هر آنچه از ویروس کرونا امیکرون باید بدانید
«پیتر مداوار»، زیست‌شناس برنده‌ی جایزه نوبل سال‌ها قبل گفته بود ویروس خبر بدی است که در پروتئین پیچیده شده است. مداوار آنقدر زنده نماند تا جدال ما با ویروسی را ببینید که تا کنون میلیون‌ها نفر را به کام مرگ کشانده و هر روز برای فرار از واکسن‌ها و داروهای جدید رنگ عوض می‌کند.
جدیدترین سویهی ویروس کرونا که از سوی سازمان جهانی بهداشت اُمیکرون نامگذاری شده، در رده جهش‌های نگران کننده قرار دارد. دلیل این نگرانی جهش‌های متعدد و خطرناکی است که بر اساس شواهد اولیه می‌تواند خطر ابتلا به کرونا و عفونت‌زایی آن را افزایش دهد.
تا کنون ده‌ها جهش در ویروس کرونا عامل کووید-۱۹ شناسایی شده اما سازمان بهداشت جهانی تنها زمانی آنها را در رده‌ی خطرناک طبقه‌بندی می‌کند که احتمال دهد از نظر شیوع، پنهان‌کاری یا میزان بیماری‌زایی خطرناک‌تر باشند.
این سویه قبلا B.1.1.529 نامیده می‌شد اما سازمان بهداشت جهانی با انتخاب نام جدید سعی دارد تحقیقات پیرامون آنرا یکپارچه‌سازی کرده و از اطلاق ویروس به کشور یا منطقه‌ای خاص جلوگیری کند.
ویروس کرونا امیکرون کی و کجا شناسایی شد؟
سویهی B.1.1.529 طی روزهای اخیر در آفریقا شناسایی شد و انتظار می‌رفت به عنوان Nu (سیزدهمین حرف الفبای یونانی) نامگذاری شود اما سازمان بهداشت جهانی به خاطر احتمال اشتباه گرفتن آن با New انگلیسی نام امیکرون را انتخاب کرد.
این سویه با افزایش ۲۰۰ درصدی آمار مبتلایان به سرعت در آفریقایی جنوبی و به ویژه در میان جوانان و دانش آموزان در حال گسترش است. در حال حاضر رد پای این ویروس در هنگ‌کنگ و برخی کشورهای اروپایی نیز مشاهده شده و بسیاری کشورها ورود مسافران از کشورهای مبتلا به سویهی امیکرون کرونا را ممنوع کرده‌اند.
امیکرون، پنجمین سویهی نامگذاری شده از سوی سازمان بهداشت جهانی است. پیش از این سویه‌های آلفا در بریتانیا، بتا در آفریقای جنوبی، گاما در برزیل و دلتا در هند شناسایی شده بودند.
منشا اصلی ویروس کرونا امیکرون کجاست؟
هرجند این ویروس ابتدا در آفریقای جنوبی شناسایی شد اما لزوما از آنجا نشأت نگرفته است. اولین نمونه‌های ثبت شده از این ویروس به جمهوری بوتساوانا مربوط می‌شود.
به باور دانشمندان جهش‌های متعدد و غیرعادی ویروس ناشی از این است که برای مدت طولانی بدن فردی را آلوده کرده که سیستم ایمنی بسیار ضعیفی داشته یا به بیماری‌های نقص سیستم ایمنی مثل ایدز مبتلا بوده است.
چه چیزی دانشمندان را نگران کرده است؟
آنچه متخصصان و مسئولان را در سراسر دنیا نگران کرده تعداد بسیار بالای جهش‌های رخ داده در سویهی امیکرون است که به ۵۰ عدد می‌رسد. تنها ۳۰ مورد از این جهش‌ها در پروتئین اسپایک رخ داده‌اند. ۱۰ مورد از این جهش‌ها نیز در بخش اتصال ویروس رخ داده که از جهش‌های نوع دلتا که قدرت شیوع بسیاری بالایی دارد، به مراتب بیشتر است.
جهش‌های پروتئین اسپایک ویروس کرونا
اسپایک یکی از چهار پروتئین ساختاری است که لایه‌ی خارجی ویروس عامل کووید-۱۹ را شکل می‌دهند. پروتئین اسپایک با تقسیم‌بندی در سه گروه برجستگی‌های تاج مانند روی ویروس را شکل می‌دهد که نام ویروس کرونا هم از آنها گرفته شده است.
این شاخک با اتصال به پروتئین ACE2 در مسیر تنفسی سلول‌های قربانی را تسخیر کرده و وارد آن می‌شود. اکثر واکسن‌ها و داروهای واکسن کرونا نیز با تمرکز بر همین پروتئین اسپایک طراحی شده‌اند. از این رو تغییرات و جهش‌های گسترده در آن می‌تواند اثرگذاری واکسن در ایجاد ایمنی را کاهش داده و آمار مرگ و میر را بالاتر ببرد.
آیا ویروس کرونا امیکرون قدرت شیوع بالاتری دارد؟
هنوز به طور قطع نمی‌توان در این مورد اظهار نظر کرد اما داده‌های اولیه نگران‌کننده هستند. در آفریقای جنوبی آمار مبتلایان از ۲۷۳ مورد در ۱۶ نوامبر تنها در ده روز به بالای ۱۲۰۰ مورد رسیده است. بیش از ۸۰ درصد این افراد از استان گائوتنگ بوده‌اند که بر اساس تحلیل‌های اولیه به سرعت سویهی جدید در آن غالب شده است.
سرعت بالای شیوع سویهی امیکرون در مقایسه با دلتا و بتا – منبع: فایننشال تایمز
مقدار R که نشان‌دهنده سرعت رشد ایپدمی است برای آفریقای جنوبی در کل ۱.۴۷ است اما در این استان ۱.۹۳ برآورد شده است. این تغییر که احتمالا ناشی از سویه جدید است، زنگ خطر را برای محققان به صدا درآورده است.
آیا واکسن‌های فعلی روی سویهی امیکرون اثر دارند؟
کرونا امیکرون به حدی جهش پیدا کرده که با ویروس اصلی که از ووهان به سایر نقاط جهان سرایت کرد متفاوت است. از این رو واکسن‌هایی که براساس ویروس اولیه طراحی شده ممکن است در برابر این امیکرون به همان میزان کارآیی نداشته باشد.
پروفسور «ریچارد لسلز»، متخصص اهل آفریقای جنوبی می‌گوید که جهش‌های صورت گرفته ممکن است بخش‌هایی از سیستم ایمنی را دور بزند. این جهش‌ها می‌تواند شناسایی ویروس برای پادتن را دشوار کرده و میزان کارایی واکسن را کاهش دهد.
پروفسور «راوی گوپتا»، پژوهشگر دانشگاه کمبریج می‌گوید سویهی امیکرون از نظر توانایی گریز از سیستم ایمنی بدن شباهت‌هایی به سویه بتا دارد و حتی از نظر عفونی‌زایی از آن هم پیشرفته‌تر است.
با این وجود متخصصان انتظار ندارند که این ویروس به صورت کامل قادر به پنهان شدن از آنتی‌بادی واکسن‌های فعلی باشد. بنابراین تا زمانی که تحقیقات کامل‌تری در این زمینه صورت گیرد، بهترین راه حل تزریق واکسن و دوزهای تقویتی در زمان مقرر است.
آیا داروهای فعلی روی کرونا امیکرون بی‌اثر هستند؟
داروهای آنتی‌ویروس تأیید شده مثل قرص کرونا Merck روی سویهی امیکرون به اندازه قبل تأثیر خواهند داشت چرا که این داروها پروتئین اسپایک را هدف نمی‌گیرند و در عوض روی متوقف کردن روند کپی ویروس اثر می‌گذارند.
البته پادتن‌های تَک‌تیره یا همان آنتی‌بادی مونوکلونال مثل داروی ساخت شرکت ریجنران که قبلا به درمان ترامپ کمک کرده بودند، احتمالا روی سویهی جدید اثری نخواهند داشت چرا که بخش هدف آنها در ویروس جهش گسترده‌ای پیدا کرده است.
آیا کرونا امیکرون باعث ابتلای شدیدتر به کووید می‌شود؟
هنوز نشانه‌ای مبنی بر اینکه سویه جدید باعث تغییر در علائم یا ابتلای وخیم‌تر به کووید-۱۹ می‌شود مشاهده نشده اما این یکی از مواردی است که دانشمندان آفریقایی از نزدیک زیر نظر دارند. از آنجایی که این سویه به تازگی شناسایی شده هنوز چند هفته تا مشخص‌تر شدن اثر جهش‌ها بر شدت ابتلا فاصله داریم. در این مرحله متخصصان گفته‌اند که شواهد یا دلایل محکمی مبنی بر تاثیر سویهی امیکرون بر ابتلای شدیدتر یا خفیف‌تر به کووید وجود ندارد.
بهینه‌سازی واکسن‌های کرونا برای این سویه چقدر طول می‌کشد؟
تیم‌های تولید واکسن سرگرم به‌روزرسانی واکسن‌ها برای جهش‌های رخ داده در پروتیین اسپایک ویروس کرونا هستند تا در صورت لزوم آنها را جانشین واکسن‌های فعلی کنند. زمانی که جهش‌های دلتا و بتا پدیدار شدند محققان به سرعت تحقیق روی سویه‌های جدید برای تطبیق واکسن را شروع کردند و این در حالی است که واکسن‌های فعلی هم اثرگذاری زیادی روی این سویه‌ها دارند.
انجام این تحقیقات بدین معنی است که محققان همین حالا هم با جهش‌ها تا حد زیادی آشنایی دارند و با سازمان‌های نظارتی هم در مورد آزمایش‌های مورد نیاز مذاکراتی را صورت داده‌اند. با این حال انتظار می‌رود در صورت نیاز به توسعه واکسن‌های جدید دسترسی عمومی به آنها بین ۴ تا ۶ ماه طول بکشد.
احتمال شیوع سویه جدید کرونا در سراسر دنیا چقدر است؟
بیشتر موارد ابتلای تایید شده به امیکرون در آفریقای جنوبی بوده و مواردی هم در هنگ وکنگ و بلژیک مشاهده شده بود. با توجه به شیوع گسترده این ویروس در آفریقای جنوبی احتمالا سویه امیکرون بدون اینکه شناسایی شده باشد به کشورهای مجاور نیز سرایت کرده است.
با وجود اینکه کشورهای اروپایی محدودیت‌هایی را برای ورود مسافران از آفریقا اتخاذ کرده‌اند، سویه امیکرون در بلژیک، بریتانیا، آلمان، ایتالیا، جمهوری چک و هلند مشاهده شده است.
تجربه قبلی نشان داده اتخاذ این محدودیت‌های پروازی در خریدن زمان برای مقابله با سویه جدید تأثیر دارد اما نمی‌تواند به صورت کلی مانع از شیوع سویه جدید ویروس کرونا شود.
