جمع‌آوری نخستین نمونه سنگ از یک سیاره‌ی دیگر موفقیت‌آمیز بود
ناسا سرانجام موفقیت‌آمیز بودن عملیات جمع‌آوری نخستین نمونه سنگ مریخ را که به اندازه‌ی کمی ضخیم‌تر از یک مداد است، پس از دریافت داده‌های ارسالی مریخ‌نورد پشتکار تأیید کرد.
برخلاف تلاش نخست که لوله‌ی نمونه‌برداری خالی ماند، این بار داده‌های فرستاده شده به مرکز کنترل مأموریت در آزمایشگاه پیشرانش جت (JPL) ناسا، موفقیت عملیات نمونه‌برداری از مریخ را تأیید می‌کنند.
هم‌اکنون این هسته‌ی سنگی در یک لوله‌ی نمونه‌گیری تیتانیومی بسته شده تا برای مأموریت بازیابی در آینده آماده باشد. ناسا و آژانس فضایی اروپا در حال برنامه‌ریزی مجموعه‌ای از مأموریت‌ها برای آینده هستند تا طی آن‌ها لوله‌های حاوی نمونه سنگ‌های مریخ را برای مطالعه‌ی دقیق‌تر به زمین بیاورند. این نمونه‌ها نخستین مجموعه از مواد ارزشمند علمی انتخاب شده و آورده شده به زمین از یک سیاره‌ی دیگر خواهند بود.
«بیل نلسون» (Bill Nelson) مدیر ناسا گفت: «ناسا سابقه‌ی تعیین اهداف بلندپروازانه و دستیابی به آن‌ها را دارد که نشان‌دهنده‌ی تعهد ما به اکتشاف و نوآوری است. این یک دستاورد مهم است و من بسیار مشتاق دیدن کشفیات چشمگیر پشتکار و تیم مأموریت هستم.»
مریخ‌نورد «پشتکار» (Perseverance) که بیش از ۶ ماه را بر روی مریخ سپری کرده به جست‌وجوی نشانه‌های حیات باستانی میکروبی در دهانه‌ی «جزرو» (Jezero) مریخ می‌پردازد و وظیفه دارد نمونه سنگ و خاک این سیاره را برای آوردن به زمین جمع‌آوری کند.
«توماس زوربوچن» (Thomas Zurbuchen) مدیر علوم ناسا هم موفقیت جمع‌آوری نمونه را لحظه‌ای تاریخی توصیف کرد و گفت: «همان‌طور که مأموریت‌های آپولو به ماه ارزش علمی آوردن نمونه از جهان‌هایی دیگر را نشان دادند، ما هم همین کار را با نمونه‌هایی انجام می‌دهیم که مریخ‌نورد پشتکار جمع‌آوری کرده است. با استفاده از پیچیده‌ترین ابزارهای علمی روی زمین انتظار کشف‌های شگفت‌انگیزی را در زمینه‌های علمی گوناگون داریم، از جمله اینکه آیا زمانی حیات روی مریخ وجود داشته است؟»
نخستین نمونه
با توجه به اینکه نخستین تلاش پشتکار برای نمونه‌برداری از مریخ موفقیت‌آمیز نبود، این بار تلاش دوم با حساسیت بیشتری انجام شد. با رسیدن پشتکار به تخته سنگی به نام «روشه» (Rochette) فرآیند نمونه‌برداری چهارشنبه ۱ سپتامبر (۱۰ شهریور) آغاز شد.
پس از پایان سوراخ کردن سنگ، بازوی رباتیک پشتکار دریل، مته و لوله‌ی نمونه‌برداری را جابه‌جا کرد تا دوربین مست‌کم-زد بتواند از محتویات لوله‌ی هنوز بسته نشده تصویربرداری و به زمین ارسال کند. تصاویر اولیه از در دست گرفتن نخستین نمونه سنگ مریخ خبر می‌داد اما هنوز نیاز به جزئیات بیشتری بود. در نهایت پس از تأیید حضور سنگ در لوله‌ی نمونه‌برداری، دستور تکمیل پردازش نمونه به مریخ‌نورد فرستاده شد.
بدین ترتیب روز گذشته ساعت ۱۲:۳۴ منطقه‌ی زمانی شرقی (۰۹:۳۴ به وقت تهران) پشتکار لوله‌ی نمونه‌برداری به شماره سریال ۲۶۶ و محموله‌ی مریخی آن را برای اندازه‌گیری و تصویربرداری از هسته‌ی سنگی به داخل خود منتقل کرد. سپس محفظه را به روش هرمس (مقاوم در برابر ورود و خروج هوا) مهروموم کرد و با گرفتن تصویری دیگر، لوله را ذخیره کرد.
طرحی گرافیکی از حفاری مریخ‌نورد پشتکار در سنگ‌های مریخ
Credit: NASA/JPL-Caltec
«لری دی جیمز» (Larry D. James) مدیر موقت JPL گفت: «با بیش از ۳۰۰۰ بخش، سیستم نمونه‌برداری و ذخیره‌سازی پیچیده‌ترین مکانیزمی است که تا کنون به فضا فرستاده شده است. تیم پشتکار بسیار هیجان‌زده و مفتخر است که می‌بیند عملکرد این سیستم در مریخ بسیار خوب بوده است و نخستین گام را برای آوردن نمونه به زمین برداشته‌ایم. عملیاتی که یک تیم جهانی از ناسا، شرکای تجاری، دانشگاهی و آژانس‌های فضایی بین‌المللی در آن سهیم بوده‌اند.»
نخستین کارزار علمی
پشتکار در حال کاوش بر فراز تخته‌سنگ‌ها و صخره‌های «آرتیوبی» (Artuby) است که یک منظقه‌ی خط الرأسی با بیش از ۹۰۰ متر و مرز دو واحد مریخ‌شناختی به‌شمار می‌رود. تصور می‌شود که این منطقه شامل عمیق‌ترین و قدیمی‌ترین لایه‌های سنگ بستر در دهانه‌ی جزرو است.
«کن فارلی» (Ken Farley) دانشمند پروژه‌ی پشتکار از مؤسسه‌ی فناوری کالیفرنیا گفت: «در دست گرفتن نخستین نمونه یک نقطه عطف است. هنگامی که نمونه‌ها را به زمین بازمی‌گردانیم، اطلاعات زیادی در مورد برخی دوران‌های اولیه‌ی تکامل مریخ به ما ارائه خواهند کرد.»
هر چقدر محتویات لوله‌ی نمونه‌برداری ۲۶۶ جذاب باشد، داستان کامل را بیان نمی‌کنند. چیزهای زیادی در دهانه‌ی جزرو برای کشف باقی مانده است که به گفته‌ی فارلی نیازمند ادامه‌ی کاوش در ماه‌ها و سال‌های آینده است.
نخستین کارزار علمی پشتکار که شامل صدها روز مریخی می‌شود هنگامی که مریخ‌نورد به محل فرود اولیه‌ی خود بازگردد، کامل خواهد شد. در آن زمان پشتکار بین ۲٫۵ تا ۵ کیلومتر را طی کرده است و ممکن است هشت نمونه از ۴۳ لوله‌ی نمونه‌برداری را پر کرده باشد.
پس از آن کاوشگر با آغاز دومین کارزار علمی، به سمت شمال و سپس غرب حرکت خواهد کرد که منطقه‌ی دلتای رود باستانی دهانه‌ی جزرو است. این منطقه ممکن است غنی از مواد معدنی مانند رس باشد. بر روی زمین این مواد معدنی اغلب با فرآیندهای زیست‌شناختی مرتبط هستند و می‌توانند نشانه‌های فسیل شده‌ی زندگی میکروبی باستانی را در خود حفظ کرده باشند.
عکس کاور: نخستین نمونه سنگ مریخ که توسط مریخ‌نورد پشتکار با موفقیت جمع‌آوری شده است.
Credit: NASA/JPL-Caltech
منبع: NASA Science
