پژوهش ناسا رشد چشمگیر ذوب شدن یخچال‌های طبیعی را نشان می‌دهد

امیر نیک‌رو

۱۱ شهریور ۱۳۹۹ | ۱۴:۳۰ زمان مورد نیاز برای مطالعه: ۳ دقیقه

طی بزرگ‌ترین مطالعه پیرامون دریاچه‌های یخچالی (Glacial Lakes)، دانشمندان به کمک ۳۰ سال داده‌های ماهواره‌ای ناسا دریافتند که از سال ۱۹۹۰ (۱۳۶۹ خورشیدی) با ذوب شدن یخچال‌های طبیعی بر اثر گرمایش جهانی، حجم دریاچه‌های یخچالی سراسر جهان حدود ۵۰ درصد رشد داشته است.

این یافته‌ها که در نشریه‌ی Nature Climate Change منتشر شده، به پژوهشگران کمک می‌کند تا خطرات احتمالی ذوب شدن یخچال‌ها را برای جوامعی که در پایین‌دست آن‌ها وجود دارد، ارزیابی کنند و با افزایش دانسته‌ها درباره‌ی شیوه‌ی انتقال یخ‌های ذوب شده به دریا، میزان افزایش سطح آب اقیانوس‌ها را بهتر تخمین بزنند.

می‌دانیم که یخچال‌ها در مقیاسی عظیم در حال کم شدن هستند و این مطالعه تصویری روشن‌تر از میزان ذخیره‌ی آب در پی ذوب شدن یخچال‌ها ارائه می‌دهد. «دن شوگار» (Dan Shugar) نویسنده‌ی اصلی این مطالعه از دانشگاه کلگری کانادا گفت: «ما می‌دانیم که همه‌ی آب‌های ناشی از ذوب شدن بلافاصله به اقیانوس‌ها راه نمی‌یابد. اما تا کنون هیچ داده‌ای برای تخمین میزان این آب ذخیره شده به صورت دریاچه یا به صورت آب‌های زیرزمینی وجود نداشت.»

این مطالعه حجم دریاچه‌های یخچالی فعلی را حدود ۱۵۶ کیلومتر مکعب تخمین می‌زند.

[اینفوگرافیک] اگر گرمایش جهانی ادامه پیدا کند چه بلایی سر ما می‌آید؟

شوگار و همکارانش از ادارات و دانشگاه‌های کانادا، آمریکا و انگلستان، طی برنامه‌ی پژوهشی «آسیای کوه-بلند» ناسا، در ابتدا قصد داشتند از تصاویر ماهواره‌ای و دیگر داده‌های سنجش از دور برای مطالعه‌ی ۲۴ دریاچه‌ی یخچالی در آسیای کوه-بلند استفاده کنند. گفتنی است آسیای کوه-بلند منطقه‌ی جغرافیایی مرتفعی است که فلات تبت و رشته‌کوه‌های اطرافش مانند هیمالیا را دربر گرفته است.

شوگار در این زمینه افزود: «ما کدهای لازم برای این مطالعه را بر پایه‌ی Google Earth Engine که یک بستر آنلاین برای تجزیه و تحلیل وسیع داده‌های جغرافیایی است، نوشتیم تا ابتدا آسیای کوه-بلند و سپس همه‌ی دریاچه‌های یخچالی جهان را مورد بررسی قرار دهیم. سپس بر اساس مساحت این منطقه‌ی وسیع دریاچه‌ای، یک رابطه‌ی مقیاسی برای تخمین حجم دریاچه‌های یخچالی جهان ایجاد کردیم.»

این تیم پژوهشی در نهایت بیش از ۲۵۰ هزار نمای تهیه شده توسط ماهواره‌ی لندست را بررسی کردند. یک دهه پیش، بررسی چنین حجم زیادی از داده‌ها مقدور نبود. شوگار و همکارانش داده‌ها را در ۵ مرحله‌ی زمانی و از سال ۱۹۹۰ مورد بررسی قرار دادند تا همه‌ی مناطق یخ زده‌ی جهان به جز قطب جنوب را بررسی کنند و شیوه‌ی تغییر دریاچه‌های یخچالی را در آنها بسنجند.

ذوب شدن یخ‌های هیمالیا و گسترش دریاچه‌ی یخچالی

مقایسه‌ی حجم یخ‌ها (آبی کم‌رنگ) و دریاچه‌ی یخچالی (آبی پررنگ) در هیمالیا از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۸
Credit: NASA/Lauren Dauphin

شوگار خاطرنشان کرد که اگرچه آب حاصل از ذوب شدن یخچال‌های طبیعی، نقش کمی در افزایش کلی سطح آب اقیانوس‌های جهان دارد، اما می‌تواند بر جوامعی که در پایین‌دست این یخچال‌ها زندگی می‌کنند تأثیر زیادی بگذارد.

دریاچه‌های یخچالی مانند دریاچه‌های معمولی، پایدار نیستند زیرا اغلب توسط ذوب شدن یخ یا حرکت رسوبات یخی به نام «یخ‌رفت» (Moraine) که سنگ‌های سست در مسیر آب‌های یخچال‌های طبیعی هستند، تشکیل شده‌اند.

این دریاچه‌ها می‌توانند کاملاً ناپایدار باشند و ممکن است دیواره‌های جایی که در آن ذخیره شده‌اند را شکسته و موجب سیلابی گسترده در پایین‌دست شوند. این نوع سیلاب‌ها که با نام سیلاب‌های خروجی دریاچه‌های یخچالی شناخته می‌شوند، در طول قرن گذشته باعث مرگ هزاران انسان و دام و تخریب روستا‌ها بوده‌اند. در نمونه‌ای تازه، طغیان یک دریاچه‌ی یخچالی در ماه می ۲۰۲۰ (خرداد) دره‌ی هنزه (Hunza Valley) در پاکستان را تحت تأثیر قرار داد.

شوگار گفت: «این موضوع برای مردم بسیاری از نقاط جهان که در پایین‌دست این دریاچه‌های یخچالی زندگی می‌کنند مهم است و در مناطقی مانند آند، بوتان و نپال چنین سیلاب‌هایی می‌تواند ویرانگر باشد. خوشبختانه نهادهایی مانند سازمان ملل، اقدامات نظارتی و کمکی را برای کاهش این خطرات انجام می‌دهند.»

با وجود اقدامات گسترده برای کاهش گرمایش جهانی و مخاطرات ناشی از آن، از جمله تلاش‌ها برای دستیابی به سوخت‌های پایدار، هنوز گرمایش جهانی به شدت زمین را تهدید می‌کند و انجام چنین پژوهش‌هایی می‌تواند به درک بهتر از شیوه‌ی تغییرات یخچال‌های طبیعی و بهبود اقدامات پیشگیرانه کمک نماید.