مولان؛ فیلمی برای چینی‌ها که چینی‌ها دوستش نداشتند
دوباره‌سازی افسانه‌ی مولان، فیلمی بود که با وجود تمرکز دیزنی بر روی بازار چین آن‌طور که انتظار می‌رفت با استقبال سینماروهای چینی همراه نشد. دیزنی با انتظار موفقیت فیلم مولان هم در بازار و هم از دید منتقدان، به دنبال فیلمی دلخواه مخاطبین و هواداران چینی این افسانه بود. اتفاقی که با توجه به استقبال نه چندان گرم منتقدان و سینماروها، پیش‌بینی‌های دیزنی را به هم زد. اما چه اتفاقی اقتاد؟
با مشکلاتی که ظهور COVID-19 در دنیا به وجود آورد، جهان سینما متوقف شده به نظر می‌رسید. با این وجود با گذشت چیزی حدود ۹ ماه به نظر می‌رسید اوضاع در بعضی کشورها و شهرها رو به بهبودی است و معدودی از آن‌ها (به خصوص در چین) دوباره به روال نسبی گذشته بازگشته‌اند.
خارج از این معدود شهرها، بازگشایی سینماها همچنان یک اتفاق دوردست به نظر می‌رسد. به همین دلیل دیزنی در کنار پخش فیلم در سینماهای معدودی در سطح جهان فیلم مولان را در شبکه‌ی آنلاین دیزنی‌پلاس منتشر کرد.
با وجود اینکه کمی زود است تا درباره‌ی موفقیت اکران مولان صحبت کنیم، اما واضح است که خروجی مالی این فیلم در باکس‌آفیس چینی بسیار کمتر از پیش‌بینی‌ها بوده و از آن بدتر نظر بینندگانی بود که زحمت سینما رفتن در این شرایط را به خود داده‌اند و از آنچه که بر روی پرده دیدند به‌خوبی یاد نکردند. اما چرا؟ فیلم مولان، طبق تلاش دیزنی فیلمی شکل گرفته بر اساس سلیقه مخاطبان چینی بود، یا اینکه قرار بود باشد.
در سال‌های اخیر، سینمای چین و قدرت اقتصادی آن با توجه به پیشرفت‌های صورت گرفته در کیفیت سینماهای چینی، مسأله‌ای غیرقابل چشم‌پوشی از سوی هالیوود و بقیه‌ی دنیا بود. متعاقبا با افزایش علاقه‌ی مخاطبان چینی به فیلم‌های هالیوودی، استودیوهای بزرگ به دنبال دستیابی به این بازار بزرگ توجه تبلیغاتی و فرهنگی خاصی به چین نشان دادند. از آنجایی که فیلمی بدون تأیید دولت چین اجازه‌ی چنین اکران گسترده‌ای را پیدا نخواهد کرد، دیزنی مولان را به طور کامل با توجهات فرهنگی و تاریخی خاصی بازسازی کردند. بازیگر اصلی فیلم که رهبری همه‌ی پوسترها و کمپین‌های تبلیغاتی را برعهده داشت یی فِی لیو بود که از بزرگترین بازیگران زن سینمای امروز چین است.
در کنار بازیگر نقش اول زن چینی، دیزنی برای اولین از بازیگران چینی محبوب هواداران برای همه‌ی نقش‌های محوری استفاده کرد تا ظاهر صحیح‌تری در فیلمی درباره تاریخ چین داشته باشد. اما دیزنی به همین بسنده نکرد و در کنار تأیید فیلم‌نامه توسط مقامات چینی، از مشاورین بی‌شمار محلی برای راهنمایی در جزئیات محلی و تاریخی استفقاده کرد.
واکشن منفی به یی فِی لیو بازیگر زن اصلی فیلم مولان قبل از اکران
انتخاب یی فِی لیو خیلی زود تبدیل به مشکلی برای دیزنی شد. تابستان ۲۰۱۹ زمانی بود که دولت چین در اوج مشکلات خود با تظاهرات هنگ کنگ بود و اعتراضات سراسری بی‌شماری در این شهر در جریان بود. در میانه‌ی این اعتراضات، لیو تصمیم گرفت تا موضع خود را که حمایت از نیروهای پلیس چینی بود اعلام کند. مسأله‌ای که به وضوح دلخواه خیلی‌ها قرار نگرفت.
واکنش منفی خیلی سریع رخ داد، تا حدی که کمپینی برای بایکوت همه‌ی فیلم‌های گذشته و آینده‌ی این بازیگر راه افتاد که شامل فیلم مولان هم شد. حتی تأخیر ۶ ماهه در اکران مولان هم کمکی به حل این مشکل نکرد و چند هفته قبل از اکران نهایی این فیلم در چین (۴ سپتامبر) کمپین تحریم فیلم مولان دوباره به راه افتاد. مشکلی که دیزنی قادر به حل آن در هیچ ابعادی نبود. بدون تأیید مقامات دولتی چین فیلمی که ۲۰۰ میلیون دلار خرج برداشته اجازه اکران نخواهد داشت و دیزنی امکان دخالت درباره‌ی موضع بازیگر نقش اول خود ندارد. از سوی دیگر حمایت از این بازیگر هم با توجه به کمپین بایکوت غیر ممکن بود؛ وضعیتی که باعش شد دیزنی امکان اظهار نظر درباره‌ی هیچ‌کدام از دو سوی این مشکل را نداشته باشد.
از چینی‌ها بپرس، اما خودت بساز!
بله، دیزنی کمک زیادی از مشاورین و متخصصین چینی برای کمک در این پروژه گرفت. اما در پایان، این فیلم با وجود منبع اصلی اقتباس آن «تصنیف هائو مولان» که یک اثر چینی است، با تصمیم دیزنی توسط غیرچینی‌ها ساخته شد و مسلما هوادارن چینی از هیچ فرصتی برای یادآوری این مسأله که همه‌ی عوامل اصلی تصمیم گیرنده این فیلم غیر چینی و هالیوودی بوده‌اند دریغ نکردند. به خیال دیزنی، تغییر شخصیت اصلی به یک سوپر قهرمان زن شکست‌ناپذیر با توانایی‌ها و شخصیت‌پردازی رایج سوپرقهرمانی هالیوودی، کلید موفقیت مولان خواهد بود. مسأله‌ای که در میانه‌ی مشکلات عظیم فیلم از دید مخاطبین چینی، به هیچ وجه اهمیت نداشت. در بهترین حالت بسیاری از هواداران افسانه‌ی مولان کاراکتر تصویر شده در نسخه‌ی انیمیشن این شخصیت را به دوباره‌سازی سینمایی‌اش ترجیح دادند.
مسأله‌ای که دیزنی به آن توجه نکرد این است که برخلاف سوپرقهرمانان هالیوودی و مبارزین شکست‌ناپذیر آن رسانه، مولان یک افسانه‌ی بسیار محبوب است که به دفعات در پلتفرم‌های مختلف با اقتباس همراه شد. به نظر می‌رسد که از نگاه دیزنی، دقت و جذابیت تصویری برای موفقیت فیلم کافی بود. نگاهی که در نهایت، بعد از گذر از همه مشکلات حول فیلم پیش از اکران و بایکوت‌های فراوان، به بزرگترین مشکل فیلم تبدیل شد. نبود هیچ‌گونه خلاقیت در قصه‌ای که بارها و بارها اقتباس شده و مخاطبین و هواداران این افسانه شاید هر نمونه‌ی ممکن آن را دیده و شنیده و خوانده باشند.
فیلم‌برداری در سین‌کیانگ
واضح است که دیزنی امکان اظهار نظر درباره‌ی مشکلات پیش آمده در قبال بازیگر اصلی فیلمش را نداشت؛ اما مشکلات به بازیگر اصلی یا نبود خلاقیت در قصه محدود نشد. بنا به دلایلی مقامات دیزنی تصمیم به فیلم‌برداری بعضی از صحنه‌های فیلم در سین‌کیانگ (Xin Jiang) گرفتند. استانی که به دلیل مشکلات و جنجال بین‌المللی حول اویغورها و اردوگاه‌های کار اجباری منطقه برای بسیاری منطقه حساسی محسوب می‌شود. خبر فیلم‌برداری در این منطقه آتش خشم بسیاری از منتقدان مولان را شعله‌ورتر کرد.
اتفاقی که باعث عصبانیت این گروه شد، صرف فیلم‌برداری در این منطقه که به چشم‌انداز‌های معروف است نبود؛ بلکه در انتهای فیلم از مقامات محلی، استانی و پلیس منطقه تشکر به عمل آمد. این بار خود دولت چین وارد عمل شد و اقدام به محدود کردن تبلیغات حول این فیلم کرد.
وضعیت مولان در چین، در بعضی چیزها خارج از دست دیزنی بود، اما با کمی حساسیت بیشتر درباره‌ی وضعیت فرهنگی اجتماعی گروه‌های تباری مختلف چینی و چینی زبان، شاید دیزنی با این مشکلات مواجه نمی‌شد؛ مسأله‌ای که سایر استودیوها و کمپانی‌های هالیوودی باید به آن توجه ویژه‌ای نشان دهند. تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی مردم کشوری به بزرگی چین به همان اهمیت و گستردگی مشابه آن در آمریکاست و نداشتن مطالعه درباره‌ی وضعیت مردمی این کشور و البته مهم‌تر از آن دیدگاه مخاطبین اصلی، مسلما سادگی نگاه دیزنی را نشان می‌دهد.
