ناسا برای نخستین بار در سطح آفتابی ماه آب کشف کرد
به نظر می‌رسد منظومه‌ی شمسی هنوز ناگفته‌های زیادی برای بشر دارد. در ماه گذشته بود که کشف فسفین در سیاره‌ی ناهید خبرساز شد و اکنون ناسا از کشف آب در سطح آفتابی ماه خبر داده است که نشان می‌دهد احتمالا آب بر روی ماه محدود به مناطق تاریک و سرد نیست.
تنها قمر سیاره‌ی زمین این روزها نگاه‌های زیادی را به خود جلب کرده است. در روزهایی که این آژانس فضایی در جهت پیشبرد برنامه‌ی سفر به ماه آرتمیس تلاش می‌کند تا پس از سال‌ها دوباره انسان را بر روی ماه فرود آورد و از سویی چند روز پیش هم اسامی شرکت‌های خصوصی همکار در این مسیر را اعلام کرد، اکنون طبق اعلام قبلی، کشف تازه‌ی ناسا درباره‌ی ماه اعلام شد که هیجان دستیابی به آن را چند برابر کرده است.
ناسا با کمک تلسکوپ هوایی سوفیا که در طیف فروسرخ فعالیت می‌کند موفق شده است مولکول‌های آب را در سطح ماه تشخیص دهد. نشانه‌های یافت شده با استفاده از این تلسکوپ تأیید می‌کند که آب بیش از آنچه تا کنون تصور می‌شد در ماه وجود دارد.
دانشمندان از سال ۲۰۰۹ میلادی در حال یافتن نشانه‌هایی از آب در ماه هستند و در سال ۲۰۱۸ وجود یخ آب را در سطح ماه تأیید کردند. اکنون محققان در دو مطالعه‌ی تازه نه تنها وجود آب بیشتر در ماه را تأیید کرده‌اند بلکه دریافتند که سطح ماه می‌تواند شماری زیادی لکه‌های یخ آب را در سطح نقاط تاریک خود پنهان کرده باشد و حتی در مناطق در معرض تابش نور خورشید هم دارای آب باشد.
سوفیا در «دهانه‌ی کلاویوس» (Clavius Crater) که یکی از بزرگترین دهانه‌های قابل مشاهده از زمین است، مولکول‌های آب (H2O) را شناسایی کرده است. نکته‌ی جالب توجه آن است که اندازه‌گیری‌های انجام شده میزان آب در عرض‌های جنوبی را بیش از عرض‌های شمالی ماه نشان می‌دهد و در برنامه‌ی آرتمیس هم فضانوردان قرار است در قطب جنوب ماه فرود بیایند که این موضوع می‌تواند احتمال یافتن مستقیم آب را افزایش دهد.
مشاهده‌های قبلی سطحی از هیدروژن را نشان می‌داد اما قادر به تشخیص بین آب و ماده‌ی شیمیایی مشابه آن (OH) نبود. داده‌های این منطقه از ماه نشان می‌دهد که آب در غلظت‌های 100ppm تا 412ppm، که تقریباً برابر با یک بطری کوچک آب است، در یک مترمکعب خاک ماه پخش شده است. این نتایج در آخرین شماره‌ی نشریه‌ی Nature Astronomy به چاپ رسیده است.
سنجش میزان آب در عرض‌های جغرافیایی گوناگون ماه
Credit: Casey Honniball
«کیسی هانیبال» (Casey Honniball) از مرکز پرواز فضایی گادرد ناسا درباره‌ی این کشف تازه خاطرنشان کرد: «پیش از مشاهده‌های سوفیا، ما می‌دانستیم که نوعی هیدراتاسیون وجود دارد. اما ما نمی‌دانستیم که، در صورت وجود، شامل چه میزان مولکول آب خواهد بود و آیا به اندازه‌ی نوشیدن یا استفاده‌ی بهداشتی هست یا خیر.»
«پل هرتز» (Paul Hertz) سرپرست بخش اخترفیزیک ناسا هم در این زمینه گفت: «ما در گذشته نشانه‌هایی داشتیم که H2O (آبی که می‌شناسیم) ممکن است در قسمت روشن ماه وجود داشته باشد. اکنون می‌دانیم که چنین چیزی واقعا وجود دارد. این کشف درک ما را از سطح ماه به چالش می‌کشد و پرسش‌های جالب توجهی را درباره‌ی منابع مربوط به کاوش در اعماق فضا ایجاد می کند.»
«جاکوب بلیچر» (Jacob Bleacher) دانشمند ارشد اکتشاف در اداره‌ی مأموریت اکتشاف و عملیات انسانی ناسا و «نسیم رنگ‌والا» (Naseem Rangwala) دانشمند پروژه در مأموریت «سوفیا» هم دیگر سخنرانان کنفرانس خبری امروز ناسا بودند.
وجود آب به میزان کافی برای کاوش‌های آینده در سطح ماه برای حضور پایدار انسانی اهمیت زیادی دارد. این موضوع همچنین باعث کاهش قابل توجه هزینه‌ی کاوش‌های آینده خواهد شد و باید دید پژوهش‌های آینده چقدر در کشف آب بیشتر کمک خواهند کرد.
اگرچه به گفته‌ی «ویلیام بوتکه» (William Bottke) از مؤسسه‌ی تحقیقات جنوب غربی کلرادو هنوز مشخص نیست که آب در این فرم چه مدت پایدار است. او گفت: «فضانوردان ممکن است برای استخراج آب در ماه مشکل زیادی داشته باشند. برای نمونه، شاید برای پر کردن یک بطری آب نیاز به پردازش هزاران کیلوگرم سنگ داشته باشند.»
تلسکوپ «سوفیا» (SOFIA) که نام آن کوتاه‌شده‌ی عبارت «رصدخانه‌ی استراتوسفری اخترشناسی فروسرخ» (Stratospheric Observatory for Infrared Astronomy) است، در سال ۲۰۰۷ میلادی با همکاری مشترک آلمان و آمریکا راه‌اندازی شد.
نمایی از برخاستن تلسکوپ سوفیا از روی باند در کنار ماه
Credit: NASA
این ابزار علمی، یک تلسکوپ ۳ متری مستقر در هواپیمای ۷۴۷ است که با قرار داشتن در آسمان از خطاهای رصدی ناشی از جو در امان است و از سوی دیگر با توجه به دسترسی به زمین، تعمیر و نگهداری آسانی نسبت به تلسکوپ‌های فضایی دارد. این رصدخانه‌ی هوایی اگرچه همواره با چالش‌های بودجه‌ای از سوی دولت آمریکا مواجه بوده است، اما تاکنون در پروژه‌های علمی گوناگونی از آن استفاده شده است.
عکس کاور: طرحی گرافیکی از یافتن مولکول آب (H2O) در ماه
Credit: NASA
منابع: NASA, NewScientist
