سیاره‌ی ناهید هرگز اقیانوس نداشته است
در حالی که برخی از دانشمندان معتقدند که زهره ممکن است در گذشته اقیانوس داشته، یک مطالعه‌ی جدید خلاف این دیدگاه را بیان می‌کند.
طبق مطالعه‌ای که ۱۳ اکتبر (۲۱ مهر) در نشریه‌ی «نیچر» (Nature) منتشر شده، گروهی از پژوهشگران اعلام کردند که مدل‌های رایانه‌ای آن‌ها نشان می‌دهد سیاره‌ی زهره از ابتدا بدون اقیانوس بوده است.
برای رسیدن به این نتیجه‌گیری، دانشمندان دانشگاه ژنو و مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه از یک مدل آب‌وهوایی پیشرفته استفاده کردند. پژوهش جدید نشان می‌دهد که شرایط برای بارش باران بر روی سیاره‌ی ناهید و تشکیل اقیانوس هرگز مناسب نبوده است.
خود زهره ۴٫۵ میلیارد سال پیش همراه با خورشید، زمین و دیگر اجرام منظومه‌ی شمسی ما شکل گرفت. مانند زمین جوان، ناهید جوان هم احتمالا با ماگما یا سنگ مذاب پوشیده شده بود. اما پیش از بارش آب به‌صورت باران، باید سیاره و جو آن سرد می‌شدند و اگر مانند زمین، باران می‌بارید چند هزار سال طول می‌کشید تا آب در اقیانوس‌ها جمع شود.
در روزهای اولیه‌ی منظومه‌ی شمسی، خورشید ۳۰ درصد ضعیف‌تر از اکنون بود. اما طبق مطالعه‌ی جدید، با وجود برخورد کمتر تابش خورشیدی به سیاره‌ی جوان زهره، این سیاره هنوز بسیار داغ بوده و اجازه‌ی تشکیل اقیانوس‌ها را نمی‌داده است.
هرچند اگر ابرها به اندازه‌ای ضخیم بوده باشند که بتوانند جلوی نور خورشید را بگیرند و دما را کاهش دهند، شرایط تفاوت می‌کند. برای نمونه ابرها می‌توانستند مانعی ایجاد کنند که دمای نزدیک سطح زهره کاهش یابد.
مطالعه‌ی جدید بر اساس مدل رایانه‌ای حتی این فرضیه را بعید می‌داند و نشان می‌دهد که ابرها در حقیقت در سمت شب زهره ایجاد شده‌اند و روز این سیاره همچنان در معرض تابش خورشید قرار داشته است.
چرخش زهره به آهستگی انجام می‌شود و روز آن تقریبا با سال آن برابر است، بنابراین ابرهای سمت روز زهره، آن را به اندازه‌ی کافی خنک نمی‌کنند تا باران ببارد. حتی با توجه به اینکه این ابرهای ضخیم گرما را در نزدیکی سطح زهره به دام انداخته‌اند، اثری گلخانه‌ای شکل داده‌اند که باعث داغ شدن بیشتر سطح سیاره هم شده‌اند به‌گونه‌ای که امروز حتی سرب را ذوب می‌کند.
به گفته‌ی دانشمندان در این پژوهش، دمای بالای سطح زهره به معنای وجود آب فقط در حالت گازی در نزدیکی سطح سیاره است و بنابراین هیچ باران و اقیانوسی وجود ندارد.
طرحی گرافیکی از سیاره‌ی بدون بارش زهره در اوایل شکل‌گیری منظومه‌ی شمسی
Credit: Manchu
مقایسه‌ی زمین و زهره
دانشمندان در حال تلاش برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی جو اولیه‌ی ناهید و زمین هستند. «مارتین توربت» (Martin Turbet) از دانشگاه ژنو در این‌باره گفت: «ما آب‌وهوای زمین و زهره را در ابتدای تکامل خود، بیش از ۴ میلیارد سال پیش، زمانی که سطح سیارات هنوز مذاب بود، شبیه‌سازی کردیم. دمای بالای ثبت شده، به این معنی است که مانند یک دیگ تحت فشار غول‌پیکر هر آبی به شکل بخار بوده است.»
طبق مدل‌های رایانه‌ای زمین به سختی از دچار شدن به سرنوشت ناهید در امان ماند. اگر در آن دوران به خورشید نزدیک‌تر بود یا خورشید به اندازه‌ی امروز داغ بود، ممکن بود آب در زمین هم فقط به‌صورت بخار وجود داشته باشد.
«املین بولمونت» (Emeline Bolmont) از دانشگاه ژنو گفت: «این یک تغییر رویکرد کامل در نگاه ما به چیززی است که مدت‌ها پارادوکس خورشید جوان ضعیف نامیده می‌شود و به‌عنوان یک مانع بزرگ برای ظهور حیات بر روی زمین درنظر گرفته می‌شد.»
استدلال این بود که اگر تابش خورشید در اوایل شکل‌گیری منظومه‌ی شمسی بسیار ضعیف‌تر از امروز بوده، باید زمین به یم گوی یخی بدون حیات تبدیل می‌شد. او افزود: «اما معلوم می‌شود که برای زمین جوان و بسیار داغ، این خورشید ضعیف شاید در حقیقت یک فرصت غیرمنتظره بوده است.»
مأموریت‌های آینده به زهره
اکنون باید دید دقیقا کدام دیدگاه درست است؟ مطالعات قبلی که نشان می‌داد ناهید می‌تواند آب مایع داشته باشد یا شبیه‌سازی‌های جدید که چنین چیزی را بعید می‌داند؟ برای پاسخ به این پرسش، دانشمندان امیدوارند مأموریت‌های آینده به تعیین مدل‌های دقیق‌تر از سیاره‌ی زهره کمک کنند.
«دیوید ارنریش» (David Ehrenreich) از دانشگاه ژنو گفت: «نتایج ما بر اساس مدل‌های نظری است و یک سنگ بنای مهم در پاسخ به پرسش‌های تاریخچه‌ی ناهید است. اما ما نمی‌توانیم بر اساس مدل‌های رایانه‌ای در این مورد تصمیم قطعی بگیریم. بنابراین مشاهدات سه مأموریت فضایی آینده به این سیاره برای تأیید یا رد کار ما ضروری است.»
سال گذشته با کشف فسفین توجه جامعه‌ی علمی بیش از پیش به سوی سیاره‌ی زهره معطوف شد و در ماه‌های گذشته هم ناسا با تأیید دو مأموریت وریتاس و داوینچی+ به سوی زهره، بار دیگر اهمیت کاوش این سیاره را یادآور شد. باید دید نتایج بررسی‌های نزدیک توسط مأموریت‌های آینده چه اطلاعات جدیدی از گذشته‌ی این سیاره در اختیار بشر می‌گذارد.
عکس کاور: سمت شب سیاره‌ی زهره
Credit: JAXA/ISAS/DARTS/Damia Bouic
منبع: EarthSky
