تلسکوپ پرتو ایکس جدید ناسا نخستین تصویر علمی خود را منتشر کرد

کاوشگر تازه پرتاب شده‌ی ناسا برای شکار پرتو ایکس کیهان، نخستین تصویر علمی خود را ثبت کرده است که بقایای یک انفجار ابرنواختری را به شکل توپی بنفش نشان می‌دهد.

«کاوشگر تصویربرداری قطبش‌سنجی پرتو ایکس» (Imaging X-ray Polarimetry Explorer) یا «ایکس‌پی» (IXPE) در ۹ دسامبر ۲۰۲۱ (۱۸ آذر ۱۴۰۰) برای رصد اجرامی مانند سیاهچاله‌ها و ستاره‌های نوترونی در طیف پرتو ایکس پرتاب شد و جنبه‌های تازه‌ای از سازوکار درونی کیهان را آشکار می‌کند.

این کاوشگر نخستین ماه حضور خود در فضا را صرف بررسی سیستم‌های مختلف خود کرد تا برای گرفتن اولین تصاوری خود آماده شود و اکنون تیم IXPE اولین تصاویر علمی این فضاپیما را منتشر کرده است.

این تصویر «ذات‌الکرسی آ» (Cassiopeia A) را نشان می‌دهد که بقایای ستاره‌ای است که در قرن هفدهم میلادی به‌عنوان یک «ابرنواختر» (Supernova) منفجر شد. به گفته‌ی ناسا این انفجار امواج ضربه‌ای شدیدی را به بیرون فرستاد که گازهای اطراف را گرم کرد و باعث شتاب گرفتن ذرات پرتوهای کیهانی (الکترون‌های پرسرعت و هسته‌های اتمی) شد تا ابری از مواد مختلف را شکل دهند. این ابر همان‌طور که در تصویر خیره‌کننده‌ی ایکس‌پی دیده می‌شود، در طیف پرتو ایکس (X-Ray) به شکلی چشمگیر می‌درخشد.

این تصاویر از نظر دیداری بسیار خیره‌کننده هستند اما داده‌های علمی فراوانی هم همراه خود دارند. «پائولو سوفتیا» (Paolo Soffitta) پژوهشگر ایتالیایی این کاوشگر گفت: «تصویر ایکس‌پی از ذات‌الکرسی آی بسیار زیباست و ما مشتاقانه منتظر تجزیه‌وتحلیل داده‌های قطبش‌سنجی هستیم تا درباره‌ی این بقایای ابرنواختری چیزهای بیشتری کشف کنیم.»

هرچند بارزترین ویژگی تصویر رنگ سرخابی نئون-مانند آن است، اما در واقع در نور مرئی این‌طور به‌نظر نمی‌رسد و این رنگ که نشان‌دهنده‌ی تابش پرتو ایکس است، راهنمای سودمندی برای دانشمندان است. هرچه رنگ سیرتر باشد نشان‌دهنده‌ی شدت بیشتر تابش پرتو ایکس است. علاوه بر این رگه‌هایی که در تصویر مانند رعدوبرق دیده می‌شوند، پرتوهای ایکس پرانرژی را نشان می‌دهد که توسط رصدخانه‌ی پرتو ایکس «چاندرا» (Chandra) ناسا دیده می‌شود.

نخستین تصویر علمی تلسکوپ فضایی چاندرا ناسا در سال ۱۹۹۹ میلادی
Credit: NASA/CXC/SAO

طبق بیانیه‌ی ناسا، در حالی که این دو تلسکوپ هر دو پرتوهای ایکس را رصد می‌کنند، آشکارسازهای متفاوتی دارند، بنابراین با همکاری یکدیگر می‌توانند داده‌های کامل و دقیق‌تری تولید کنند. نخستین تصویر چاندرا هم پس از پرتاب در سال ۱۹۹۹ میلادی (۱۳۷۸ خورشیدی) از ذات‌الکرسی آ بود. مشاهدات اولیه‌ی چاندرا نشان داد که در مرکز بقایای انفجار ابرنواختری، باید جرمی بسیار چگال مانند سیاهچاله یا ستاره‌ی نوترونی وجود داشته باشد.

«مارتین سی. ویسکوپف» (Martin C. Weisskopf) پژوهشگر اصلی ایکس‌پی هم خاطرنشان کرد: «تصویر ایکس‌پی به اندازه‌ی تصویر چاندرا از همان بقایای ابرنواختری، تاریخی است. این نشان‌دهنده‌ی پتانسیل ایکس‌پی برای به‌دست آوردن اطلاعات جدید و دیده نشده درباره‌ی ذات‌الکرسی آ به‌شمار می‌رود که هم‌اکنون در حال تجزیه‌وتحلیل است.»

عکس کاور: نخستین تصویر علمی کاوشگر پرتو ایکس IXPE ناسا
Credit: NASA/CXC/SAO/IXPE

منبع: Space