همه چیز درباره بیماری ام اس (MS)؛ از علائم تا روش‌های بهبود
در این مقاله، به سوالات متداول مربوط به بیماری ام اس از جمله علل، علائم، روش‌های تشخیص، انواع مختلف آن، نحوه کنترل و خوراکی‌های موثر بر آن خواهیم پرداخت. هدف ما این است که با نگاهی عمیق‌تر به این بیماری، درک بهتری از چالش‌های مربوط به آن ارائه دهیم و راهکارهایی برای مدیریت و کنترل آن معرفی کنیم.
بیماری ام اس (MS) چیست؟
ام اس (MS) بیماری‌ای است که مغز و نخاع فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این بیماری، پوشش محافظ اطراف اعصاب (میلین) آسیب می‌بیند و این آسیب باعث اختلال در ارتباط بین مغز و سایر قسمت‌های بدن شده و می‌تواند منجر به طیف گسترده‌ای از علائم و نشانه‌ها شود که از خفیف تا شدید متغیر است.
علائم بیماری ام اس چیست
علائم ام اس از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است و می تواند هر قسمتی از بدن را تحت تاثیر قرار دهد. به طور کلی علائم اصلی بیماری MS عبارتند از:
- خستگی
- مشکل در راه رفتن
- مشکلات بینایی، مانند تاری دید
- مشکلات کنترل مثانه
- بی‌حسی یا گزگز در قسمت‌های مختلف بدن
- سفتی و اسپاسم عضلانی
- مشکلات تعادل و هماهنگی اعضای بدن
- مشکلات تفکر، یادگیری و برنامه‌ریزی
بسته به نوع ام اسی که دارید، علائم شما ممکن است در مراحل مختلف ظاهر شوند و از بین بروند یا به مرور زمان بدتر شوند و به اصطلاح عود کنند.
انواع بیماری ام اس را بشناسید
چهار نوع اصلی ام اس (MS) عبارتند از:
۱. ام اس عودکننده-حمله‌ای (RRMS)
این شایع‌ترین نوع ام اس است که حدود ۸۵ درصد از افراد مبتلا به این بیماری را شامل می‌شود. RRMS با دوره‌های عود (حمله) که در آن علائم جدید ظاهر می‌شوند یا علائم موجود بدتر می‌شوند، مشخص می‌شود. این دوره‌ها توسط دوره‌هایی که در آن بهبود حاصل می‌شود، از یکدیگر جدا می‌شوند. عودها می‌تواند از چند روز تا چند ماه طول بکشد و بهبودی ممکن است کامل یا ناقص باشد. با گذشت زمان، افراد مبتلا به RRMS ممکن است ناتوانی فزاینده‌ای را تجربه کنند.
۲. ام اس پیشرونده اولیه (PPMS)
PPMS شامل ۱۰ تا ۱۵ درصد از افراد مبتلا به ام اس می‌شود. در PPMS، علائم ام اس به تدریج در طول زمان بدتر می‌شوند. البته سرعت پیشرفت بیماری می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد.
۳. ام اس ثانویه پیشرونده (SPMS)
SPMS نوعی از RRMS است که در نهایت به شکل پیشرونده تبدیل می‌شود. به این معنی که افراد مبتلا به SPMS ابتدا دوره‌های عود و بهبودی را تجربه می‌کنند، اما با گذشت زمان، بیماری آنها به‌طور مداوم بدتر می‌شود. SPMS معمولاً ۱۰ تا ۲۰ سال پس از تشخیص RRMS رخ می‌دهد.
۴. سندرم بالینی مجزا (CIS)
CIS یک رویداد موقتی است که می‌تواند اولین نشانه ام اس باشد. CIS زمانی اتفاق می‌افتد که التهاب و آسیب به میلین در یک ناحیه از سیستم عصبی مرکزی (CNS) رخ دهد. علائم CIS می‌تواند مشابه عود ام اس باشد و معمولاً بیش از ۲۴ ساعت طول می‌کشد. افراد مبتلا به CIS لزوماً به ام اس مبتلا نمی‌شوند، اما خطر ابتلای آنها به ام اس در آینده بیشتر است.
علت بوجود آمدن بیماری ام اس چیست؟
علت دقیق بروز بیماری مالتیپل اسکلروزیس (ام اس) هنوز ناشناخته است. با این حال، اکثر متخصصان معتقدند که مجموعه‌ای از عوامل محیطی و ژنتیکی در ایجاد این بیماری نقش دارند. برخی از این عوامل عبارتند از:
۱. عوامل محیطی
- رژیم غذایی: نقش رژیم‌های غذایی خاص مانند رژیم‌های غنی از چربی‌های اشباع شده یا کمبود ویتامین D در افزایش خطر ابتلا به ام اس مورد بررسی قرار گرفته است.
- عوامل آلوده‌کننده: احتمال می‌رود برخی عفونت‌ها یا آلودگی‌های محیطی، سیستم ایمنی بدن را تحریک کرده و زمینه را برای بروز ام اس فراهم کنند.
۲. عوامل ژنتیکی
- وجود برخی ژن‌های خاص می‌تواند خطر ابتلا به ام اس را افزایش دهد، اگرچه این عامل به تنهایی کافی نیست و عوامل محیطی نیز نقش مهمی دارند.
بیماری ام اس در زنان
بیماری مالتیپل اسکلروزیس (ام اس) در زنان شیوع بیشتری نسبت به مردان دارد. در واقع، احتمال ابتلای زنان به این بیماری دو تا سه برابر بیشتر از مردان است. این بیماری معمولاً زنان را در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی درگیر می‌کند.
علت دقیق شیوع بیشتر ام اس در زنان به‌طور کامل شناخته شده نیست، اما عوامل متعددی ممکن است در این امر نقش داشته باشند، از جمله:
- هورمون‌ها: هورمون‌های استروژن و پروژسترون احتمالاً از سیستم ایمنی بدن در برابر حمله به میلین محافظت می‌کنند. زنان در سنین باروری دارای سطوح بالاتری از این هورمون‌ها هستند که می‌تواند توضیح دهد چرا در این گروه سنی کمتر به ام اس مبتلا می‌شوند. پس از یائسگی، با کاهش سطح این هورمون‌ها، خطر ابتلا به ام اس افزایش می‌یابد.
- عوامل ژنتیکی: زنان بیشتر احتمال دارد ژن‌هایی را به ارث ببرند که آنها را مستعد ابتلا به ام اس می‌کند.
- عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض برخی عفونت‌های ویروسی، مانند ویروس اپشتین-بار، ممکن است خطر ابتلا به ام اس را افزایش دهد. زنان بیشتر در معرض این عفونت‌ها قرار می‌گیرند.
علائم ام اس در زنان می‌تواند مشابه مردان باشد، اما برخی از علائم در زنان شایع‌تر است، از جمله:
- مشکلات مثانه مانند عفونت ادراری، بی‌اختیاری ادرار و مشکلات در تخلیه مثانه.
- مشکلات جنسی شامل کاهش میل جنسی، خشکی واژن و درد در حین رابطه جنسی.
- خستگی شدید که می‌تواند ناتوان‌کننده باشد.
- مشکلات خلقی مانند افسردگی و اضطراب.
- انواع مختلف درد از جمله درد عصبی، درد عضلانی و سردرد.
بنابراین، با توجه به شیوع بیشتر ام اس در زنان و برخی علائم خاص در آنها، توجه ویژه به این گروه و نیازهای خاص آنها در مراقبت‌های بهداشتی ضروری است.
برای کنترل بیماری ام اس چه کار کنیم؟
متاسفانه تا به‌الان هیچ درمانی برای بیماری ام اس نشده است، با این‌حال می‌توان اقدامات مختلفی را برای مدیریت بیماری و کاهش علائم آن انجام داد. این اقدامات شامل موارد زیر می‌شود:
- تغییرات رژیم غذایی: یک رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و چربی‌های سالم را امتحان کنید و از مصرف غذاهای فرآوری شده، گوشت قرمز و لبنیات پرچرب خودداری کنید.
- ورزش منظم: ورزش می‌تواند به بهبود سلامت کلی شما و همچنین کاهش علائمی مانند خستگی، ضعف و سفتی عضلات کمک کند. سعی کنید حداقل ۳۰ دقیقه در روز را ورزش متوسط داشته باشید.
- کاهش استرس: استرس می‌تواند علائم ام اس را بدتر کند. پس تا جایی‌که می‌توانید استرش را از خود دور کرده و تکنیک‌های مدیریت استرس مانند یوگا، مدیتیشن یا تنفس عمیق را تمرین کنید.
- خواب کافی: خواب کافی برای سلامت کلی شما ضروری است و می‌تواند به مدیریت علائم ام اس کمک کند. اکثر بزرگسالان به ۷ تا ۸ ساعت خواب در شب نیاز دارند.
- سیگار نکشید: سیگار کشیدن می تواند خطر ابتلا به حملات و بدتر شدن علائم ام اس را افزایش دهد.
- کنترل وزن: مبتلا نبودن به اضافه وزن نیز یکی دیگر از مواردی است که می‌تواند به کنترل این بیماری کمک نماید.
غذاها و مواد غذایی مفید برای بیماران مبتلا به ام اس چیست؟
در ادامه سعی کردیم تا لیستی از خوراکی‌های مفید برای بیماری ام اس را در اختیارتان قرار دهیم:
خواص زردچوبه برای ام اس
این ادویه‌ی نارنجی مایل به زرد روشن که چاشنی اکثر غذاها و خورشت‌های لذیذ ایرانی است از ماده‌ای به‌نام کورکومین تشکیل شده که خاصیت ضد التهابی دارد و می‌تواند از سلول‌های عصبی محافظت و سیستم ایمنی بدن را تنظیم کند.
ویتامین D و نقش آن در کنترل بیماری ام اس
تحقیقات نشان می‌دهد که ویتامین D نقش مهمی در تنظیم سیستم ایمنی بدن و کاهش التهاب دارد. بنابراین، داشتن سطح مناسب ویتامین D می‌تواند از پیشرفت بیماری ام اس جلوگیری کند یا شدت علائم آن را کاهش دهد.
منبع اصلی ویتامین D در بدن، قرار گرفتن در معرض نور خورشید است که باعث سنتز این ویتامین در پوست می‌شود. علاوه بر این، فرد می‌تواند ویتامین D را از طریق رژیم غذایی خود نیز دریافت کند. منابع غذایی سرشار از ویتامین D عبارتند از:
- جگر گاو
- ماهی‌های روغنی مانند ماهی آزاد، تن، سالمون و ساردین
- زرده تخم‌مرغ
- محصولات لبنی غنی شده با ویتامین D مانند شیر، ماست و پنیر
- برخی از غلات صبحانه غنی شده با ویتامین D
- آب پرتقال غنی شده با ویتامین D
زنجبیل
مطالعات نشان می دهد که زنجبیل ممکن است به آرام کردن سیستم ایمنی کمک کند و حتی ممکن است مشکلات حافظه و درد عضلانی را که از علائم رایج ام اس هستند، بهبود بخشد.
سایر مواد غذایی که برای بیماران ام اس توصیه می‌شود عبارتند از:
- غلات کامل
- آجیل و مغزها
- ماهی به‌خصوص ماهی تازه و چرب، مانند ماهی آزاد و ماهی خال مخالی، زیرا سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ و ویتامین D هستند.
- گوشت‌های تازه، مانند گوشت گاو، مرغ، بره و… (به‌ویژه جگر گاو که سرشار از ویتامین D و بیوتین است)
- تخم‌مرغ
- محصولات لبنی، مانند شیر، پنیر، ماست و کره (برای برخی بیماران مضر است)
- چربی‌های سالم، مانند روغن زیتون، بذر کتان، نارگیل و آووکادو
- غذاهای غنی از پروبیوتیک، مانند ماست، کفیر، کلم ترش و کیمچی
- نوشیدنی‌ها، مانند آب و دمنوش‌های گیاهی
کاهش التهاب با میوه‌ها و سبزیجات
میوه ها و سبزیجات (مانند گوجه فرنگی، سبزیجات برگدار مانند اسفناج و کلم پیچ و میوه هایی مانند توت فرنگی، زغال اخته، گیلاس و پرتقال) سرشار از آنتی اکسیدان هستند بنابراین می‌توانند به کاهش التهاب که نقش کلیدی در ام اس ایفا می‌کند، کمک کنند.
علاوه بر این، میوه‌ها و سبزیجات فیبر زیادی هم دارند که می‌تواند به هضم غذا کمک کند و شما را سیر نگه دارد. این امر می تواند به شما در حفظ وزن سالم کمک کند که برای افراد مبتلا به ام اس مهم است.
در مجموع باید در نظر داشت از آنجا که روند درمان بیماری ام اس طولانی‌مدت است، این بیماری می‌تواند تا حدودی توانایی ما را در داشتن یک زندگی طبیعی محدود کند؛ اما این به معنی نداشتن یک زندگی طبیعی و معمولی نیست.
مدیریت بیماری ام اس نیازمند یک رویکرد جامع است که شامل تغییرات سبک زندگی، رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم می شود. رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، چربی‌های سالم، ماهی و منابع غنی از ویتامین D می‌تواند التهاب را کاهش دهد و از پیشرفت بیماری جلوگیری کند. عادات سالم مانند ورزش، کنترل استرس، خواب کافی و عدم استعمال دخانیات نیز برای مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی بسیار مهم هستند.
علاوه بر این، آگاهی از انواع مختلف ام اس و درک عوامل خطر مانند جنسیت، ژنتیک و عوامل محیطی می‌تواند به پیشگیری و تشخیص زودهنگام کمک کند. با درک عمیق این بیماری و اتخاذ یک سبک زندگی سالم، بیماران ام اس می‌توانند زندگی معمولی و فعالی داشته باشند.
