الیگوری چیست؛ هر آنچه باید درباره‌ی کاهش حجم ادرار بدانید

در علم پزشکی به کم ادراری «الیگوری» (Oliguria) می‌گویند. این مشکل زمانی ایجاد می‌شود که کلیه‌های شما ادرار کافی تولید نمی‌کنند و حجم ادرار کمتر از حد انتظار است. اغلب اوقات الیگوری از مصرف ناکافی مایعات ناشی می‌شود که می‌توان آن را در خانه درمان کرد، اما در بعضی موارد نشانه‌ی یک بیماری جدی است که به آزمایش و درمان تخصصی نیاز دارد. تا انتهای این مقاله از دیجی‌کالا مگ با ما همراه باشید تا درباره‌ی علت ادرار کم اطلاعات بیشتری کسب کنید.

علائم الیگوری

یک فرد سالم معمولا ۶ بار در طول ۲۴ ساعت برای دفع ادرار به سرویس بهداشتی می‌رود. جدول زیر نشان می‌دهد که در صورت ابتلا به الیگوری یا آنوری (Anuria)، چقدر حجم ادرار کاهش می‌یابد. آنوری به معنی بی‌ادراری یا قطع ادرار است.

اولین علامت الیگوری این است که حجم ادرار به کمتر از حد طبیعی می‌رسد. بسته به علت کاهش ادرار، ممکن است علائم دیگری را هم تجربه کنید که عبارتند از:

• تیره شدن رنگ ادرار
• مشاهده‌ی خون در ادرار

دلیل کم شدن ادرار

ادرار کم دلایل زیادی دارد که از مشکلات موقتی تا بیماری‌های جدی را شامل می‌شوند:

۱. کم‌آبی بدن

کم‌آبی بدن شایع‌ترین علت کاهش ادرار است. معمولا کم‌آبی زمانی رخ می‌دهد که در روزهای گرم زیاد عرق می‌کنید یا به اسهال یا استفراغ مبتلا هستید و نمی‌توانید مایعات از دست رفته را جایگزین کنید. درنتیجه، کلیه‌های شما حجم ادرار ادرار را کاهش می‌دهند تا مایعات را در بدن حفظ کنند.

• ۸ زنگ خطر کم‌آبی بدن که باید جدی بگیرید

۲. عفونت یا تروما

عفونت یا تروما (ضربه) از سایر مواردی است که به‌ندرت به الیگوری منجر می‌شود. عفونت یا تروما می‌تواند باعث شوک بدن شود و خون‌رسانی به اندام‌ها را کاهش دهد. شوک یک وضعیت اورژانسی است که به درمان فوری نیاز دارد.

۳. انسداد مجرای ادرار

اگر چیزی به‌صورت فیزیکی دستگاه‌ی ادراری را مسدود کند، حجم ادرار کاهش پیدا می‌کند. این مشکل در بزرگسالان شایع‌تر از کودکان است و می‌تواند یک یا هر ۲ کلیه را تحت تاثیر قرار دهد. شایع‌ترین بیماری‌هایی که باعث انسداد مجرای ادرار می‌شوند عبارتند از:

• هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات (بزرگ شدن پروستات)
• سنگ کلیه
• سرطان پروستات
• آندومتریوز (بافتی مشابه‌ی بافت داخلی رحم در خارج از رحم شروع به رشد می‌کند)
• یبوست (به‌دلیل فشاری که مدفوع به مجرای ادرار وارد می‌کند)

بسته به سرعت ایجاد انسداد، انسداد می‌تواند علائم دیگری هم ایجاد کند، مانند درد شکم، حالت تهوع، استفراغ، تب، احساس پر بودن مثانه و خون در ادرار.

• ۱۹ خوراکی که برای سلامت کلیه باید بخورید (و ۲ چیز که بهتر است نخورید)

۴. داروها

بعضی از داروها روی توانایی بدن برای تولید یا دفع ادرار تاثیر می‌گذارند:

• داروهای آنتی‌کولینرژیک: این داروها حرکات غیرارادی عضلات را مهار می‌کنند. از آنتی‌کولینرژیک‌ها برای درمان انواع بیماری‌ها از جمله بیماری پارکینسون، اختلالات گوارشی و مثانه‌ی بیش‌فعال استفاده می‌شود.
• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): از ایبوپروفن، آسپرین و سایر داروهای NSAID برای کاهش تورم یا تسکین درد استفاده می‌شود.
• دیورتیک‌ها: داروهایی هستند که بدن را وادار می‌کنند ادرار بیشتری تولید و ترشح کند. با این حال، مصرف بیش از حد یا طولانی‌مدت آن‌ها می‌تواند به کم‌آبی بدن، آسیب کلیوی یا سایر مشکلات سلامتی منجر شود و تولید ادرار را کاهش دهد.
• مصرف بعضی از آنتی‌بیوتیک‌ها مانند سیپروفلوکساسین و پنی‌سیلین: این داروها ممکن است به کلیه‌ها آسیب برسانند و روی حجم ادرار تاثیر بگذارند. این مشکل در کودکان خردسال یا کسانی که بیماری مزمن دارند شایع‌تر است.

اگر فکر می‌کنید داروهای شما علت ادرار کم هستند، با پزشک صحبت کنید تا در صورت امکان نوع دارو یا دوز آن را تغییر دهد. هرگز بدون مشورت با پزشک داروی خود را تغییر ندهید یا مصرف آن را قطع نکنید.

زمان مراجعه به پزشک

همیشه زمانی که با کاهش برون‌ده‌ی ادرار مواجه می‌شوید باید به پزشک مراجعه کنید، چرا که این مشکل ممکن است به‌سرعت به آنوری (قطع کامل ادرار) منجر شود. از آنجا که آنوری به کلیه‌ها آسیب می‌زند، باید فورا درمان شود. اگر کم ادراری با علائم زیر همراه بود، بلافاصله نزد پزشک بروید:

• سرگیجه
• تپش قلب یا نبض سریع
• سبکی سر

علائم فوق می‌توانند نشانه‌ی هیپوولمی (کم شدن مایعات در بدن) یا فشار خون ناپایدار باشند که روی گردش خون تاثیر منفی دارند.

تشخیص علت ادرار کم

تشخیص دلیل کم شدن ادرار با معاینه‌ی بدنی شروع می‌شود. پزشک شکم و پهلوهای شما را معاینه می‌کند و به‌دنبال علائم کم‌آبی یا انسداد مجرای ادرار می‌گردد. همچنین از شما درباره‌ی وضعیت سلامتی‌تان، مقدار مایعاتی که در طول روز مصرف می‌کنید و زمان شروع الیگوری سوال می‌پرسد.

گاهی‌ اوقات برای اینکه پزشک بتواند علت کم ادراری را پیدا و میزان آسیب‌دیدگی کلیه را مشخص کند، لازم است تست‌های بیشتری انجام دهید. این تست‌ها عبارتند از:

• آزمایش ادرار
• آزمایش خون
• سی‌تی اسکن یا سونوگرافی شکم
• سیستوسکوپی (استفاده از یک دوربین کوچک برای مشاهده‌ی قسمت‌های داخلی مثانه)

درمان کم ادراری

نحوه‌ی درمان الیگوری به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله وضعیت سلامتی شما، علت کاهش ادرار و میزان آسیب‌دیدگی کلیه‌ها. به‌طور کلی، پزشکان معمولا برای درمان ادرار کم افزایش مصرف مایعات، توقف مصرف داروهایی که ممکن است باعث ایجاد این مشکل شده باشند یا دارودرمانی را توصیه می‌کنند.

۱. افزایش مصرف مایعات

یک راه‌ی ساده برای درمان الیگوری، افزایش مقدار مایعاتی است که دریافت می‌کنید. این کار را اغلب می‌توانید در خانه با نوشیدن آب بیشتر یا مصرف محلول‌های آبرسان حاوی الکترولیت‌ انجام دهید. اگر به یک بیماری جدی مبتلا باشید یا کم‌آبی بدن‌تان شدید باشد، احتمالا پزشک توصیه می‌کنند که در بیمارستان بستری شوید تا مایعات داخل وریدی (تزریقی) دریافت کنید. این کار می‌تواند به‌سرعت کم‌‌آبی بدن را برطرف کند.

قمقمه دوچرخه مدل REFILL پاستیلی گنجایش ۱ لیتر

۲۰۵,۰۰۰

تومان

قمقمه دوچرخه مدل اسپری دار گنجایش ۰.۶ لیتر

۱۳۰,۰۰۰

تومان

انواع قمقمه

مشاهده همه

۲. دارودرمانی

اگر مصرف مایعات برای رفع مشکل کافی نباشد یا کم‌ ادراری به بیماری خاصی مربوط باشد، پزشک برای شما دارو تجویز می‌کند. رایج‌ترین داروهای مورد استفاده برای درمان الیگوری عبارتند از:

• داروهای ضدمیکروب: این داروها به درمان عفونت‌ها از جمله عفونت‌هایی که باعث اسهال یا استفراغ جدی می‌شوند کمک می‌کنند.
• دیورتیک‌ها: این داروها بدن را وادار می‌کنند که ادرار بیشتری تولید کند. دیورتیک‌ها در مقادیر کم می‌توانند به افزایش حجم ادرار کمک کنند، اما مصرف بیش از حد آن‌ها ممکن است نتیجه‌ی معکوس داشته باشد و الیگوری را بدتر کند.
• دوپامین: از این دارو برای جلوگیری از آسیب کلیه و افزایش برون‌ده‌ی ادرار استفاده می‌شود.

راه‌های پیشگیری از الیگوری

به‌طور کلی، شما نمی‌توانید از کم ادراری ناشی از بیماری‌ها جلوگیری کنید. با این حال، از آنجا که بسیاری از موارد الیگوری ناشی از کم‌آبی بدن است، افزایش مصرف مایعات راهکار مناسبی برای پیشگیری از این مشکل به شمار می‌رود. مقدار مایعاتی که باید بنوشید به سن، میزان آبی که در اثر تعریق یا بیماری از دست می‌دهید و رژیم غذایی شما بستگی دارد.

هنگامی که از مقدار مایعات مورد نیاز بدن صحبت به میان می‌آید، باید به این نکته اشاره کرد که دستورالعمل مشخصی برای همه‌ی افراد وجود ندارد. با این حال، بعضی از متخصصان توصیه می‌کنند که مردان و زنان بزرگسال در طول روز به‌ترتیب ۳/۷ لیتر (تقریبا ۱۵/۶ لیوان) و ۲/۷ لیتر (تقریبا ۱۱/۴ لیوان) آب دریافت کنند. علاوه بر آب و سایر نوشیدنی‌ها، بعضی از غذاها مانند میوه، سبزی و سوپ هم می‌توانند به جلوگیری از کم‌آبی بدن کمک کنند.

• ۵ نوشیدنی سالم و خوش‌طعم که می‌توانید جایگزین آب کنید

کلام پایانی

پیش‌آگهی الیگوری به علت بروز آن بستگی دارد. الیگوری درمان نشده ممکن است به عوارض مهمی مثل پرفشاری خون، نارسایی قلبی، کم‌خونی، اختلال عملکرد پلاکت و مشکلات گوارشی منجر شود. برای جلوگیری از کم ادراری سعی کنید در طول روز به اندازه‌ی کافی مایعات بنوشید، به‌خصوص اگر هوا گرم است یا به‌دلیل اسهال و استفراغ مقدار زیادی آب از دست می‌دهید. اگر علیرغم انجام این کار هنوز حجم ادرارتان کمتر از حد طبیعی است، حتما به پزشک مراجعه کنید.

منابع: verywellhealth, healthline