ناسا با دو مأموریت جذاب دوباره خورشید را هدف می‌گیرد

امیر نیک‌رو

۱۰ آذر ۱۴۰۳ | ۱۰:۱۸ زمان مورد نیاز برای مطالعه: ۲ دقیقه

نمای شفق قطبی از ایستگاه فضایی بین‌المللی

ناسا که هم‌اکنون به شدت مشغول برنامه‌ی بازگشت به ماه آرتمیس است، از خورشید هم غافل نشده و قصد دارد مأموریت‌های تازه‌ای را برای مطالعه‌ی تأثیر ستاره‌ی مرکزی منظومه‌ی شمسی به فضا بفرستد.

خورشید همواره یکی از گزینه‌های جالب توجه ناسا به‌ویژه در چند سال اخیر بوده است. در تابستان سال ۲۰۱۸ (مرداد ۱۳۹۷ خورشیدی) یک فضاپیمای جاه‌طلبانه به سمت تنها ستاره‌ی منظومه شمسی فرستاده شد تا به درک بهتر آن کمک کند. «کاوشگر خورشیدی پارکر» (Parker Solar Probe) هم‌اکنون پیرامون خورشید می‌چرخد و اطلاعات ارزشمندی را درست از تاج خورشیدی گردآوری می‌کند.

اما تلاش ناسا برای مطالعه‌ی خورشید در اینجا متوقف نخواهد شد بلکه با همکاری دیگر آژانس‌های فضایی تقویت هم می‌شود. این آژانس اعلام کرد که دو مأموریت خورشیدی دیگر را برای این دهه تأیید کرده است و هر دو رویداد به بررسی فیزیک خورشید و اثر آن بر آب‌وهوای فضایی می‌پردازند.

نخستین مأموریت «تلسکوپ طیف‌سنج توان بالای پرتو فرابنفش شدید اپسیلون» (EUVST Epsilon) نام دارد که به طور خلاصه Solar-C EUVST گفته می‌شود. این تلسکوپ خورشیدی توسط آژانس کاوش‌های هوافضای ژاپن (JAXA) اداره می‌شود و در سال ۲۰۲۶ میلادی (۱۴۰۵ خورشیدی) برای بررسی چگونگی آزاد شدن بادهای خورشیدی از جو خورشید و نحوه‌ی هدایت فوران مواد خورشیدی در فضا، پرتاب خواهد شد.

مأموریت دوم «کاوشگر تصویربرداری زیمان الکتروجت» (Electrojet Zeeman Imaging Explorer) یا به اختصار EZIE نامیده می‌شود و ماهواره‌ای است که در سال ۲۰۲۴ میلادی (۱۴۰۳ خورشیدی) برای مطالعه‌ی جریان‌های الکتریکی موجود در جو زمین که پدیده‌ی شفق قطبی را به مغناطیس کره‌ی زمین پیوند می‌دهد، راه‌اندازی می‌شود. شاید در نگاه اول مرتبط به‌نظر نرسد، اما این مورد هم بخشی از سامانه‌ی آب‌وهوای فضایی است که شامل خورشید می‌شود.

برهم‌کنش مغناطیس‌سپهر (Magnetosphere) و بادهای خورشیدی سمتی از مغناطیس‌سپهر را که رو به خورشید است، فشرده می‌کند و سمت شب آن را به سمت «مغناطیس‌دم» (Magnetotail) می‌کشاند. الکتروجت‌های شفق قطبی بر اثر تغییر در ساختار مغناطیس‌دم ایجاد می‌شوند. همان پدیده‌های آب‌وهوای فضایی که عامل ایجاد شفق قطبی زیبا هستند، می‌توانند باعث تداخل در سیگنال‌های رادیویی و ارتباطی و شبکه‌های عمومی در سطح زمین و آسیب رساندن به فضاپیماهای مستقر در مدار زمین شوند.

«توماس زوربوچن» (Thomas Zurbuchen) مدیر علوم ناسا گفت: «ما بسیار خوشحالیم که این مأموریت‌های تازه را که مجموعه‌ی شگفت‌انگیزی از ابزارهای رصدی بی‌سابقه را به‌کار می‌برند، به ناوگان ماهواره‌هایی که در حال مطالعه‌ی سیستم خورشید-زمین ما هستند، بیفزاییم.»

او افزود: «من علاوه بر اشتیاق در انتخاب یک رصدخانه‌ی چندنقطه‌ای پیشگام برای تمرکز بر الکتروجت‌های شفق قطبی، به‌ویژه از پیگیری موفقیت مأموریت‌های علوم خورشیدی یوهکوه (Yohkoh) و هینود (Hinode) که همکاری بین‌المللی دیگری با JAXA و دیگر شرکای اروپایی در EUVST است، بسیار هیجان‌زده هستم.»

درک فرآیندهای فیزیکی که بادهای خورشیدی و فوران‌های خورشیدی ازجمله شراره‌های خورشیدی و بیرون راندن جرم از تاج خورشیدی را شکل می‌دهد، می‌تواند به دانشمندان کمک کند تا این وقایع را که بر فناوری ساخت انسان و کاوشگران در فضا تأثیر بگذارد، پیش‌بینی کنند.