مدنظر کارکنان نگاه می‌دارید.
- درست استخدام کنید همان‌طور که جک ما (Jack Ma)، غول تجارت می‌گوید: «شما به بهترین افراد احتیاجی ندارید، بلکه به افرادی احتیاج دارید که با شما به‌خوبی کار کنند.»
- با تنوع و تفاوت‌های فرهنگی فردی استقبال کنید و آنها را گرامی بدارید. یک محل کار مثبت جایی است که در آن همه کارکنان احساس ارزشمندی می‌کنند، حمایت شده و پرورش می‌یابند.
منبع: workplace
مقالاتی که در مورد رشد کسب و کار قرار میدید بسیار برام جذاب هستن سپاسگزارم