عمل قلب باز؛ از نحوه انجام تا مراقبت‌های پس از آن
عمل قلب باز یکی از پیچیده‌ترین و حیاتی‌ترین روش‌های درمانی در دنیای پزشکی است که به‌عنوان نجات‌بخش بیماران قلبی شناخته میشود. این جراحی در مواقعی انجام میشود که قلب با مشکلاتی از جمله نارسایی قلبی یا مشکلات مادرزادی دست و پنجه نرم می‌کند. در این مقاله از دیجی‌کالا مگ، نگاهی جامع به فرایند جراحی قلب باز، انواع آن و مراقبت‌های پس از آن خواهیم داشت. پس تا پایان همراه ما باشید.
عمل قلب باز چیست؟
روش‌های انجام جراحی قلب باز
عمل قلب باز چگونه انجام میشود؟
پس از جراحی قلب باز چه اتفاقی می‌افتد؟
مراقبت‌های بعد از عمل قلب باز
از محل ایجاد برش به‌خوبی مراقبت کنید
برای مدیریت درد طبق توصیه پزشک عمل کنید
به اندازه کافی بخوابید
در برنامه‌های توانبخشی شرکت کنید
رژیم غذایی بعد از عمل قلب باز
چه غذاهایی پس از عمل قلب باز نخوریم؟
عمل قلب باز چیست؟
عمل قلب باز یک روش درمانی است که برای رفع بیماری و عارضه‌های قلبی مانند نارسایی قلب، نقایص مادرزادی و مشکلات قلبی از بدو تولد، آریتمی، آنوریسم آئورت قلبی و بیماری‌های عروق کرونر انجام میشود. در این عمل، جراحان قفسه‌ی سینه‌ی بیمار را باز می‌کنند تا مستقیماً به قلب دسترسی پیدا کنند.
البته جراحان قلب در صورتی به‌سراغ این روش می‌روند که شرایط جسمی بیمار مساعد باشد. اما درصورتی‌که بیمار خیلی ضعیف باشد، ممکن است به‌سراغ روش‌های جایگزینی بروند که در آن برش‌های کوچک‌تری روی بدن ایجاد میشود.
مطلب مرتبط: آنژیوگرافی، آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری چه هستند و چه تفاوتی دارند؟
روش‌های انجام جراحی قلب باز
جراحی قلب باز به دو روش انجام میشود:
- روی پمپ یا آن پمپ (On-pump): در این روش، یک دستگاه بای‌پس به قلب و ریه شما متصل و موقتاً جایگزین این ۲ اندام میشود. این دستگاه خون را در بدن شما گردش می‌دهد و از قلب شما دور می‌کند. در این شرایط در قلب دیگر خون جریان ندارد و جراح قلبی را که نمی‌تپد و در آن خون جریان ندارد را عمل می‌کند. پس از اتمام عمل، جراح دستگاه را جدا می‌کند و قلب شما دوباره شروع به کار می‌کند.
- خارج پمپ یا آف پمپ (Off-pump): جراحی آف‌پمپ که با نام جراحی قلب تپنده نیز شناخته میشود، روی قلبی انجام میشود که همچنان به ضربان خود ادامه می‌دهد. این روش فقط برای پیوند عروق کرونر (CABG) استفاده میشود.
عمل قلب باز چگونه انجام میشود؟
جراحی قلب باز یک عمل پیچیده است که مراحل آن بسته به نوع بیماری قلبی و روش جراحی متفاوت می‌باشد. اما به طور کلی، مراحل این عمل به شرح زیر است:
- ایجاد برش: ابتدا جراح یک برش نسبتا بزرگ ۸ تا ۱۰ اینچی در وسط قفسه سینه ایجاد می‌کند تا به قلب دسترسی پیدا کند.
- باز کردن قفسه سینه: سپس تمام یا قسمتی از استخوان سینه برش داده شده و دنده‌ها از هم جدا می‌شوند تا فضای کافی برای انجام عمل ایجاد شود.
- استفاده از دستگاه بای‌پس (در صورت نیاز): درصورت نیاز برای توقف موقت فعالیت قلب و ریه، از دستگاه بای‌پس استفاده میشود. تا جراح بتواند جراحی را انجام دهد.
- ترمیم قلب: جراح با توجه به نوع بیماری، اقدام به ترمیم قسمت آسیب‌دیده‌ی قلب می‌کند.
- بازگرداندن فعالیت قلب: پس از اتمام عمل ترمیم، فعالیت قلب مجدداً برقرار میشود. در برخی موارد، ممکن است برای شروع مجدد ضربان قلب، از شوک الکتریکی خفیف استفاده شود.
- جدا کردن بای‌پس: درصورتی‌که از دستگاه بای‌پس استفاده شده باشد، پس از آغاز مجدد فعالیت قلب، دستگاه جدا میشود.
- بستن قفسه سینه: برش ایجاد شده در استخوان سینه با استفاده از سیم بسته میشود.
- بستن برش‌ها: در آخر برش اصلی ایجاد شده روی پوست بخیه زده میشود.
پس از جراحی قلب باز چه اتفاقی می‌افتد؟
بعد از عمل جراحی، دو یا سه لوله در قفسه سینه بیمار قرار خواهد داشت که به تخلیه‌ی مایع از نواحی اطراف قلب کمک می‌کند. همچنین ممکن است خطوط داخل وریدی (IV) در بازوی بیمار برای تامین مایعات و یک کاتتر (لوله نازک) در مثانه برای خارج کردن ادرار داشته باشد.
بسته به نوع عمل جراحی، بیمار ممکن است یک یا چند روز در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) بیمارستان بستری شود. سپس به بخش مراقبت‌های عادی منتقل میشود تا ۳ یا ۷ روز بعدی را در آنجا بگذراند.
پس از جراحی، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید که طبیعی هستند:
- یبوست (یک عارضه جانبی رایج مسکن‌های قوی)
- افسردگی یا نوسانات خلقی
- بی‌خوابی (مشکل خوابیدن)
- کاهش اشتها
- مشکلات حافظه
- درد عضلانی در ناحیه قفسه سینه
- درد، کبودی و تورم جزئی در محل برش
- خستگی
اما اگر موارد زیر را تجربه کردید باید با دکتر قلب خود تماس بگیرید:
- تپش بالای قلب
- احساس درد شدید در اطراف جراحت‌های قفسه سینه (به غیر از ناراحتی طبیعی در محل برش)
- خونریزی از زخم‌های سینه
- تنگی نفس
- تب و لرز
- استفراغ
- علائم بروز عفونت در جراحت‌های قفسه سینه مانند ترشح و قرمزی
- گفتار نامفهوم یا سایر علائم سکته مغزی
مراقبت‌های بعد از عمل قلب باز
وقتی آماده برگشت به خانه شدید، پزشک به شما می‌گوید که چه کارهایی می‌توانید انجام دهید و چه کارهایی را نباید انجام دهید. همچنین، برنامه‌ای برای توانبخشی به شما ارائه می‌دهد تا زودتر بهبود پیدا کنید. از جمله مهم‌ترین اقداماتی که برای تسریع روند بهبود خود بعد از عمل باید انجام دهید عبارتند از:
از محل ایجاد برش به‌خوبی مراقبت کنید
تا زمان بهبود جای زخم‌ها باید مطابق دستورالعمل پزشک برای دوش گرفتن عمل کنید و مراقبت‌های لازم را انجام دهید. همچنین باید به‌طور منظم محل برش را بررسی کنید که دچار عفونت نشود. موارد زیر از مهم‌ترین علائم نشان‌دهنده‌ی بروز عفونت هستند:
- ترشح چرک از محل برش
- قرمزی اطراف برش
- درد شدید
- تب
برای مدیریت درد طبق توصیه پزشک عمل کنید
پس از عمل ممکن است دردهایی مثل درد عضلانی، گلودرد، درد در محل‌های برش یا درد ناشی از لوله‌های قفسه سینه را تجربه کنید. پزشک شما برای مدیریت این دردها داروهای مسکن را تجویز خواهد کرد که می‌توانید در خانه مصرف کنید. دقت کنید که حتما داروهای خود را طبق دستور مصرف کنید.
به اندازه کافی بخوابید
خواب کافی برای بهبود بسیار مهم است. بنابراین باید به‌اندازه‌ی کافی در طول شبانه‌روز بخوابید. برای بهبود کیفیت خواب، می‌توانید از روش‌های آرامش‌بخشی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن یا یوگا استفاده کنید. درصورتی‌که مشکلاتی مانند بی‌خوابی، کابوس و یا وحشت شبانه را تجربه می‌کنید. با پزشک خود مشورت کنید. همچنین یک درمانگر یا روانشناس می‌تواند به شما در حل این مشکلات کمک کند.
در برنامه‌های توانبخشی شرکت کنید
شرکت در یک برنامه توانبخشی قلبی به شما کمک می‌کند تا سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره خود برگردید. این برنامه معمولاً چندین بار در هفته و به‌صورت سرپایی انجام میشود و شامل تمرینات ورزشی، آموزش در مورد تغییر سبک زندگی و مدیریت استرس است.
رژیم غذایی بعد از عمل قلب باز
برای حفظ سلامتی قلب پس از عمل جراحی، تغذیه نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. رژیم غذایی شما باید شامل مواد غذایی زیر باشد:
- گوشت‌های کم‌چرب: گوشت سفید مانند مرغ و ماهی را به‌صورت آب‌پز یا کبابی و بدون پوست مصرف کنید. از مصرف گوشت قرمز چرب خودداری کرده و در صورت مصرف، حتماً چربی‌های اضافی آن را جدا کنید.
- غلات کامل: غلات کامل مانند برنج قهوه‌ای، نان سبوس‌دار، جو دوسر و ماکارونی سبوس‌دار سرشار از فیبر هستند و به کنترل قند خون و کاهش کلسترول کمک می‌کنند.
- ماهی‌های چرب: ماهی‌هایی مانند سالمون، قزل‌آلا و ساردین حاوی اسیدهای چرب امگا-۳ هستند که برای سلامت قلب بسیار مفیدند. سعی کنید هفته‌ای حداقل دو بار از این ماهی‌ها در رژیم غذایی خود استفاده کنید.
- لبنیات کم‌چرب: شیر، ماست و پنیر کم‌چرب منابع خوبی از کلسیم و پروتئین هستند. برای کاهش چربی مصرفی، از انواع کم‌چرب این محصولات استفاده کنید.
- چربی‌های سالم: روغن زیتون، آووکادو، آجیل و دانه‌ها، حاوی چربی‌های سالم هستند که به کاهش کلسترول بد و افزایش کلسترول خوب کمک می‌کنند.
- میوه‌ها و سبزیجات: مصرف روزانه‌ی میوه‌ها و سبزیجات رنگی مختلف، به‌دلیل داشتن فیبر، ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها، برای سلامت قلب بسیار مفید است.
- آب: آب فراوان بنوشید تا بدن خود را هیدراته نگه دارید و عملکرد کلیه‌ها را بهبود دهید.
مطلب مرتبط: کدام چای یا دمنوش برای سلامت قلب مفیدتر است؟
چه غذاهایی پس از عمل قلب باز نخوریم؟
برخی از غذاهایی که باید از مصرف آن‌ها خودداری کنید یا مصرفشان را محدود کنید عبارتند از:
- چربی‌های ترانس و اشباع شده: این نوع چربی‌ها سطح کلسترول بد خون را افزایش میدهند و خطر بیماری‌های قلبی را بالا می‌برند. چربی‌های ترانس شامل غذاهای فرآوری شده، سرخ شده، کره، روغن‌های جامد و محصولات لبنی پرچرب می‌شوند.
- مواد دارای قندهای مصنوعی: نوشابه‌های گازدار، آب‌نبات، شیرینی‌ها و غذاهای فرآوری شده حاوی مقادیر زیادی قند هستند که می‌توانند به افزایش وزن، دیابت و بیماری‌های قلبی منجر شوند. از مصرف این نوع غذاها به‌شدت پرهیز کنید.
- نمک: نمک دشمن قلب است زیرا باعث افزایش فشار خون میشود که یکی از عوامل بیماری‌های قلبی است، میشود. بنابراین تا جای ممکن از مصرف غذاهای کنسرو شده، شور و فرآوری شده پرهیز کنید.
- غلات تصفیه شده: این نوع غلات فیبر کمی دارند و به‌سرعت قند خون را افزایش میدهند. توصیه میشود به‌جای نان سفید، برنج سفید و ماکارونی سفید از انواع سبوس‌دار آن‌ها استفاده کنید.
- الکل: مصرف زیاد الکل می‌تواند به قلب آسیب برساند و فشار خون را افزایش دهد.
در مجموع؛ عمل قلب باز ممکن است ترسناک به نظر برسد، اما با مراقبت‌های دقیق و پیروی از دستورات پزشک، خیلی راحت می‌توانید دوران نقاهت این عمل را پشت سر بگذارید و به زندگی عادی خود بازگردید. از انتخاب رژیم غذایی مناسب تا شرکت در برنامه‌های توانبخشی، تمامی این مراحل در بهبود سریع‌تر و افزایش کیفیت زندگی پس از انجام این عمل مؤثر هستند. به یاد داشته باشید که مراقبت پس از عمل، به اندازه خود جراحی اهمیت دارد و می‌تواند به شما کمک کند تا سلامت قلبتان را حفظ کرده و از زندگی لذت ببرید.
منابع: blkmaxhospita | healthline | clevelandclinic
