۱۰ سوژه‌ی رصدی در آسمان شب تابستان که نباید از دست بدهید!
تابستان فرصت خوبی است که به خارج از شهرها بروید و علاوه بر گشت‌وگذار روزانه، شب‌ها به دور از آلودگی نوری به رصد آسمان شب بپردازید. به همین دلیل در این مطلب مروری بر ۱۰ سوژه‌ی رصدی خواهیم داشت که در صورت داشتن ابزار نجومی می‌توانند تجربه‌ی رصدی خوبی برای شما به همراه داشته باشند.
زمانی که پا به عرصه‌ی نجوم آماتوری می‌گذارید، احتمالا خواهید شنید که با فرا رسیدن تابستان، شب‌های روشن‌تر و آلودگی نوری بیشتر، باعث کم‌رمق شدن نشست‌های رصدی می‌شود. اما در نهایت هرچند ممکن است در تابستان یافتن کم‌نورترین اجرام آسمان دشوار باشد، شب‌های گرم این فصل همچنان می‌توانند فرصتی برای آشتی با آسمان باشند و به زمانی مناسب برای ساختن خاطرات نجومی تبدیل شوند.
بنابراین دست به کار شوید و نقشه‌ی آسمان شب، دوربین دوچشمی و تلسکوپ خود را آماده کنید تا در این تابستان، مناظر لذت‌بخش آسمان شب از جمله خوشه‌های ستاره‌ای کم‌سو، ابرهای شب‌تاب، هم‌ترازی سیاره‌ها و موارد دیگر را تماشا کنید.
در این مطلب می‌بینیم که رصد تابستانی ستارگان می‌تواند فوق‌العاده جذاب باشد. در حالی که برخی موارد فهرست به مقدماتی مانند دوربین دوچشمی و نقشه‌ی آسمان شب هم نیاز دارند و شاید کمی بیشتر متناسب با علایق یک منجم آماتور باشند، اما برخی از اهداف رصدی ساده و کاربردی برای همه هم در بین آن‌ها وجود دارد.
خوشه‌ی کندوی عسل
در اوایل تابستان به دنبال یک هدف زیبای بهاری باشید که اکنون در حال پنهان شدن در سمت غرب آسمان است. در اوایل ماه، خوشه‌ی زیبای «کندوی عسل» (M44) را خواهید دید که با نزدیک شدن به نیمه شب، در افق غرب و شمال غربی پایین می‌آید.
خوشه کندوی عسل
Credit: Bill McSorley, Leeds, UK
این یک هدف رصدی کامل برای دوربین‌های دوچشمی ۱۰×۵۰ و مشابه آن است. در نمای دوربین دوچشمی، ستارگان درخشان و پرشمار این خوشه‌ی ستاره‌ای باز را خواهید دید که در اطراف بخشی از آسمان که تقریبا یک درجه عرض دارد، پراکنده شده‌اند.
خوشه‌ی ستاره‌ای گیسو (کما)
خوشه ستاره‌ای گیسو در صورت فلکی L شکل «گیسوی برنیکه» (Coma Berenices) قرار دارد و تقریبا در نیمه‌ی راه میان «ذنب الاسد» (Denebola) یا بتا شیر و و ستاره‌ی «کور کارولی» (Cor Caroli) قرار دارد.
خوشه ستاره‌ای کما
Credit: NASA/Donald R. Pettit
دیدن این خوشه از مکان‌هایی که آلودگی نوری زیادی دارند، دشوار است اما می‌توان آن را از مناطق تاریک حومه‌ی شهر با چشم غیر مسلح مشاهده کرد. در یک دوربین دوچشمی ۱۰×۵۰ منظره‌ای فوق‌العاده به نظر می‌رسد و ستاره‌های قدر ۴، ۵ و ۶ به خوبی دیده خواهند شد.
مسیه ۵۳
برای یافتن هدف بعدی نیاز نیست خیلی دور برویم. خوشه‌ی کروی M53 یک جرم تلسکوپی مناسب برای محدوده‌ی بزرگ‌تر ۸ اینچی (۲۰۰ میلی‌متر) یا بیشتر است. این خوشه هم در صورت فلکی گیسوی برنیکه است و حدود ۱۴ درجه دورتر از خوشه‌ی ستاره‌ای کما (گیسو) جای گرفته است.
مسیه ۵۳
Credit: Mark Griffith, Swindon, Wiltshire, UK
اگر قصد دارید به سراغ رصد M53 بروید، ابتدا شکل L گیسوی برنیکه را شناسایی کنید. سپس منظره‌یاب خود را به سمت ستاره‌ی قدر ۴ یعنی آلفا گیسوی برنیکه در انتهای دیگر شکل L گیسوی برنیکه هدایت کنید. سپس از این نقطه تقریبا به اندازه‌ی یک درجه به سمت شمال شرقی بروید و اکنون M53 باید به خوبی در میدان دید چشمی با بزرگنمایی ۷۰ تا ۸۰ برابری قرار بگیرد.
صورت فلکی عقرب
اگر در حال مشاهده یا تصویربرداری از مکانی با افق جنوبی واضح هستید، به صورت فلکی عقرب نگاه کنید. این منطقه از آسمان اغلب توسط خطوط افق شهرها پنهان شده است، بنابراین اگر از خانه دور می‌شوید و به اطراف شهر می‌روید، بهتر است به آن توجه کنید.
صورت فلکی عقرب
Will Gater
ارتفاع کم این صورت فلکی و همچنین ستارگان درخشانش شامل چنگک و سر عقرب که در برابر میدان‌های ستاره‌ای غنی راه شیری قرار دارند، آن را به عنوان سوژه‌ای برای مناظر شبانه‌ی میدان وسیع در افق‌های باز بسیار مناسب می‌کند.
سحابی اسب تاریک
اگر از صورت فلکی عقرب اندکی به سمت شرق حرکت کنید و توجه خود را به سمت میدان‌های ستاره‌ای درخشان کهکشان راه شیری که در مجاورت «مارافسای» (Ophiuchus) قرار دارند، معطوف کنید. این منطقه نزدیک به هسته‌ی کهکشان راه شیری است و بخش‌های متراکم ستارگان در اینجا در میان سحابی‌های تاریک متعدد، یعنی ابرهای میان‌ستاره‌ای گازوغبار در کهکشان حضور دارند.
سحابی اسب تاریک
Credit: Will Gater
یکی از شاخص‌ترین آن‌ها «سحابی اسب تاریک» (Prancing Horse Nebula) نام دارد که یک هدف عکاسی نجومی بسیار چشمگیر، هم برای تصویربرداری همراه مناظر زمینی و هم برای تصویربرداری با میدان ژرف مناسب است. شاید در ابتدای تابستان رصد آن کمی دشوار به نظر برسد اما با استفاده از ابزار نجومی مانند تلسکوپ به آسانی می‌توانید آن را پیدا کنید. به ویژه اینکه عمدتا در یک مثلث ساخته شده توسط ستارگان بسیار درخشان «قلب العقرب» (Antares)، «لامبدا کمان» (Lambda Sagittarii) و «اتا مارافسای» (Eta Ophiuchi) قرار دارد.
ابرهای شب‌تاب
با رسیدن تابستان باید شروع به دیدن ابرهای شب‌تاب کنیم. این ابرهای کریستال یخ در «مزوسفر» (میان‌سپهر) اهداف شگفت‌انگیزی برای مشاهده و تصویربرداری ایجاد می‌کنند. در واقع، شکل‌های همیشه متفاوت و در حال تغییر آن‌ها، چنانکه در پر جنب‌وجوش گرگ‌ومیش دیده می‌شود، به ویژه برای عکاسی نجومی تایم‌لپس بسیار مناسب است.
ابرهای شب‌تاب
Credit: Hannah Rochford, Gower, Swansea, UK
با توجه به زمانی که بیشتر شکل می‌گیرند، باید شب هنگام، حدود یک ساعت پس از غروب خورشید، آن‌ها را در افق شمالی جست‌وجو کنید. باید به دنبال نوارهای نازک و پیچک‌های نور آبی مایل به سفید باشید که گاهی به شکل‌های رودخانه-مانند و گاهی با الگوهای موجی که در پرده‌های روشن نور جای گرفته‌اند، دیده می‌شوند. استفاده از دوربین دوچشمی می‌تواند روش موثری برای دنبال کردن حرکت آن‌ها در طول یک دقیقه یا بیشتر باشد.
ابر ستاره‌ای سپر
اگر حوالی نیمه شب به افق جنوبی نگاه کنید می‌توانید کهکشان راه شیری را که از افق بالا می‌آید، ببینید. در پایین کهکشان راه شیری، ستارگان درخشانی حضور دارند که صورتواره‌ی قوری در صورت فلکی کمان‌دار را تشکیل می‌دهند و بالای آن‌ها، صورت فلکی کمتر معروف «سپر» (Scutum) قرار دارد. شاخص‌ترین ویژگی آن، ابر ستاره‌ای معروفی است که بر نیمه‌ی شمالی آن غالب است.
ابر ستاره‌ای سپر
Credit: Steve Tonkin
این ابر واقعا بخشی درخشان از میدان‌های ستاره‌ای راه شیری است که آن را از نوار کهکشان اطراف آن متمایز می‌کند. اگر شفافیت آسمان خوب باشد، از مکان‌های تاریک حومه‌ی شهر به خوبی قابل مشاهده است و اگر به اندازه‌ی کافی از آلودگی نوری دور باشید، منظره‌ی فوق‌العاده‌ای را در دوربین‌های دوچشمی خواهید دید.
سحابی چشم گربه
ساده‌ترین تنظیمات عکاسی نجومی که می‌توانید با آن یک سحابی سیاره‌ای را ثبت کنید، چیست؟ یک دوربین DSLR و یک لنز با فاصله کانونی متوسط روی یک سه پایه چطور به نظر می‌رسد؟ اینجا یک چالش تصویربرداری برای شما وجود دارد. سحابی چشم گربه یک سحابی سیاره‌ای است که حدود ۳۰۰۰ سال نوری از ما فاصله دارد و در صورت فلکی اژدها جای گرفته است.
سحابی چشم گربه
Credit: Michael Breite, Stefan Heutz, Wolfgang Ries / CCDGuide
این سحابی تقریبا به اندازه کافی روشن است که اگر آسمان نسبتا تاریکی در اختیار داشته باشید بتوانید به آسانی آن را مشاهده کنید. برای داشتن بهترین شانس تشخیص این سحابی، یک عکس به سبک رد ستارگان را امتحان کنید، که در آن چندین نوردهی طولانی (حداقل ۳۰ ثانیه) انجام می‌دهید و سپس آن‌ها را با نرم‌افزار ایجاد رد ستارگان خود کنار هم قرار می‌دهید. در نهایت متوجه خواهید شد که سحابی چشم گربه به صورت یک کمان آبی مایل به سبز به وضوح نسبت به ستاره‌ها متمایز است.
قمرهای کهکشان آندرومدا
بسیاری از ما، از تماشای کهکشان آندرومدا شگفت‌زده شده‌ایم، اما آیا تا به حال به دنبال دو کهکشان اقماری و شاخص آن بوده‌اید؟ M32 و M110 نزدیک به مرکز آندرومدا حضور دارند و اهداف خوبی برای یک تلسکوپ با دیافراگم متوسط یا بزرگ هستند.
کهکشان‌های اقماری آندرومدا
Credit: Pete Lawrence
با گذر از نیمه شب کهکشان آندرومدا را در حدود ۳۰ درجه بالای افق شمال شرقی خواهید دید. یک راه خوب برای مشاهده‌ی M32 و M110 این است که برای تلسکوپ یک چشمی انتخاب کنید که میدان دیدی در حدود ۲ درجه ایجاد کند تا بدین ترتیب هر دو هدف را به طور هم‌زمان مشاهده کنید و دیسک آندرومدا هم در بین آن دیده شود.
گذر ابرها از کنار ماه
حتی در تابستان هم این احتمال وجود دارد که هنگام رصد، گاهی ابرها در آسمان ظاهر شوند اما این پدیده نباید مانع لذت بردن از تماشای آسمان شب و عکاسی نجومی شود. یکی از راه‌های خوبی که می‌توان امتحان کرد، ثبت ابرهای عبوری از جلوی ماه، در کنار مناظر شبانه با نوردهی طولانی است.
گذر ابرها از کنار ماه
Credit: Sarah & Simon Fisher, Bromsgrove, Worcestershire, UK
می‌توانید از نوردهی چند ثانیه‌ای استفاده کنید تا به ابرها فرصت دهید هنگام حرکت در کنار قرص ماه دنبال شوند. چالش این است که یک نوردهی و تنظیم ISO و شکاف مناسب در ابرها پیدا کنید که جزئیات را در ماه و همچنین در بافت ابرها به شما ارائه دهد. این کار نیاز به آزمون و خطا دارد اما نتیجه‌ی زیبایی به همراه خواهد داشت.
جمع‌بندی
آسمان شب زیبایی‌های بی‌شماری دارد که بسیاری از آن‌ها با چشم غیرمسلح قابل مشاهده هستند و تابستان فرصت مناسبی است تا با رفتن به مکانی دور از آلودگی نوری از این مناظر شبانه لذت ببرید و اگر یک ابزار نجومی هم در اختیار داشته باشید، می‌توانید جذابیت‌های بیشتری را در کانون دید خود داشته باشید.
منبع: Sky at Night
