آثار مخرب و ترسناک کیسه‌های پلاستیکی بر محیط زیست و سلامت انسان
استفاده از کیسه‌ها و ظرف‌های پلاستیکی آنچنان با زندگی روزمره‌ی ما پیوند خورده است که نمی‌توانیم روزی را بدون وجود آن‌ها تصور کنیم. این محصولات از مواد سمی خطرناکی ساخته شده‌اند که نه‌تنها به محیط زیست آسیب می‌زند، بلکه بر روی سلامتی انسان هم تاثیرات منفی بسیار زیادی دارد. فکر می‌کنید برای مقابله با مضرات پلاستیک چه کاری باید انجام داد؟ آیا بازیافت کیسه‌ی پلاستیکی امکان‌پذیر است یا باید به فکر جایگزین‌های سازگار با طبیعت باشیم؟
امروز در دیجی‌کالا مگ می‌خواهیم با آثار منفی آلودگی‌های پلاستیکی بر محیط زیست و همچنین سلامت انسان آشنا شویم. پس اگر شما هم برای هر خرید کوچکی یک کیسه‌ی پلاستیکی استفاده می‌کنید، این مطلب را تا آخر بخوانید.
آثار منفی آلودگی‌های پلاستیکی بر اکوسیستم
اغلب مردم با اینکه می‌دانند کیسه‌ی پلاستیکی و ظرف‌های ساخته شده از پلاستیک به محیط زیست آسیب می‌زند، باز هم برای خرید و جابه‌جایی وسایل از کیسه‌ی پلاستیکی استفاده می‌کنند. دسته‌بندی و دور ریختن زباله‌ها یکی از کارهایی است که میزان بسیار زیادی کیسه‌ی پلاستیکی مصرف می‌کند. دفن زباله با این کیسه‌ها آسیب‌های جبران ناپذیری به محیط زیست می‌زند؛ آسیب‌هایی مثل خفگی حیوانات، آلودگی، مسدود شدن مجاری آب و رودخانه‌ها. پس از مشاهده‌ی این آسیب‌ها فعالین محیط زیست و قانون‌گذاران تا حدی بر روی گسترش فرهنگ کاهش مصرف کیسه‌ی پلاستیکی کار کردند.
مثلا در آفریقای جنوبی قانونی تصویب شد که استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را محدود کرد. چندین کشور اروپایی با در نظر گرفتن تأثیر منفی کیسه‌های پلاستیکی بر محیط زیست و تولید محصولات کشاورزی، راهکارهایی برای کاهش این آسیب‌ها ارائه دادند. دولت ژاپن برای کاهش تولید و مصرف کیسه‌های پلاستیکی هزینه‌ی آن‌ها را به صورت کامل از مردم دریافت می‌کند.
ممنوعیت استفاده از کیسه‌های پلاستیکی نسبت به ممنوعیت تولید آن روش کاربردی‌تری است. حتی اگر دولت‌ها برای استفاده از پلاستیک مالیات هم دریافت کنند نمی‌توانند مصرف آن را به صفر برسانند و آسیب‌هایی که به اکوسیستم وارد می‌شود همچنان ادامه خواهد داشت.
کیسه‌های پلاستیکی چه تأثیری بر محیط زیست می‌گذارند؟
مهم‌ترین خصوصیت پلاستیک تجزیه‌ی طولانی مدت آن در طبیعت است. سال‌ها طول می‌کشد که یک کیسه‌ی پلاستیکی از بین برود و در طول این مدت زمان، به دلیل تابش آفتاب بر روی آن، مواد سمی سازنده‌اش وارد هوا و خاک می‌شود و آلودگی محیط زیست را با خود به همراه دارد.
در تحقیقات متعددی که انجام شده مشخص شده است که مواد تشکیل دهنده‌ی کیسه‌های پلاستیک ممکن است باعث ایجاد سرطان در بدن موجودات زنده شود. این کیسه‌ها در حجم زیاد در مکان‌های دفن زباله وجود دارند، هکتارها زمین را اشغال کرده‌اند و از خود گازهای خطرناک متان و دی‌اکسید کربن منتشر می‌کنند. همچنین شیرآبه‌های بسیار سمی‌ای از محل دفن زباله جاری می‌شود که می‌تواند خاک و آب را مسموم کند.
زباله‌های موجود در کیسه‌های پلاستیکی برای سلامتی انسان و حیوان خطرناک است و به عنوان یک خطر محیط زیستی جدی شناخته شده است. اگر کیسه‌های زباله به شکل مناسبی دفع نشوند با انسداد جریان‌های آب در روی زمین و آلودگی آب‌های زیرزمینی می‌تواند تأثیر منفی بسیار بزرگی بر اکوسیستم زمین بگذارد. موارد زیادی دیده شده که لاکپشت‌ها همراه با خزه‌های دریایی پلاستیک خورده‌اند و در حال خفگی بوده‌اند.
یکی دیگر از تأثیرات خطرناکی که کیسه‌های پلاستیکی بر چرخه‌ی زیستی موجودات زنده می‌گذارد، درگیر شدن مستقیم حیوانات با آن‌ها است. حیوانات معمولا کیسه‌ها را با غذا اشتباه می‌گیرند و آن‌ها را می‌خورند. این اتفاق باعث مسدود شدن دستگاه گوارش آن‌ها و در نهایت مرگشان می‌شود. آبزیان هم کیسه‌های پلاستیکی رها شده در دریا را به جای غذا می‌خورند و این کار به انسداد دستگاه گوارش، خفگی، پارگی دستگاه گوارش، عفونت، کاهش تولید مثل و در نهایت مرگ آن‌ها می‌شود.
امروزه پلاستیک‌ها در همه جای جهان وجود دارند و برای جلوگیری از بحرانی شدن شرایط زیست محیطی باید اقدامات سریعی انجام شود. اولین پلاستیک‌های موجود در آب دریاها در سال ۱۹۷۰ شناسایی شد و پس از آن آلودگی پلاستیکی آب‌های دریایی و آب شیرین به عنوان یک مشکل جهانی به رسمیت شناخته شد. پس از این بود که موضوع آلودگی‌های دریایی ناشی از پلاستیک برای دولت‌ها، دانشمندان، موسسات غیردولتی و جامعه‌ی بین‌المللی اهمیت پیدا کرد و فعالیت‌های زیست محیطی در لیست فعالیت‌هایشان قرار گرفت.
آلودگی‌های آبی ناشی از پلاستیک مانع توسعه‌ی اقتصادی می‌شود. پلاستیک‌هایی که در خط ساحلی جمع می‌شوند مانع حضور گردشگران می‌شود و این صنعت را تخریب می‌کند. همچنین این پلاستیک‌های به دام افتاده در ساحل تأثیر منفی بر زیرساخت‌های حمل‌ونقل، تولید انرژی، ماهیگیری و پرورش آبزیان دارد. این منبع آلاینده باعث آزاد شدن مواد سمی در آب، خاک و هوا می‌شود و به صورت غیرمستقیم وارد بدن ما هم می‌شود. کاملا واضح است که ورود مواد سمی باعث بیماری‌مان شده و سلامت همه را به خطر می‌اندازد.
کیسه‌های پلاستیکی صنعت کشاورزی را هم تهدید می‌کند. با ورود مواد سمی آن‌ها به خاک باعث آلودگی زمین شده و منابع ارزشمند موجود در آن را از بین می‌برد. کاهش توان تولید محصولات کشاورزی به دلیل وجود کیسه‌های پلاستیکی واقعا جای تأسف دارد. آگاهی ما و فرهنگ‌سازی برای استفاده از موارد جایگزین، مثل کیسه‌های پارچه‌ای، می‌تواند تغییرات ملموس و مؤثری را در این زمینه ایجاد کند. در حال حاضر سازمان‌های بین‌المللی در حال انجام تحقیقاتی در این زمینه هستند اما اگر بخواهیم جلوی نابودی محیط زیست را بگیریم چاره‌ای جز ممنوعیت استفاه از کیسه‌های پلاستیکی در سطح جهانی و جایگزین کردن آن با محصولات دوست‌دار محیط زیست نداریم.
راهکارهای اجرایی در این مسیر چیست؟
آگاهی دادن به مردم و آموزش استفاده از جایگزین‌های سازگار با محیط زیست مؤثرترین راه برای جلوگیری از این تخریب است. آن‌ها می‌توانند از پارچه، الیاف طبیعی و کاغذ استفاده کنند تا تولید ضایعات پلاستیکی را کاهش دهند. وضع مقررات جدی در مورد استفاده‌ی بی‌رویه از پلاستیک، مدیریت صحیح سیستم بازیافت زباله و جلوگیری از ارائه‌ی رایگان کیسه‌های پلاستیکی توسط خرده فروشان از دیگر راهکارهای مؤثر در این حوزه است.
ترکیبی از قانون‌گذاری و قیمت‌گذاری می‌تواند به صورت کوتاه مدت مصرف کیسه‌ی پلاستیکی را کاهش دهد. همچنین تحقیقات نشان می‌دهد که وضع قانون مناسب در این خصوص و ممارست در اجرای آن می‌تواند در طولانی مدت تأثیر مثبت خود را بر عدم استفاده از کیسه‌ی پلاستیکی نشان دهد.
آثار منفی آلودگی‌های پلاستیکی بر سلامت انسان
قبل از شروع خواندن این مطلب به اطراف خود نگاه کنید. چه مقدار پلاستیک مشاهده می‌کنید؟ ظرف‌های غذا، بطری‌های پلاستیکی، خودکارها، حتی جلد دفتری که کنار دستتان است از پلاستیک ساخته شده! اگر بخواهیم از لوازم پلاستیکی‌ای که استفاده می‌کنیم تهیه کنیم یک لیست بی‌نهایت خواهیم داشت. نکته‌ی عجیب اینجاست که علی‌رغم فراگیر بودن استفاده از این ماده، هنوز تأثیر آن بر سلامتی انسان ناشناخته مانده است. اصلا تا به حال به اثر منفی پلاستیک بر سلامتی‌تان فکر کرده‌اید؟
جامعه کاملا به پلاستیک وابسته شده است اما به ندرت به تأثیرات منفی آن توجه می‌کنیم. در تولید پلاستیک از مواد سمی مختلفی استفاده می‌شود. بسیاری از این افزودنی‌ها به زنجیره‌ی شیمیایی پلاستیک متصل نیستند و به راحتی می‌توانند در محیط آزاد شوند. این مواد توسط پوست جذب می‌شوند، تبخیر شده یا از طریق مواد خوراکی‌ای که مصرف می‌کنیم جذب بدنمان می‌شود. آگاهی از مواد تشکیل دهنده‌ی محصولات پلاستیکی برای کاهش اثرات مضر پلاستیک بر سلامتی‌تان بسیار مهم است.
رایج‌ترین مواد افزودنی که در تهیه‌ی پلاستیک استفاده می‌شوند در لیست زیر قرار دارند:
- BPA’s: مقدار زیادی از این ماده در تولید ظرف‌های غذا و نوشیدنی استفاده می‌شود. سازمان‌های مختلف فعال در حوزه‌ی سلامت و محیط زیست در حال تلاش برای محدود کردن استفاده از BPA و انتشار خطراتی که برای سلامتی انسان دارد هستند.
- پلاستیک کننده‌ها: معمولا از این ماده برای انعطاف‌پذیر کردن PVC استفاده می‌شود و تقریبا در تمام وسایلی که روزانه از آن‌ها استفاده می‌کنیم وجود دارد. وقتی از همه‌ی وسایل صحبت می‌کنیم یعنی از یک اسباب‌بازی ساده تا صندلی‌های ماشین، همه حاوی این ماده هستند.
- ماده‌ی ضد حریق: از این ماده در تولید تجهیزات الکترونیکی و با هدف تأمین ایمنی آن‌ها استفاده می‌شود. خوشبختانه استفاده‌ی بعضی از این مواد، که خطر زیادی برای محیط زیست و انسان دارد، از طرف سازمان ملل محدود شده است.
پلاستیک از ۵ طریق به بدن ما وارد شده و سلامتی‌مان را به خطر می‌اندازد:
۱. غذای دریایی آلوده به پلاستیک می‌خوریم
دانشمندان در ۱۱۴ گونه‌ی دریایی ذرات میکروپلاستیک را پیدا کرده‌اند و متاسفانه تقریبا یک سوم این گونه‌های آلوده در لیست غذاهای دریایی ما قرار دارد. بعضی از مواد افزودنی به پلاستیک از بین برنده‌ی غدد درون ریز هستند و مواد شیمیایی استفاده در تولید پلاستیک عملکرد هورمون‌ها را مختل می‌کند. حتی بعضی از مواد موجود در پلاستیک می‌تواند در فرآیند رشد مغز کودکان اختلال ایجاد کند.
مطالعه‌ی تأثیرات پلاستیک و میکروپلاستیک‌ها روی سلامت انسان بسیار چالش برانگیز است. در تحقیقاتی که اخیرا انجام شد مشخص شده است که مقدار ناچیزی از میکروپلاستیک‌ها توسط ماهی‌ها مصرف می‌شوند اما با این وجود دانشمندان همچنان در مورد تأثیرات منفی آلودگی‌های پلاستیکی دریایی بر سلامت انسان نگران هستند.
قبل از اعلام قطعی لیست مضرات مصرف ماهی‌های آلوده به پلاستیک نیاز است که بیشتر در این مورد تحقیق شود. اما کاملا روشن است که این مواد شیمیایی مکمل خوبی برای حضور در رژیم‌های غذایی ما نیستند. هر روز با مصرف غذاهای دریایی آلوده به میکروپلاستیک‌ها، تأثیر منفی آن بر سلامت انسان بیشتر می‌شود.
۲. پلاستیک را از طریق بسته‌بندی مواد غذایی مصرف می‌کنیم
BPA در اغلب ظرف‌ها و بسته‌بندی‌های پلاستیکی که به طور مستقیم با غذا در تماس هستند وجود دارد. این ماده در کبد متابولیزه شده و بیس فنول A را تشکیل می‌دهد. بیس فنول A، که یک ماده‌ی آسیب‌زا است، پس از گردش در بدن از طریق ادرار خارج می‌شود. همانطور که قبلا هم اشاره کردیم BPA فعالیت غدد درون‌ریز را مختل می‌کند و عملکردهای ضروری بدن مثل متابولیسم، ضربان قلب، هضم و باروری را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. جنبش‌های مرتبط با حقوق مصرف‌کننده در تمام جهان برای افزایش سطح سلامت بدن انسان، خواستار بسته‌بندی بدون BPA هستند.
۳. همراه با آب، میکروپلاستیک می‌نوشیم
در سال ۲۰۱۸ یک تحقیق تکان‌دهنده از طرف سازمان بهداشت جهانی (WHO) منتشر شد که ثابت کرد در ۹۰% آب‌های نوشیدنی کارخانه‌ای میکروپلاستیک وجود دارد. این تحقیق بر روی ۲۵۹ بطری آب انجام شده بود و فقط ۱۷ بطری فاقد میکروپلاستیک بوده است. امروز که شواهد بیشتری در ارتباط با تاثیر منفی میکروپلاستیک‌ها بر سلامت انسان وجود دارد اغلب دانشمندان در مورد این موضوع ابراز نگرانی کرده و معتقدند این مورد می‌تواند باعث مرگ هزاران گونه‌ی جانداران در سراسر جهان شود. نکته‌ای که در این میان نباید فراموش کرد این است که ما انسان‌ها هم یکی از هزاران گونه‌ی جاندارانی هستیم که ممکن است با آلودگی‌های پلاستیکی از بین برویم!
۴. پلاستیک را از طریق لباس جذب می‌کنیم
شاید عجیب به نظر بیاید ولی واقعیت دارد. در گزارشی که اخیران منتشر شده است عنوان شده ۷۰%از ۱۰۰.۰۰۰ کیلوگرم فیبر مصرف شده در صنعت تولید پوشاک در جهان الیاف مصنوعی هستند. الیاف مصنوعی مثل پلی‌استر، اکریلیک، ریون و نایلون از نفت ساخته می‌شوند، یعنی همان ماده‌ای که پلاستیک هم از آن ساخته می‌شود! هر بار که لباسی که با الیاف مصنوعی تولید شده است را می‌پوشیم میکروپلاستیک‌هایی از آن آزاد می‌شود که با هر نفسی که می‌کشیم، مقداری از آن‌ها را وارد بدنمان می‌کنیم. بسیاری از پارچه‌های مصنوعی در طول فرآیند تولید به هزاران ماده‌ی شیمیایی سمی و مضر آغشته می‌شود. جالب است بدانید در بین پارچه‌های تولید شده از الیاف مصنوعی، پلی‌استر بدترین نوع است.
پوست، بزرگ‌ترین و پرنفوذترین عضو بدن ما، حدود ۶۰% از موادی که به صورت مستقیم با آن تماس دارد را جذب می‌کند. همچنین پارچه‌های مصنوعی مانع تنفس پوست شده و محیط مناسبی را برای رشد باکتری‌ها فراهم می‌کنند. با رشد باکتری‌ها و عدم جریان هوا در پوست، عرق شما بد بو می‌شود. میکروالیاف‌ها به روشی عجیب و موزیانه وارد اقیانوس‌ها هم می‌شوند. هر بار که لباسمان را می‌شوییم میکروپلاستیک‌های آزاد شده از الیاف مصنوعی آن از طریق فاضلاب به سمت آب‌های زیرزمینی و در نهایت اقیانوس‌ها سرازیر می‌شود. هر بار شست‌وشوی لباس می‌تواند هزاران میکروالیاف را به سمت آب‌های آزاد روانه کند.
۵. پلاستیک را تنفس می‌کنیم
تنفس پلاستیک مشکلی است که مردم نیم‌کره‌ی شمالی به صورت جدی با آن درگیر هستند ولی تأثیرات سلامتی این اتفاق بر روی مردم ساکن نیم‌کره‌ی جنوبی بیشتر بوده و یک خطر جدی حساب می‌شود. وقتی مدیریت ضایعات ضعیف است مردم به ناچار زباله‌ها را می‌سوزانند و همین کار باعث آزاد شدن مواد شیمیایی موجود در پلاستیک می‌شود. مواد آزاد شده در هوا جابه‌جا شده و به راحتی با هر تنفس وارد بدن ما می‌شوند.
گزارش منتشر شده در ماه مارچ سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد که ۵ میلیارد نفر در جهان در محیط‌هایی زندگی می‌کنند که سیستم دفع زباله‌ی مناسبی ندارد و حضور در چنین شرایطی باعث مرگ سالانه ۹ میلیون نفر می‌شود. بسیاری از ساختمان‌های بزرگ در اروپا زباله سوز اختصاصی دارند که با امنیت بالایی کار می‌کند و گرمای حاصل از سوختن زباله را به انرژی تبدیل می‌کند. این یک روش ایمن برای از بین بردن زباله‌ها و تولید انرژی بدون استفاده از سوخت‌های فسیلی است.
در تحقیقات اخیر مشخص شده است که در اثر سوختن زباله مقدار زیادی دیوکسین تولید می‌شود. اگر این ماده، که یکی از سمی‌ترین مواد شیمیایی شناخته شده برای سلامت انسان است، پس از سوختن زباله همراه با خاکسترهای به جا مانده جمع‌آوری نشود در هوا پخش شده و باعث آلودگی می‌شود. اخیرا سوئد به دلیل رها کردن خاکسترهای سمی زباله سوزهایش را در یک جزیره در نزدیکی نروژ در صدر خبرهای محیط زیستی قرار گرفته و بسیاری از دوست‌داران طبیعت را خشمگین کرده است.
سخن آخر
کیسه‌های پلاستیکی از مواد سمی خطرناکی تولید شده‌اند. استفاده از این محصولات می‌تواند به راحتی هوا، آب و غذای مصرفی ما را آلوده کرده و هزاران هزار میکروپلاستیک را وارد بدن ما و دیگر موجودات زنده کند. برای جلوگیری از تخریب محیط زیست و نجات جان گونه‌های مختلف جانداران باید به دنبال راهکارهای مؤثری باشیم. اولین قدم در این راه آموزش به مردم و در دسترس قرار دادن جایگزین‌های سازگار با طبیعت است. پس از آن باید به سراغ کاهش تولید پلاستیک و در نهایت توقف تولید پلاستیک برویم.
اگر شما از آن دسته افرادی هستید که از پلاستیک استفاده نمی‌کنید در قسمت کامنت‌ها جایگزین‌هایی که برای کیسه‌ها و ظرف‌های پلاستیکی انتخاب کردید را بنویسید و از روش تغییر سبک زندگی‌تان بگویید.
