گرفتگی بینی و روش های رفع و درمان آن (راهنمای جامع)
احتقان یا گرفتگی بینی یکی از مشکلات رایجی است که همهی افراد با هر سنی حداقل یک بار در طول زندگی خود تجربه می‌کنند. این مشکل زمانی برای انسان رخ می‌دهد که چیزی باعث تحریک بافت‌های داخلی بینی شود و در نتیجه زنجیره‌ای از التهاب، تورم را در کنار تولید مخاط اضافی ایجاد کند.
با بروز گرفتگی بینی تنفس کافی و صحیح برای فرد سخت میشود؛ به طوریکه حتی ممکن است در انجام کارهای روزمره‌ی خود هم به مشکل بخورد. در این مطلب از دیجی‌کالا مگ می‌خواهیم به سراغ بررسی علل، علائم و نحوه‌ی درمان گرفتگی بینی در بزرگسالان، کودکان و نوزادان برویم. پس با ما همراه باشید.
علائم گرفتگی بینی چه هستند؟
علت گرفتگی بینی چیست؟
روشهای درمان و رفع گرفتگی بینی
درمان گرفتگی بینی نوزاد
درمان گرفتگی بینی کودک
گرفتگی بینی بعد از عمل بینی
گرفتگی بینی در بارداری
علائم گرفتگی بینی چه هستند؟
پیش از آنکه بخواهید به سراغ آشنایی با علائم و نحوه‌ی درمان گرفتگی بینی بروید باید بدانید که این مشکل دقیقا با چه علائمی همراه است و چگونه روی بدن شما تاثیر می‌گذارند. نشانه‌های احتقان بینی عبارتند از:
- دشوار شدن تنفس از طریق بینی
- تنفس از طریق دهان به ویژه در هنگام خواب
- تجمع مخاط یا همان آبریزش بینی مداوم
- بروز مشکل در خوردن شیر برای نوزادان
- درد سینوسی و تورم بافت بینی
- سرفه و عطسه‌ی مداوم
علت گرفتگی بینی چیست؟
بینی شما هوایی را تنفس میکند که ممکن است حاوی انواع آلودگیها، ریز گردها و آلرژنها باشد. داخل این عضو موهای ریز و نازکی وجود دارند که ذرات خارجی مزاحم را به دام میاندازد تا با عطسه یا فین کردن آنها را از سیستم تنفسی خود خارج کنید. اگر این موها نتوانند همهی ذرات و گردههای درون هوا را جذب خود کنند سطح بافت درونی بینی شما ملتهب شده و شروع به تورم میکند. در نتیجه‌ی این اتفاق، سیستم ایمنی بدن سعی میکند با ترشح مخاط بیشتر این ذرات مزاحم را از بینی خارج کند؛ اما این کار تاثیر معکوس دارد و تنها باعث تورم بیشتر بینی و کیپ شدن آن میشود.
گرفتگی بینی اغلب به دنبال بروز مشکلاتی از قبیل رینیت (آبریزش بینی) پیش می‌آید. رینیت در دو حالت کلی ظاهر میشود: رینیت آلرژیک (تب یونجه یا آلرژی فصلی) و رینیت غیر آلرژیک.
رینیت آلرژیک
رینیت آلرژیک یا تب یونجه در واکنش بدن به آلرژنها رخ می‌دهد. آلرژنها ذرات ریزی هستند که در هوا وجود دارند و از انواع رایج آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گردهی گیاهان: گرده‌ای که درختان و گیاهان در فصل‌های بهار، تابستان و پاییز تولید می‌کنند می‌توانند وارد بینی شما شوند و واکنش آلرژیک به وجود بیاورند.
- مایت‌های گرد و غبار: حتی تمیزترین محیط‌ها هم ممکن است دارای مایت‌های گرد و غباری باشند که در فرش، مبلمان و ملافه‌ها زندگی می‌کنند.
- کپک: کپک‌هایی که در محیط‌های آلوده وجود دارند با انتشار هاگ در هوا باعث بروز واکنش‌های آلرژیک و احتقان بینی می‌شوند.
- شوره‌ی حیوانات خانگی: شما هم ممکن است مانند بسیاری از افراد نسبت به شوره و موی بدن حیوانات خانگی حساسیت داشته باشید و همین موضوع باعث گرفتگی بینیتان شود.
رینیت غیر آلرژیک
رینیت غیر آلرژیک و احتقان بینی زمانی اتفاق می‌افتد که التهاب و تورم باعث تجمع مخاط در بافت‌های این عضو از بدن میشود. این التهاب میتواند در اثر ابتلا به یک بیماری ویروسی یا قرار گرفتن در معرض محرک‌های حساسیت‌زا به وجود بیاید. این محرک‌ها عبارتند از:
- بزرگ شدن آدنوئیدها: آدنوئیدها غده‌هایی هستند که درست پشت مجرای بینی شما قرار دارند و برای محافظ از بدنتان میکروب‌ها را به دام می‌اندازند. گاهی اوقات تورم این غده‌ها باعث احتقان بینی میشود.
- محیط: قرار گرفتن در معرض دود، استرس، خوردن غذاهای تند و استشمام مواد شیمیایی میتواند باعث گرفتگی بینی شود.
- تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی مانند بلوغ یا باردار شدن میتواند یکی از دلایل احتقان بینی به شما آورده شود.
- مصرف دارو: اگر برای کاهش فشار خون یا درد خود از داروی خاصی استفاده می‌کنید ممکن است دچار گرفتگی بینی شوید.
- عفونت: گرفتگی بینی یکی از اصلی‌ترین علائم بروز عفونت‌های سینوسی یا سرماخوردگی است.
- دلایل دیگر: علاوه بر موارد بالا نقص‌های آناتومیک، رشد غیر سرطانی پولیپ بینی و ابتلا به بیماری ریفلاکس معده هم می‌توانند باعث گرفتگی بینی شوند.
روشهای درمان و رفع گرفتگی بینی
متخصصان معمولا گرفتگی بینی را با توجه به علت بروز آن درمان می‌کنند. برای مثال، اگر به دلیل داشتن حساسیت به موی گربه با احتقان بینی روبرو شده باشید در واقع به نوعی از رینیت آلرژیک مبتلا هستید. در نتیجه باید علاوه بر استفاده از داروهای مناسب از قرار گرفتن در معرض این حیوانات هم خودداری کنید. اگر گرفتگی بینی شما از نوع غیر آلرژیک باشد ممکن است بتوانید با شناسایی عواملی که باعث بروز این مشکل در بدنتان می‌شوند و همچنین مصرف داروهای کنترل‌کننده‌ی علائم، وضعیت خود را مدیریت کنید. در ادامه به معرفی برخی از روشهای درمان گرفتگی بینی می‌پردازیم.
درمان گرفتگی بینی در سرماخوردگی با هیدراته نگه داشتن بدن
اگر فکر می‌کنید به دلیل ابتلا به سرماخوردگی یا آنفولانزا در حال تجربه‌ی علائم گرفتگی بینی هستید، مهم‌ترین کاری که باید انجام بدهید نوشیدن مقدار زیادی از مایعات است. بدنی که به خوبی هیدراته شده باشد میتواند با رقیق کردن مخاط درون مجرای بینی آن را راحت‌تر از سیستم تنفسی خود خارج کند. علاوه بر این، حفظ سطح آب بدن به کاهش فشار روی سینوس‌ها کمک میکند؛ در نتیجه‌ی این موضوع شما التهاب و تورم کمتری را تجربه خواهید کرد. در فصل‌های پاییز و زمستان، پیدا کردن پاسخ سوال «چگونه در فصل سرد آنفولانزا نگیریم؟» میتواند تا حد زیادی از بروز گرفتگی بینی و علائم مربوط به آن جلوگیری کند.
استفاده از دستگاه بخور برای درمان گرفتگی بینی هنگام خواب
استفاده از دستگاه بخور میتواند یک روش مناسب و سریع برای کمک به رفع گرفتگی بینی در شب و درمان سریع سرماخوردگی در خانه باشد. این دستگاه‌ها با تبدیل آب به رطوبت هوای درون فضای اتاق را مطبوع و مرطوب می‌کنند. تنفس در این هوا بافت‌های تحریک شده و رگ‌های خونی متورم بینی و سینوس‌ها را تا حد زیادی تسکین می‌دهد. علاوه بر این، هوای گرم و مرطوب میتواند به شما کمک کند تا مخاطی که درون بینی باقی مانده است را راحت‌تر و بهتر خالی نمایید. اگر در هنگام خواب دائما گرفتگی بینی را تجربه می‌کنید پیشنهاد می‌کنیم خرید دستگاه بخور را در اولویت‌های خود قرار دهید.
حمام کردن برای درمان گرفتگی بینی
کسانیکه دائما با مشکل احتقان بینی دست و پنجه نرم می‌کنند به خوبی می‌دانند که حمام کردن تا چه اندازه برای رفع و کاهش علائم این عارضه مفید است. بخار درون فضای حمام میتواند به رقیق شدن مخاط بینی کمک کند و التهاب درون آن را کاهش دهد. یک دوش آب گرم کوتاه ممکن است تنفس شما را حداقل برای مدتی به حالت عادی خود بازگرداند. اگر نمی‌توانید با آب گرم حمام کنید کافی است یک قابلمه‌ی پر از آب را روی اجاق گاز بگذارید و اجازه دهید به جوش بیاید. سپس یک حوله را روی سرتان بیاندازید و با حفظ فاصله‌ی مناسب روی قابلمه خم شوید. به مدت ۱۵ دقیقه بخار را به درون بینی خود راه دهید تا کاهش گرفتگی بینی خود را احساس کنید.
شستوشوی بینی با آب نمک
اگر مدت زیادی نیست که در حال تجربه‌ی علائم احتقان بینی هستید می‌توانید با شستوشوی سوراخ‌های بینی خود به وسیله‌ی آب نمک این مشکل را تا حد زیادی رفع کنید. ترکیب آب و نمک با افزایش رطوبت مجرای تنفسی شما به خروج مخاط اضافی و آلرژنها از آن کمک خواهد کرد. اسپری‌های آب نمک استریل شده را می‌توانید از داروخانه‌ها به صورت آماده خریداری کنید.
استفاده از کمپرس گرم
شاید برایتان جالب باشد که بدانید استفاده از کمپرس گرم میتواند مجرای بینی را از بیرون باز کند و برخی علائم گرفتگی آن را کاهش دهد. برای تهیه‌ی کمپرس گرم ابتدا یک حوله را با آب داغ نم دار کنید؛ سپس آن را روی بینی و پیشانی خود بگذارید. گرما علاوه بر تسکین دردهای ناحیه‌ی صورت و کاهش التهاب درون مجرای تنفسی، به از بین بردن منافذ باز بینی هم کمک میکند. برای دستیابی به نتیجه‌ی بهتر این کار را هر چند وقت یک بار انجام دهید.
دمنوش برای گرفتگی بینی
شما می‌توانید برای کاهش علائم احتقان بینی خود از چندین دمنوش عالی برای سرماخوردگی و آنفولانزا استفاده کنید. در زیر چند مورد از دمنوشهای مناسب برای رفع گرفتگی بینی را معرفی کرده‌ایم:
- دمنوش نعناع: گیاه نعناع با داشتن منتول در ترکیبات خود میتواند به باز شدن مجرای تنفسی و کاهش التهاب درون بینی کمک کند. برای تهیه‌ی دمنوش نعناع باید چند برگ تازه یا یک قاشق چای‌خوری از این گیاه را درون آب جوش بگذارید و به مدت ۵ الی ۱۰ دقیقه دم کنید.
- دمنوش آویشن: گیاه آویشن دارای خواص ضد باکتریایی، ضد ویروسی و ضد التهابی است، در نتیجه میتواند به کاهش التهاب و گرفتگی مجرای تنفسی و تسکین علائم سرماخوردگی کمک کند. برای استفاده از دمنوش آویشن باید یک قاشق چای‌خوری از آویشن خشک یا چند شاخه‌‌ی تازه از این گیاه را درون آب جوش بریزید و اجازه دهید به مدت ۱۰ دقیقه دم بکشد.
- دمنوش زنجبیل: زنجبیل یکی دیگر از گیاهانی است که با داشتن ترکیبات فنلی مانند زینجرون و کورستین به کاهش علائم گرفتگی بینی کمک میکند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید این ماده میتواند به اندازه‌ی داروی لوراتادین برای درمان رینیت آلرژیک موثر باشد. برای تهیه‌ی دمنوش زنجبیل فقط کافی است تا یک تکه زنجبیل تازه را برش دهید و بگذارید برای ۱۰ الی ۱۵ دقیقه دم بکشد.
استفاده از گلاب برای گرفتگی بینی
یکی دیگر از راهکارهای خانگی مفیدی که می‌توانید برای رفع علائم گرفتگی بینی امتحان کنید استفاده از گلاب است. این ماده با داشتن خواص ضد التهابی و آرام‌بخش میتواند تورم و گرفتگی درون بینی را تا حد قابل توجهی کاهش دهد. روشهای استفاده از گلاب برای رفع این مشکل عبارتند از:
- بخور گلاب: یک قابلمه آب را روی اجاق گاز بگذارید و پس از اضافه کردن چند قاشق غذاخوری گلاب به آن، اجازه دهید بجوشد. روی سر خود یک حوله بیاندازید و برای ۱۰ الی ۱۵ دقیقه از بخار قابلمه تنفس کنید.
- اسپری گلاب: شما می‌توانید از گلاب به عنوان یک اسپری بینی موثر برای باز کردن مجاری بینی استفاده کنید. به منظور انجام این کار مقداری گلاب را در یک بطری تمیز بریزید و حداقل روزی ۳ بار آن را به داخل سوراخ‌های بینی خود اسپری کنید.
- ترکیب گلاب و آب نمک: به منظور کاهش گرفتگی بینی می‌توانید مقداری گلاب را با آب نمک ترکیب کنید و از آن برای شستوشوی مجرای تنفسی خود استفاده کنید. با انجام این کار آلرژنها و مخاط اضافی درون بینی از آن خارج می‌شوند و می‌توانید تنفس بهتری را تجربه کنید.
مصرف داروی گرفتگی بینی
اگر گرفتگی بینی شما با استفاده از روشهای خانگی درمان نشود باید با تشخیص پزشک به سراغ استفاده از داروهای مناسب برای رفع این مشکل بروید. در ادامه با داروهایی که به منظور درمان گرفتگی بینی تجویز می‌شوند آشنا خواهید شد.
۱. آنتی هیستامین‌ها
اگر گرفتگی بینی شما ناشی از یک واکنش آلرژیک باشد باید به سراغ استفاده از آنتی هیستامین‌ها یا همان داروهای مخصوص درمان آلرژی بروید. این داروها می‌توانند میزان ترشح یک ماده‌ی شیمیایی در بدن را که «هیستامین» نام دارد مدیریت کنند و در نتیجه گرفتگی و التهاب بینی را کاهش بدهند. در صورتیکه بدون دستور پزشک از آنتی هیستامین‌ها استفاده می‌کنید دستورالعمل روی آنها را با دقت دنبال نمایید. دیفن هیدرامین، فکسوفنادین، ستریزین و پرومتازین از محبوب‌ترین آنتی هیستامین‌های موجود در بازار به شمار میآیند.
۲. داروهای ضد احتقان
داروهای ضد احتقان که به کاهش تورم و درد مجرای بینی کمک میکند، در قالب اسپری یا قطره‌ی بینی، شربت و قرص تولید می‌شوند. اگر بدون نسخه‌ی پزشک این داروها را تهیه کرده‌اید نباید بیشتر از ۳ روز از آنها استفاده کنید. علاوه بر این، افراد مبتلا به بیماری فشار خون بالا نباید از قرص گرفتگی بینی و داروهای ضد احتقان معمولی استفاده کنند و بهتر است زیر نظر پزشک به سراغ مصرف جایگزین‌های بی‌خطر آنها بروند. قرص سودوافدرین و اسپری اکسی متازولین از رایج‌ترین داروهای ضد احتقان بازار هستند.
۳. داروهای دیگر
در کنار داروهای ضد احتقان و آنتی هیستامین‌ها شما می‌توانید از اسپری‌های استروئیدی بینی مانند فلوتیکازون و تریامسینولون هم استفاده کنید. همچنین آنتی بیوتیک‌هایی چون آموکسی سیلین و آزیترومایسین هم می‌توانند برای رفع احتقان بینی و درمان التهاب و تورم بافت درونی آن مفید واقع شوند.
درمان گرفتگی بینی نوزاد
بسیاری از نوزادان در ماه‌های اولیه‌ی تولد خود با مشکل گرفتگی بینی و عفونت دستگاه تنفسی فوقانی یا تحتانی مواجهه می‌شوند. همانطور که می‌دانید علاوه بر عوامل آلرژی‌زا نوزادان هم مانند بزرگتر‌های خود مستعد ابتلا به بیماری‌هایی چون سرماخوردگی هستند؛ به ویژه اگر کنار افراد آلوده به ویروس قرار بگیرند. از آنجایی که نوزاد نمی‌تواند به شما بگوید که دچار گرفتگی بینی شده است شما باید به وضعیت سلامتی او توجه بیشتری داشته باشید. تولید سر و صدای زیاد در هنگام تنفس، دشوار شدن مصرف مایعات، آبریزش و غلیظ شدن مخاط بینی، مشکل در خواب، عطسه و سرفه کردن از علائم گرفتگی بینی در نوزادان هستند.
برای درمان گرفتگی بینی نوزاد خود ۴۰ روزه‌ی خود می‌توانید از قطره یا اسپری سالین که یک محلول آب و نمک استریل است استفاده کنید. ۱۵ الی ۲۰ دقیقه پیش از تغذیه یا خواب نوزاد، در هر یک از سوراخ‌های بینی او دو قطره از این محلول را بریزید. اسپری یا قطره‌ای که برای رفع گرفتگی بینی نوزاد خود می‌خرید نباید حاوی هر گونه داروی دیگری باشد. همچنین می‌توانید از یک سرنگ حبابی به منظور خارج کردن مخاط اضافی درون بینی نوزاد خود استفاده کنید. به یاد داشته باشید که استفاده از داروهای مخصوص بزرگسالان برای نوزادان اکیدا ممنوع است و تنها پزشک اطفال میتواند برای کودک تازه به دنیا آمده‌ی شما دارو تجویز کند.
درمان گرفتگی بینی کودک
کودکان هم می‌توانند درست مانند بزرگسالان با مشکل گرفتگی بینی روبرو شوند. گاهی اوقات احتقان بینی به دلیل ابتلا به بیماریهای ویروسی رخ می‌دهد؛ از طرف دیگر واکنش آلرژیک بدن به یک ماده‌ی خارجی هم میتواند این مشکل را برای مجرای تنفسی بینی به وجود بیاورد. کارهایی چون استفاده از دستگاه بخور، مصرف قطره یا اسپری سالین، ماساژ دادن صورت، گذاشتن کمپرس گرم روی بینی و بهبود کیفیت هوای خانه می‌توانند به کاهش گرفتگی بینی کودکان کمک کنند. اگر پس از چند روز علائم احتقان بینی فرزند شما رفع نشدند و با نشانه‌های بیماریهای دیگری چون سرماخوردگی و آنفولانزا هم همراه گشتند بهتر است در اسرع وقت به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.
گرفتگی بینی بعد از عمل بینی
یکی از مشکلات رایجی که همهی افراد پس از انجام عمل جراحی بینی با آن روبرو میشود، گرفتگی بینی است. پزشک شما در هنگام انجام عمل زیبایی پوست روی بینی را باز میکند و با ایجاد برش شکل و ظاهر این عضو صورتتان را تغییر می‌دهد. بنابراین کاملا طبیعی است که پس از جراحی با تورم، التهاب و گرفتگی بینی روبرو شوید. از آنجایی که احتمال دارد درون بینی شما بخیه و زخم‌های در حال التیام وجود داشته باشند، هرگز نباید برای خارج کردن مخاط درون مجرای تنفسی خود تلاش کنید. اگر به تازگی بینی خود را عمل کرده‌اید تنها می‌توانید با استفاده از آب مقطر سوراخ‌های بینی خود را شست‌وشو دهید تا به مرور زمان گرفتگی آنها رفع شود.
در صورتیکه پس از انجام عمل جراحی بینی به دلیل داشتن آلرژی نسبت به ماده‌ی خاصی دچار احتقان بینی شده‌اید می‌توانید با مراجعه به پزشک متخصص و استفاده از داروهای مناسب این مشکل را رفع کنید.
گرفتگی بینی در بارداری
اگر در ماه‌های آخر بارداری خود به سر می‌برید و دائما احساس می‌کنید که سرما خورده‌اید، باید بگوییم شما تنها کسی نیستید که با این مشکل روبرو هستید. بسیاری از زنان در اواخر دوران بارداری خود به گرفتگی بینی دچار می‌شوند اما دو هفته پس از زایمان به طور کامل بهبود پیدا می‌کنند. در کنار روش‌هایی چون استفاده از دستگاه بخور، گذاشتن کمپرس گرم روی صورت، شستوشوی بینی با اسپری سالین و نوشیدن مایعات فراوان شما می‌توانید برای کاهش علائم خود به سراغ مصرف داروهای ویژه هم بروید. برای مثال، استفاده از اسپری‌های ضد احتقان سینکس و اکسی متازولین در دوران بارداری بی‌خطر در نظر گرفته میشود اما ممکن است پس از چند روز اثر معکوسی را از خودشان نشان دهند. به یاد داشته باشید که زنان باردار پیش از مصرف هر گونه داروی خوراکی یا موضعی جدیدی باید حتما با پزشک متخصص خود مشورت کنند.
سخن پایانی
گرفتگی بینی گاهی اوقات میتواند به یک مشکل سخت و غیرقابل تحمل تبدیل شود؛ به همین دلیل بسیار مهم است که علاوه بر انجام درمان‌های موضعی و استفاده از داروهای مناسب به وضعیت عمومی بدن خودتان هم توجه داشته باشید. استراحت کافی، نوشیدن مایعات، جلوگیری از کم آب شدن بدن و بکارگیری روشهای خانگی میتواند روند بهبودی شما را افزایش بدهد. به یاد داشته باشید که علائم گرفتگی بینی باید پس از ۱۴ روز به طور کامل رفع شوند در غیر این صورت باید برای درمان و تشخیص علت آن به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.
منبع: Healthline ,Cleveland Clinic ,Pampers
