همه‌چیز درباره‌ی گل ارکیده؛ انواع، خصوصیات و نکات کشت
گل ارکیده که به دلیل ظاهر زیبا و اندازه‌ها، شکل‌ها و رنگ‌های خاص قابل توجه است، همیشه به عنوان یک گل فوق‌العاده منحصر به فرد با زیبایی مسحورکننده خودنمایی می‌کند. این گل زیبا در فرهنگ‌های مختلف معانی زیبایی دارد. نگهداری یک گل ارکیده‌ی خاص در گوشه‌ای از اتاق‌ها سبب می‌شود که دکوراسیون آنها شاداب‌تر و سرزنده‌تر از همیشه شود. این گل خاص‌پسند به اتاق‌های شما ظاهری مینیمالیستی و شیک می‌بخشد. برای بهره بردن از زیبایی‌های ارکیده باید روش‌های نگهداری و مراقبت از آن را بدانید.
معرفی کوتاه از گل ارکیده
ارکیده‌ها زیباترین گیاهان آپارتمانی هستند و گل‌های عجیب و غریب با ساقه‌های بلند و شکلی زیبا دارند. این گل‌های خاص نماد از خود راضی بودن هستند و هیچ صفتی نمی‌تواند ارکیده‌ها را بهترین از این توصیف کند. برای نگهداری از این گیاه کلکسیونی باید روش‌های صحیح این کار را بدانید. به این ترتیب، می‌توانید امیدوار باشید که این گل مغرور و همیشه سبز تا سال‌ها در گوشه‌ی آپارتمان شما خودنمایی کند.
خصوصیات گیاه‌شناسی
گل ارکیده با نام‌های متداول ارکیده‌ی شاپرکی، ارکیده‌ی چهارفصل و نام علمی Orchidaceae از خانواده‌ی ثعلبیان، یک گیاه چند ساله‌ی علفی است. ارتفاع ارکیده‌ی بالغ در بهترین حالت به ۳۰ تا ۹۱ سانتی‌متر و عرض آن به ۱۵ تا ۳۰ سانتی‌متر می‌رسد. ارکیده محیط روشن آفتابی و نیمه‌سایه را ترجیح می‌دهد. زمان شکوفایی ارکیده‌ها بسته به محل زندگی و شرایط آن متفاوت است. گل‌های ارکیده به رنگ‌های صورتی، بنفش، سفید، قرمز، زرد، نارنجی و سبز هستند. این گل برای حیوانات خانگی سمی نیست.
انواع گل ارکیده
حدود ۳۰۰۰۰ گونه‌ی ارکیده به همراه بیش از ۱۰۰۰۰۰ گونه‌ی پیوندی ثبت شده در طبیعت زندگی می‌کنند. دانستن نوع ارکیده برای مراقبت از آن ضروری است. رایج‌ترین انواع ارکیده‌ها که معمولا برای خرید در دسترس هستند عبارت‌اند از:
- ارکیده‌ی شاپرکی: دارای گل‌های گرد با لبه‌های برجسته است که روی یک ساقه بلند رشد می‌کنند. این ساقه از حلقه‌ای از برگ‌های گوشتی و بیضی شکل ایجاد می‌شود. گل‌های ارکیده‌ی شاپرکی معمولا سفید، بنفش، صورتی یا ترکیبی هستند.
- ارکیده‌ی دندروبیوم: دارای گل‌های کوچکی است که در ردیف‌هایی روی ساقه‌هایی توخالی و ضخیم به سمت بالا می‌رویند. در هر بوته از ارکیده اغلب چندین خوشه‌ی گل رشد می‌کند. این گل‌ها معمولا سفید یا بنفش هستند. برگ‌های دندروبیوم باریک هستند و از کناره‌های ساقه‌های عصایی شکل آن بیرون می‌آیند.
- ارکیده‌ی کاتلیا: این گل جزو پرکاربردترین ارکیده‌ها در دسته‌های گل هستند. ارکیده‌های کاتلیا گونههای پیوندی بسیاری دارند که منجر به تنوع رنگ‌ها و شکل‌های بی‌شمار این نوع ارکیده شده‌اند. برخی از گونههای ارکیده‌ی کاتلیا کاملا معطر هستند و بسیاری از آنها لکه‌های جذاب، رگه‌ها یا سایر خصوصیات دو رنگی را دارند.
- ارکیده‌ی سیمبیدیوم: دارای سنبله‌های گل متعدد برای اطمینان از نمایش رضایت‌بخش شکوفه‌های این ارکیده‌ی زیبا است. اگر به تازگی به نگهداری از ارکیده علاقه‌مند شده‌اید به شما این نوع ارکیده با رنگ‌های سبز لیمویی، زرد و قرمز یا صورتی روشن را پیشنهاد می‌دهیم.
اهمیت فرهنگی گل ارکیده
شکوفه‌های ارکیده با ظاهری خاص و چشم‌نواز در جهان مظهر عشق، زیبایی، ظرافت و قدرت هستند. با وجود این، اهمیت نمادین این گل ممکن است در تفاسیر مختلف فرهنگی متفاوت باشد.
نمادشناسی
ارکیده (به ویژه در رنگ سفید) با جذابیت پیچیده‌ی خود، نشانه‌ی جستجو برای کمال معنوی است. معانی دیگر این گل فریبنده خلوص نیت، استقامت جسمی و استقامت روانی هستند. این ویژگی‌ها در کنار هم نماد کسی هستند که در جستجوی کمال معنوی و روشنگری است.
ارکیده‌ی بنفش نماد سلطنت، طبقه و ثروت است. علاوهبراین، رنگ سلطنتی این گل باشکوه پیامی از احترام و عزت را منتقل می‌کند. این گل با رنگ بنفش اغلب به عنوان یک احترام زیاد برای اشخاص خاص به کار می‌رود.
ارکیده‌ی صورتی با رنگ ملایم خود نماد عشق رمانتیک، زنانگی و باروری است. همچنین، هدیه دادن این شکوف‌های صورتی ظریف یک راه دوست‌داشتنی برای ابراز قدردانی قلبی محسوب می‌شود. جذابیت بازیگوشانه‌ی این گل صورتی آن را به هدیه‌ای لذت‌بخش برای جشن‌های شاد کودکان هم تبدیل می‌کند.
گل‌های زرد ارکیده هم نشان‌دهنده‌ی انرژی مثبت و هیجان هستند. آنها با جذابیت آفتابی خود، مفهوم دوستی و نوید شروع‌های جدید را تداعی می‌کنند. ارکیده‌ی قرمز هم نمادی از اراده، قدرت و انعطاف‌پذیری است. شکوفه‌های پرتقالی‌رنگ ارکیده هم خلاقیت، اشتیاق، غرور و تحسین را تداعی می‌کنند.
مراجع تاریخی و استفاده‌ها
- در فرهنگ یونان باستان این باور وجود داشت که ارکیده‌ها از خون ریخته شده‌ی جوانی جذاب به نام ارکیس روییده‌اند که مرتکب گناهی کبیره شده و خدایان او را مجازات کرده‌اند. همچنین، والدین در یونان باستان معتقد بودند که جنسیت فرزندان متولد نشده‌ی آنها می‌تواند تحت تأثیر مصرف ریشه‌های ارکیده تغییر کند.
- در انگلستان ویکتوریایی، ارکیده‌ها بسیار مورد احترام بودند. در میان انگلیسی‌ها، این گل‌ها که رنگ‌ها و اشکال زیبایی دارند، اغلب با ثروت و پیچیدگی هم‌معنا بوده‌اند. ظاهر متمایز این گیاه به محبوبیت آن به عنوان نماد زیبایی لوکس و خاص در جامعه‌ی انگلیسی کمک کرد.
- در فرهنگ چینی، ارکیده نماد دوران کودکی با ویژگی‌های لطافت این دوران است. علاوهبراین، این گل به عنوان نمادی از دانش اشرافی شناخته می‌شود. اعتقاد بر این است که شکوفه‌های ارکیده‌ی ارغوانی باعث جذب خوشبختی می‌شود، در حالی که گل‌های سفید آن نشان‌دهنده‌ی آرامش و صلح هستند.
- در هاوایی، معنای گیاه ارکیده با مفهوم خوشامدگویی گره خورده است و مظهر فضایلی مانند مهربانی، محبت و شفقت محسوب می‌شود. این گل در هنرهای زینتی و دستی هاوایی قدمتی دیرینه دارد.
- این گل زیبا که در فرهنگ تایلندی قدمتی دیرینه دارد و در این کشور نماد زیبایی، تجمل، افتخار و وقار است. گل ارکیده که اغلب معابد بودایی را با آن تزیین می‌کنند، به جلوه‌ای تزئینی از رستگاری معنوی تبدیل شده است.
- ارکیده در فرهنگ سنگاپور از اهمیت خاصی برخوردار است. این گیاه با گونههای ترکیبی بی‌شماری که دارد به عنوان نماد ملی سنگاپور انتخاب شده و نشان‌دهنده‌ی میراث چندفرهنگی این کشور است.
- زیستگاه و پراکندگی گل ارکیده
برای اینکه گلی مثل ارکیده را در شرایط مناسبی نگهداری کنیم باید محل اصلی زندگی آن را بشناسیم. ارکیده‌های وحشی در مناطق گرم آسیا و آمریکای مرکزی و جنوبی رشد می‌کنند. آنها یا ارکیده‌های زمینی هستند، با ریشه در زمین، یا به صورت گیاهان هوازی یا گیاهان هوایی متصل به درختانی که از هوا انرژی می‌گیرند رشد می‌کنند. بسیاری از ارکیده‌های هوازی دارای ریشه‌های ارکیده‌ی هوایی هستند.
آب و هوای مورد علاقه ارکیده
بسته به گونههای این گل، ارکیده‌ها در محدوده‌های دمایی بین ۱۰ تا ۳۲ درجه‌ی سانتی‌گراد بهترین رشد را دارند. آنها رطوبت حدود ۴۰٪ تا ۷۰٪ را ترجیح می‌دهند. اگر برای این گیاه محیطی گرم و تا حدودی مرطوب فراهم کنید، می‌توانید گل ارکیده را برای مدت طولانی‌تری نگه دارید. ارکیده‌ی خود را در جایی قرار ندهید که در معرض هوای سرد، نور مستقیم خورشید یا هوای خشک ناشی از دریچه‌های وسایل گرمایشی باشد.
نیازهای خاک
ارکیده‌ها در خاک گلدان معمولی یا خاک ترکیبی گلدان رشد نمی‌کنند. برای کاشت و پرورش این گل باید خک مخصوص ارکیده بخرید یا بسازید که سبک وزن باشد و به سرعت آب آن تخلیه شود. خاک‌های ترکیبی متداول برای ارکیده شامل پوست درخت، خزه‌ی جنگلی، پرلیت و زغال سنگ نارس است. pH خاک کمی اسیدی برای خاک ارکیده ایده‌آل محسوب می‌شود.
باغبانی گل ارکیده
باغبانی و هرس گل ارکیده هم برای رشد سالم این گیاه ضرورت دارد. هرس صحیح این گیاه و جدا کردن شاخه‌های قدیمی و خشک‌شده از ارکیده راه را برای شکوفه‌های جدید باز می‌کند. هنگام هرس یک ارکیده، مطمئن شوید که ابزار باغبانی شما تیز و استریل شده است. یک برش تمیز و استریل به حفظ سلامت ارکیده کمک می‌کند.
ارکیده‌های مختلف به روش‌های متفاوتی برای باغبانی و هرس نیاز دارند. بااینحال، شکوفه‌های پژمرده‌ی ارکیده را حذف کنید تا گیاه انرژی خود را برای رشد گل‌ها و شاخه‌های فرسوده و قدیمی مصرف نکند. پس از اتمام گلدهی می‌توانید سنبله‌ی این گل را قطع کنید. البته، گل‌های جدید برخی از انواع ارکیده روی همان سنبله دوباره شکوفا می‌شوند. در این صورت، شما باید گل‌های پژمرده را حذف کنید اما سنبله را رها کنید.
اگر ریشه‌های ارکیده بیش از حد از گلدان بیرون زده‌اند و خارج از این فضا در حال رشد هستند یا محیط رشد آنها کاملا از بین رفته، وقت آن رسیده که گلدان آن را تعویض کنید. صبر کنید تا مطمئن شوید که گلدهی گیاه شما به پایان رسیده و بعد این کار را انجام بدهید. برای تعویض گلدان ارکیده این مراحل را طی کنید:
- ارکیده را به آرامی از گلدان قدیمی خود خارج کنید. گلدان را در صورت لزوم مرطوب کنید تا بیرون کشیدن گیاه از آن آسان‌تر شود.
- ریشه‌های مرده یا آسیب‌دیده را با یک ابزار برش باغبانی استریل جدا کنید.
- ارکیده را در گلدان کمی بزرگتر قرار دهید و اطراف ریشه‌ها را با خاک مناسب رشد تازه پر کنید.
- از آنجایی که ریشه‌ها هنوز به خاک جدید چسبیده نشده‌اند، در صورت لزوم، گیاه را با کمک وسیله‌ای به حالت قائم نگه دارید. در نهایت، ریشه‌های جدید در سرتاسر این خاک رشد کرده و با گلدانی که ارکیده را در آن کاشته‌اید سازگار می‌شود.
فصل کاشت ارکیده
ارکیده‌ها مانند سایر گل‌های زیبا در روزهای معتدل و گرم بهار به بهترین حالت خود می‌رسند. این گل سرمای بسیار شدید و گرمای طاقت‌فرسا را نمی‌تواند تحمل کند. بنابراین، اگر به فکر پرورش و تکثیر ارکیده هستید، باید اواخر زمستان و اوایل بهار را برای این کار انتخاب کنید.
روش‌های تکثیر ارکیده
تکثیر ارکیده از طریق بذر بسیار دشوار است زیرا بذرهای کوچک آن به شرایط بسیار خاصی نیاز دارند که فراهم آوردن آن سخت است. رایج‌ترین روش تکثیر ارکیده از طریق تقسیم ریشه به ترتیب زیر است:
- گلدان ارکیده را مرطوب کنید تا گیاه راحت‌تر از آن جدا شود.
- ریشه‌های ارکیده را بررسی کنید و قسمت‌های آسیب‌دیده یا مرده‌ای را که سیاه، لطیف یا نازک به نظر می‌رسند بردارید. ریشه‌های سالم ارکیده سفت و حجیم هستند.
- برخی از ریشه‌ها و ساقه‌های سالم ارکیده را جدا کنید. اگر این بخش‌ها با دست جدا نمی‌شوند، از ابزار برش باغبانی مانند قیچی تیز و استریل استفاده کنید.
- هر بخش از این گیاه را در خاک مناسب کشت ارکیده‌ی جدید قرار دهید. در صورت لزوم آن را روی خاک قرار دهید و آبیاری کنید.
دستورالعمل‌های مراقبتی
- در طول فصل رشد که برای بیشتر ارکیده‌ها بهار و تابستان است، از کود مخصوص ارکیده با پیروی از دستورالعمل‌های خاص سازنده‌ی کود استفاده کنید. در ماه‌های زمستان به ارکیده کود ندهید.
- ارکیده ها معمولا هفته‌ای دو بار در ماه‌های گرم که گیاه در حال رشد فعال است و فقط هفته‌ای یک بار در ماه‌های سردتر به آب نیاز دارند. از آب با دمای اتاق استفاده کنید و ارکیده را به آرامی آبیاری کنید تا از منافذ زه‌کشی گلدان خارج شود.
- ارکیده‌ها باید در فاصله‌ی میان دو آبیاری خشک شوند تا از پوسیدگی ریشه‌ی آنها جلوگیری شود. اگر هنگام لمس خاک این گیاه احساس کردید که خشک و سبک است، باید آن را آبیاری کنید. اگر ریشه‌های این گیاه حجیم و سفید یا سبز هستند، به این معنی است که به خوبی آبیاری شده‌اند. در صورتی که ریشه‌ها چروکیده و خاکستری هستند هم به آب نیاز دارند. اگر ریشه‌های ارکیده چروکیده، اسفنجی و سیاه یا قهوه‌ای باشند، ممکن است در حال پوسیدن باشند.
- ارکیده‌ها برای شکوفه دادن به محیطی با نور روشن نیاز دارند. بااینحال، آفتاب مستقیم می‌تواند آنها را بسوزاند. نور روشن و غیرمستقیم خورشید باید از یک پنجره‌ی رو به جنوب یا شرق به این گیاه بتابد.
نکات برای کشت موفق ارکیده
- گلدان‌های پلاستیکی شفاف با شکاف‌های متعدد برای کاشت یا تعویض این گیاه بسیار مناسب هستند. این گلدان‌ها اجازه می‌دهند آب داده شده به گیاه کاملا تخلیه شود و به شما امکان نظارت بر سلامت ریشه‌ها را می‌دهد. این گلدان‌ها را در یک گلدان بیرونی سرامیکی جذاب‌تر قرار دهید.
- گلدان‌های مخصوص ارکیده سوراخ‌های توری در کناره‌های خود دارند تا امکان گردش هوا در اطراف ریشه‌ها را بدهد. هنگام خرید یکی از این گلدان‌ها مطمئن شوید که سوراخ‌های آن خیلی بزرگ نباشند. به‌هرحال، نباید هنگام آبیاری خاک گلدان از بین برود.
- یک ارکیده باید حداقل یک بار در سال شکوفا شود، اگرچه گونههای این گل در چرخه‌ی شکوفایی خود متفاوت هستند. گل‌های ارکیده معمولا به طور متوسط دو تا چهار ماه دوام می‌آورند. اگر ارکیده‌ی شما گل نمی‌دهد، می‌توان آن را با کاهش دما برای چند شب برای گلدهی تحریک کرد. بااینحال، مطمئن‌ترین راه برای اطمینان از شکوفایی مجدد ارکیده، تأمین نور، آب، دما، رطوبت، غذا و محیط رشد مناسب است.
استفاده‌های دارویی گل ارکیده
در طب سنتی، از ارکیده برای کاهش علائم مرتبط با مشکلات مختلف سلامتی مانند ضعف بینایی، درد معده و تب استفاده می‌شود. امروزه قابلیت درمانی گل ارکیده به ویژه در زمینه‌ی درمان سرطان پروستات مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است.
درمان‌ها و کاربردهای سنتی
جالب اینجاست که به نظر می‌رسد ارکیده منبع اصلی طعم‌دهنده‌ی وانیل است. همچنین، پودری که از غده‌های ارکیده تهیه می‌شود و معمولا به آن سیلپ گفته می‌شود، هم در نوشیدنی‌ها و هم در دسرها در آشپزی سنتی خاورمیانه استفاده می‌شود.
هشدار درباره سمیت
گل ارکیده یک گیاه آپارتمانی زیبا و بدون هیچ ماده‌ی سمی است. بنابراین، می‌توانید با خیالی راحت این گیاه را در کنار حیوانات خانگی و در محیط زندگی خود نگهداری کنید.
آفات و بیماری‌های رایج ارکیده
اگر یک ارکیده‌ی زیبا به درستی نگهداری شود و بهترین مکان برای پرورش آن در خانه را پیدا کنید، رشد سالمی خواهد داشت و به شما گل‌های دیدنی خواهد داد. با وجود این، ممکن است برخی مشکلات و آفات رشد ارکیده را تحت تأثیر خود قرار دهند. مشکلات و آفات رایج این گیاه را در ادامه می‌خوانید.
پژمرده شدن برگ‌ها
برگ‌های چروکیده و پژمرده‌ی ارکیده نشان می‌دهند که این گیاه آب کافی دریافت نمی‌کند. مقصر اصلی این اتفاق اغلب ریشه‌های ناسالم است. اگر ریشه‌های ارکیده سیاه و لطیف هستند، از یک قیچی باغبانی تیز و استریل برای حذف ریشه‌های خراب استفاده کنید و ارکیده را در حاک مخصوص رشد جدید قرار دهید. اگر ریشه‌های این گیاه حجیم و سفید یا سبز شده اما برگ‌های آن پژمرده باشند، گیاه باید از زیرگلدانی آبیاری شود.
زرد شدن برگ‌ها
آبیاری بیش از حد و پوسیدگی ریشه اغلب علت زرد شدن برگ‌های ارکیده هستند. به ارکیده زمان متناسبی برای رشد بدهید تا بین دو آبیاری خاک آن خشک شود. اگر این کار جواب نداد، گیاه را در گلدانی جدید بکارید و ریشه‌های ناسالم آن را جدا کنید.
ریزش برگ‌ها
اگر برگ‌های ارکیده آویزان هستند، بهتر است این گیاه را از زیرگلدانی آبیاری کنید. ارکیده‌ها با میزان ثابتی از رطوبت رشد می‌کنند. علت دیگر ریزش برگ‌های ارکیده نور کم است. ارکیده را به نقطه‌ای با نور روشن و غیرمستقیم منتقل کنید.
ریزش غنچه‌ها
اگر جوانه‌ها قبل از شکوفا شدن می‌ریزند یعنی گیاه دچار استرس است. محیط اطراف ارکیده را بررسی کنید و در صورت نیاز، آن را به مکان بهتری منتقل کنید. برخی از عواملی که باعث استرس ارکیده می‌شوند عبارت‌اند از:
- در زیرگلدانی آب بسیاری جمع شده یا به این گیاه بیش از حد آب داده‌اید؛
- نوسانات دما به دلیل در معرض دریچه‌ی وسایل گرمایش، سرمایشی یا تهویه مطبوع بودن؛
- وجود گازهای شیمیایی در اطراف ارکیده؛
- قرار دادن ارکیده در نزدیکی گیاهان یا میوه‌هایی که گاز اتیلن تولید می‌کنند؛
- میزان رطوبت پایین.
ساقه‌های گل‌دار زرد یا قهوه‌ای
ساقه‌های گل‌دار ارکیده به دلیل آبیاری بیش از حد، آفتاب سوختگی در اثر نور شدید، کمبود مواد مغذی یا آلودگی قارچی ممکن است زرد یا قهوه ای شوند. به یاد داشته باشید، طبیعی است که ساقه‌های گل‌دار قدیمی ارکیده پس از ریزش شکوفه‌ها قهوه‌ای شوند.
نتیجه‌گیری
ارکیده گلی زیبا با مفاهیمی مانند عشق، دوستی، زیبایی و ظرافت زنانه است. این گیاه به شرایط خاصی برای رشد نیاز دارد. ارکیده‌های گلدانی داخل خانه با مراقبت صحیح می‌توانند عمر بسیار طولانی داشته باشند و بین ۱۵ تا ۲۰ سال زندگی کنند.
