۱۶ مورد از خواص سیاه دانه؛ یک گیاه خوراکی با تاثیرات درمانی
حتما شما هم کلوچه‌ها و شیرینی‌هایی که روی آن‌ها سیاه دانه پاشیده‌اند را خورده‌اید و می‌دانید که دانه‌های سیاه داه هم مثل زیره و کنجد در پخت‌وپز استفاده می‌شوند. اما فواید سیاهدانه یا Nigella sativa کمی بیشتر از دیگر دانه‌ها است و تقریبا برای هر مشکلی به کار برده می‌شود. این گیاه خوراکی سرشار از آنتی اکسیدان‌هایی مثل پلی‌فنول‌ها و توکوفرول‌ها است که در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد و استرس اکسیداتیو از شما محافظت می‌کند. در تحقیقات مختلف هم مشخص شده است که سیاهدانه از قلب محافظت کرده و خواص ضد میکروبی، ضد دیابتی و ضد سرطانی دارد.
در این مطلب از دیجی‌کالا مگ می‌خواهیم سیر تا پیاز خواص سیاه دانه را با هم بررسی کنیم.
سیاهدانه چیست؟
خواص سیاه دانه چیست؟
خواص سیاه دانه در صبحانه
دیگر خواص درمانی سیاه دانه
عوارض مصرف سیاه دانه
مرور کلی
سیاهدانه چیست؟
دانه‌های سیاهدانه شبیه به کنجد، اما زاویه دار و سیاه رنگ است. محل رشد این گیاه در مناطقی از خاورمیانه و اروپای شرقی مثل ترکیه و سوریه است. تقریبا تمام خواص سیاهدانه در قسمت دانه‌ی آن جمع شده است. از دانه‌های سیاهدانه در آشپزی هندی، خاور میانه و شمال آفریقا استفاده می‌شود و با آن سوپ، خورشت، نان و کلوچه می‌پزند. عطر و طعم این دانه را به شکل ترکیبی از عطر پیاز، پونه‌ی کوهی و فلفل سیاه توصیف می‌کنند. همچنین روغن سیاه دانه مواد مغذی گیاهی محافظ مثل تیموکینون و تیمون دارد.
نام‌های دیگر سیاهدانه در کشورهای مختلف:
- دانه‌ی پیاز
- زیره سیاه *
- دانه پیاز سیاه
- دانه کنجد سیاه
- حباط السوده (در کشورهای عربی)
*البته زیره سیاه با سیاهدانه متفاوت است اما در بعضی کشورها آن را با این نام می‌شناسند.
در بعضی از مناطق سیاهدانه را با ادویه‌هایی مثل شنبلیله‌ی خشک، دانه‌ی خردل، دانه‌ی رازیانه و زیره مخلوط می‌کنند تا در آشپزی استفاده کنند.
خواص سیاه دانه چیست؟
دانه‌های این گیاه عجیب هم مثل تمام گیاهان دارویی و خوراکی خواص مختلفی دارد که در این بخش با آن‌ها آشنا می‌شوید:
۱. سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات ضدالتهابی
سیاهدانه حاوی تعدادی آنتی اکسیدان مثل تیموکینون است. این ماده یکی از مواد پرکاربرد در تولید دارو است که به میزان قابل توجهی در این دانه‌ها قرار دارد. مطالعاتی روی سیاهدانه انجام شده و از آن لیست ترکیبات زیر به دست آمده است:
- پلی فنول‌ها و توکوفرول‌ها
- تیموکینون و مشتقات آن مثل دیتیموکینون، تیموهیدروکینون و تیمول، کارواکرول، تی آنتول و ترپینئول۴
- روغن‌های فرّار و ضروری
- آلکالوئیدها
- ساپونین‌ها
- اسیدهای چرب (اسیدهای لینولئیک، اولئیک، پالمیتیک و استئاریک)
همچنین مطالعات نشان داده است که این آنتی‌اکسیدان‌ها، مخصوصا تیمول و دیتیموکینون، پتانسیل محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب‌های مختلفی را دارد که منجر به بروز بیماری‌هایی مثل بیماری‌های قلبی، عصبی، خودایمنی و سرطان‌هایی مثل سرطان پانکراس و سرطان سینه می‌شوند.
اینطور به نظر می‌رسد که دانه‌های سیاه دانه مسیرهای آنتی‌اکسیدانی مثل مسیرهای مربوط به گلوتاتیون و سوپراکسید دیسموتاز را هم تقویت می‌کنند. ترکیبات ضدالتهابی موجود در سیاهدانه برای مبارزه با درد و تورم سودمند هستد و علائم ایجاد شده در اثر بیماری‌هایی مثل آرتریت را بهبود می‌بخشند.
بعضی از آزمایش‌های انجام شده در فاز انسانی و حیوانی نشان داده است که این ترکیبات بر کاهش التهاب مفاصل، مغز، نخاع، کبد، قلب و سیستم گوارش تاثیر دارد. در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۶ انجام شد مشخص شد دانه‌های سیاهدانه می‌توانند باعث بهبود التهابات شده و استرس اکسیداتیو را در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید کاهش دهد.
۲. می‌تواند به مبارزه با عفونت‌ها کمک کند
طبق یک بررسی انجام شده مشخص شد که کارونجی ماده‌ی دارویی است که خواص زیادی از جمله توانایی تقویت عملکرد سیستم ایمنی، فعال کردن آن و سرکوب سلول‌های تخصصی ایمنی را دارد و در نتیجه باعث بهبود پاسخ‌های ایمنی و سیستم دفاعی بدن می‌شود.
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ترکیبات خاص موجود در سیاهدانه خواص ضدباکتریایی طبیعی دارد که می‌تواند در مبارزه با باکتری‌ها در بیماری‌های منجر به عفونت مثل برونشیت، عفونت‌های گوش و پوست مفید باشد. مطالعه‌ای دیگر نشان داده است که عصاره‌ی دانه‌ی سیاه دانه می‌تواند از بدن در برابر MRSA (استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی‌سیلین)، که یک نوع خطرناک از باکتری‌های عفونت‌زا است، محافظت کند.
۳. سلامت متابولیک و قلب و عروق را تقویت می‌کند
در متاآنالیزی که در سال ۲۰۱۷ روی سیاهدانه انجام شد مشخص شد که سیاه دانه می‌تواند به مدیریت سطح قند خون، فشار خون و سطوح کلسترول سالم کمک کند. این گیاه درمانی با کاهش فشار خون، مسدود شدن کانال توسط کلسیم و خواص دیورتیکی که دارد به مدیریت جریان خون و سطوج چربی خون کمک می‌کند. همچنین به بهبود سطح متوسط قند خون در افراد مبتلا به مقاومت به انسولین و دیابت نوع ۲ کمک کرده، عوارض مرتبط با دیابت را هم کاهش می‌دهد.
۴. باعث التیام دستگاه گوارش می‌شود
در طب سنتی از سیاهدانه برای کمک به درمان اسهال، زخم معده، اختلال عملکرد کلیه و مشکلات مرتبط با کبد استفاده می‌شود. بعضی از مطالعات نشان می‌دهند که ترکیبات موجود در سیاهدانه می‌تواند از کبد و کلیه در برابر سموم محافظت کند. همچنین به دلیل توانایی این ترکیبات در مبارزه با استرس اکسیداتیو و التهاب، سلامت عمومی روده را هم تقویت می‌کند.
۵. کمک به تسکین پوست ملتهب
یکی دیگر از خواص روغن سیاه دانه و دانه‌ی سیاهدانه ضدباکتریایی و ضدالتهابی است و می‌توانند به تسکین علائم مشکلات رایج پوستی مثل آکنه و اگزما کمک کنند. در مواردی هم در درمان پسوریازیس و رازسه مفید واقع شده است. پس می‌توان اینطور نتیجه گرفت که خواص روغن سیاه دانه برای چین و چروک صورت هم فقط یک قصه نیست و می‌تواند واقعی باشد.
خواص سیاه دانه در صبحانه
همانطور که قبل‌تر اشاره کردیم، طب سنتی برای درمان بیماری‌ها و تقویت بدن از سیاهدانه استفاده می‌کند. یکی از بهترین زمان‌ها برای مصرف سیاهدانه صبح‌ها و همراه صبحانه است. جویدن سیاهدانه در صبح‌ها، مخصوصا به صورت ناشتا، باعث کاهش نفخ می‌شود. در ادامه به فواید مصرف سیاهدانه در وعده‌ی صبحانه و به صورت ناشتا اشاره می‌کنیم:
۶. خواص سیاه دانه و عسل: درمان سردرد و سرگیجه
۷. خواص سیاه دانه و عسل و دارچین: بهبود گلو درد
۸. خواص سیاه دانه و عسل و دارچین و زنجبیل: تقویت سیستم ایمنی بدن
دیگر خواص درمانی سیاه دانه
از خواص عسل و سیاه دانه با مصرف صبحگاهی و درمان التهابات با روغن سیاهدانه که بگذریم، به چند سوال یا روش درمان سنتی که با سیاهدانه انجام می‌شود می‌رسیم. این روش‌های استفاده و درمان هنوز در تحقیقات علمی ثابت نشده است اما سال‌ها است که در طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این بخش توضیح مختصری درباره‌ی هر موضوع می‌دهیم اما نباید فراموش کنید که در صورت بروز هر گونه مشکل یا تمایل به مصرف سیاهدانه با اهداف درمانی، حتما باید قبل از مصرف با یک پزشک متخصص مشورت کنید.
۹. خواص سیاه دانه برای لاغری
فیبر بالای موجود در سیاهدانه در کنار خاصیت ثابت نگه داشتن سطح قند خون، می‌تواند باعث ایجاد احساس سیری واقعی در شما شود. این موضوع به از دست دادن چربی‌های بدن، کاهش وزن و در نتیجه لاغری می‌شود. به همین دلیل متخصصین اگر درگیر اشتهای کاذب هستید یا به مصرف کربوهیدرات‌ها مثل برنج، نان و شیرینی علاقه‌ی زیادی دارید مصرف سیاهدانه می‌تواند برایتان مفید باشد. با مصرف منظم سیاهدانه می‌توانید در ماه ۱ تا ۲ کیلوگرم وزن کم کنید.
۱۰. خواص سیاه دانه برای مو
خواص ضدمیکروبی و ضدقارچی که در سیاه دانه وجود دارد از بروز بیماری‌های قارچی جلوگیری می‌کند. این خاصیت در روغن سیاه دانه هم وجود دارد و استفاده از آن از سلامت پوست سر محافظت می‌کند. روغن سیاهدانه برای مقابله با ریزش مو، طاسی با الگوی مردانه و ریزش مو در اثر استرس هم مناسب است. همچنین ماساژ پوست سر با روغن سیاهدانه علاوه بر افزایش خون‌رسانی به موها و تقویت آن‌ها، باعث ایجاد رطوبت شده و از بروز شوره جلوگیری می‌کند.
۱۱. خواص سیاه دانه برای مردان
افزایش ترشح هورمون تستوسترون، استروئید آنابولیک، افزایش تراکم استخوان و افزایش تراکم بافت ماهیچه‌ای از خواص سیاه دانه برای مردان است.
۱۲. خواص سیاه دانه برای زنان
بهبود تنبلی تخمدان‌ها، درمان چاقی، درمان آکنه و جوش صورت و تاثیر در افزایش شیر مادران شیرده از خواص سیاه دانه برای زنان است.
۱۳. خواص چکاندن روغن سیاه دانه در ناف
بهبود علائم سرماخوردگی، شفافیت پوست، درمان دردهای قاعدگی، از بین بردن ترک خوردگی لب‌ها در فصل سرما، درمان یبوست در کودکان، افزایش وزن کودک، از بین بردن مشکلات کبدی، از بین بردن کک و مک و درمان درد گوش از خواص این روش درمانی سنتی عجیب است.
۱۴. خواص سیاه دانه و پنیر
طبع پنیر سرد است و مصرف آن به تنهایی ممکن است بدن شما را اذیت کند. می‌توانید در وعده غذایی خود مقداری سیاه دانه روی پنیر بپاشید. از خواص سیاه دانه و پنیر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جلوگیری از نفخ، یبوست و سوزش معده و تقویت دستگاه گوارش
- کنترل و کاهش قند خون
- تقویت سیستم ایمنی بدن
۱۵. خواص سیاه دانه برای پوست
برای بهره‌مندی از خواص سیاه دانه برای پوست می‌توانید از روغن این گیاه یا صابون آن استفاده کنید. روغن سیاه دانه به درمان بیماری‌هایی مانند پسوریازیس، اگزما، ویتیلیگو و آکنه‌ها کمک می‌کند.
برای مطالعه بیشتر: خواص هلیله سیاه
۱۶. خواص سیاه برای درمان ناباروری
استفاده از روغن سیاه دانه به درمان ناباروری مردان کمک می‌کند. مصرف روزانه ۲.۵ میلی‌لیتر روغن سیاه دانه دوبار در روز و به مدت دو ماه تعداد اسپرم‌های مردان و فعالیت آنان را افزایش می‌دهد.
عوارض مصرف سیاه دانه
زیاده‌روی در مصرف سیاه دانه و تداخل آن با داروهای شیمیایی می‌تواند خطرناک باشد. از عوارض خطرناک سیاه دانه می‌توان به ایجاد مشکلات رحمی در دوران بارداری و کند شدن فرآیند لخته شدن خون در زمان ایجاد جراحات اشاره کرد. پس بهتر است قبل از شروع مصرف سیاهدانه حتما با یک پزشک متخصص مشورت کنید.
مرور کلی
سیاه دانه، دانه‌های یک گیاه خوراکی است که خواص عجیب و غریب درمانی دارد. از دانه‌ها و روغن سیاهدانه در آشپزی، تولید لوازم آرایشی و درمان‌های سنتی استفاده می‌شود. در ایران هم استفاده از این دانه‌های خوشمزه برای پخت انواع نان و شیرینی بسیار رواج دارد. در این مطلب درباره‌ی خواص سیاه دانه ناشتا صحبت کردیم اما توصیه می‌کنیم اگر قصد استفاده از دانه یا روغن سیاه دانه را برای مصارف درمانی سنتی دارید، قبل از شروع استفاده حتما با یک پزشک متخصص مشورت کنید تا آسیبی به بدنتان وارد نشود.
منبع: draxe
سوالات متداول
۱. خواص سیاه دانه برای زنان چیست؟
کنترل فشار خون، درمان ناباروری و افزایش شیر در دوران شیردهی از خواص سیاه دانه برای زنان است.
۲. خواص سیاه دانه برای مردان چیست؟
از خواص سیاه دانه برای مردان می‌توان به افزایش میزان تستوسترون و افزایش میل جنسی در مردان اشاره کرد.
۳. خواص عسل و سیاه دانه ناشتا چیست؟
کمک به هضم غذا، سم‌زدایی از بدن و کنترل قند خون از جمله خواص سیاه دانه و عسل است.
۴. چه کسانی نباید سیاه دانه بخورند؟
افرادی که آلرژی‌های پوستی یا بیماری‌های کلیوی دارند و زنان باردار برای مصرف سیاه دانه باید با پزشک مشورت کنند.
