۱۰ فیلم برتر دربارهی اختلال اضطراب پس از سانحه
بیش از ۱۰۰ سال است که متخصصان آسیبهای روانی پایداری که در اثر قرارگیری در شرایط محیطی نامناسب یا مواجههی ناگهانی با حوادث تلخ در انسانها ایجاد میشود را درک کردند و راهحلهای مختلفی برای درمان یا کنترل این شرایط پیشنهاد دادند. یکی از مهمترین آسیبهای روانی که شاید کمتر به آن توجه کنیم، اختلال اضطراب پس از سانحه (Post-Traumatic Stress Disorder) یا به اختصار PTSD است.
این اختلال نخستین بار در کهنه سربازان جنگ تشخیص داده شد که تا سالها بعد با علائم اضطرابی شدید که از ناملایمات جنگ سرچشمه میگرفت، دست و پنجه نرم میکردند. محققان کمکم به این نتیجه رسیدند که همهی کسانی که به صورت ناگهانی با حادثهای تلخ و شوکه کننده مواجه شدند هم میتوانند علائم این اختلال را با شدتهای متفاوت بروز دهند؛ از آن زمان به بعد به نام اختلال اضطراب پس از سانحهیا به اختصار PTSD شناخته شد.
مواردی مانند آزارهای جنسی و فیزیکی، خشونت خانگی، تصادفهای وحشتناک اتومبیل، سقوط هواپیما، از دست دادن عزیزان و حتی حوادثی که منجر به آسیبهای روحی بخش وسیعی از جامعه میشود، میتواند آغازگر PTSD باشد.
با علائم PTSD آشنا شوید
بر اساس مطالعاتی که در ایالاتمتحدهی آمریکا انجام شد، حدود ۸ میلیون نفر از جمعیت بالغ با سطوح مختلف این اختلال دست و پنجه نرم میکنند. همچنین سال ۲۰۱۳ تحقیقات گستردهی دیگری انجام شد که از رابطهی میان PTSD و اعتیاد به مواد مخدر و الکل پرده برداشت؛ بر همین اساس حدود نیمی از بیمارانی که به دنبال ترک اعتیاد بودند علائم مختلفی از این اختلال را نشان میدادند.
صد البته که PTSD فقط مختص به ایالاتمتحدهی آمریکا نیست و این تحقیقات را میتوان در جوامع آماری بزرگتری هم بررسی کرد؛ با این اوصاف همهی انسانهای کرهی زمین ممکن است در دورههایی از زندگیشان در معرض این اختلال آزاردهنده قرار بگیرند.
روانشناسان معتقدند کنار آمدن با یک سانحهی دردناک برای همهی انسانها دشوار است و این که تا چند ماه پس از سانحه، علائم اضطرابی خفیفی را از خود نشان دهند کاملا طبیعی است و به مرور زمان و با مراقبت بهتر خواهند شد اما اگر این اتفاق نیفتد و علائم به مرور شدیدتر شوند تا جایی که زندگی روزمره را مختل کند، باید به اختلال اضطراب پس از سانحه مشکوک شد و برای درمان به پزشک مراجعه کرد اما علائم PTSD شامل چه مواردی میشود:
- احساس شرم و گناه شدید
- اضطراب، افسردگی و احساس بیفایده بودن
- فلش بک، کابوس و هجوم خاطرات ناخواسته از سانحه
- کنارهگیری از خانواده، دوستان و فعالیتهایی که زمانی از آنها لذت میبردید
- نوسانات خلقی، مشکل در خواب و تمرکز
- افکار خودکشی یا اقدام به خودکشی
درمان PTSD میتواند به افراد برای کنار آمدن با حادثه و داشتن یک زندگی سازنده و شاد کمک کند. فرقی نمیکند از این اختلال رنج میبریم یا افرادی را میشناسیم که به نوعی با علائم آزاردهندهی PTSD دست و پنجه نرم میکنند؛ در هر صورت باید دربارهی آن صحبت کنیم تا به این باور برسیم که مبارزه با این بیماری نه تنها خجالتآور نیست بلکه از بدیهیات زندگی در جوامع مدرن به حساب میآید.
- ۱۰ فیلم که اگر آکروفوبیا (ترس از ارتفاع) دارید هرگز نباید ببینید
- ۱۰ فیلم ترسناک که اگر آگورافوبیا (ترس از مکانهای شلوغ) دارید هرگز نباید ببینید
- ۱۰ فیلم که اگر کلاستروفوبیا (ترس از فضای بسته) دارید هرگز نباید ببینید
سینما و اختلال اضطراب پس از سانحه
اختلال اضطراب پس از سانحه مورد توجه فیلمسازان زیادی بوده و تا به حال آثار متنوعی در مورد افرادی که با این اختلال دست و پنجه نرم میکنند و نحوهی رویارویی با آن ساخته شده است؛ بنابراین برای آشنایی اولیه با PTSD مثل همیشه میتوان روی کمک سینما حساب کرد.
۱- رودخانهی مرموز (Mystic River)
- سال انتشار: 2003
- کارگردان: کلینت ایستوود
- بازیگران: شان پن، تیم رابینز، کوین بیکن، لارنس فیشبرن، مارسیا گی هاردن
- امتیاز IMDb فیلم: 7.۹ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 88 از ۱۰۰
کلینت ایستوود در رودخانهی مرموز به عوارض PTSD بر زندگی عادی و فجایعی که میتواند به تبع آن ایجاد شود، میپردازد. سوژهی اصلی این تریلر روانشناختی خوشساخت، واکنشهای استرسی شدیدی است که در قربانیان تجاوز جنسی به وجود میآید که در صورت عدم درمان به موقع و صحیح ممکن است تا دهها سال با آنها بماند و زندگی عادی را دشوار کند.
مردی به نام دیو (تیم رابینز) در دوران کودکی قربانی تجاوز جنسی بوده اما به دلیل مسکوت ماندن ماجرا و حفظ آبرو هیچ وقت به سراغ رواندرمانی نمیرود و این اتفاق وحشتناک را از خانواده و اطرافیانش مخفی میکند. حالا در بزرگسالی از علائم شدید PTSD رنج میبرد که زندگیاش را تقریبا مختل کرده. کار تا جایی بالا میگیرد که وقتی دختر یکی از دوستانش جیمی (شان پن) گم میشود، نمیتواند از خودش دفاع کند و به عنوان مظنون اصلی شناخته میشود.
رودخانهی مرموز پیامهای ارزشمندی دربارهی مشکلات روحی که قربانیان تجاوز با آن دست و پنجه نرم میکنند، دارد و ناتوانی آنها در مواجهه با این حوادث وحشتناک را یادآوری میکند که البته کاملا هم طبیعی است و در این موارد خانواده و اطرافیان میتوانند در بازگرداندن فرد به زندگی عادی بسیار کمک کننده باشند. اما اشارهی صریح کلینت ایستوود به آسیبهای ناشی از تجاوز در کودکان، مسکوت ماندن ماجرا و تبعات آن از جمله دلایلی است که هر پدر و مادری باید این فیلم را تماشا کند.
تیم رابینز و شان پن در رودخانهی مرموز درخشان هستند و جوایز اسکار بهترین بازیگر نقش اول و بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را از آن خود کردند.
۲- شکارچی گوزن (The Deer Hunter)
- سال انتشار: 1978
- کارگردان: مایکل چیمینو
- بازیگران: رابرت دنیرو، مریل استریپ، جان کازال، جان سویچ، کریستوفر واکن
- امتیاز IMDb فیلم: 8.۱ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 91 از ۱۰۰
فیلمهای جنگی را میتوان به دو دستهی کلی تقسیم کرد؛ آثار ضد جنگ و آثاری که در ستایش دفاع ساخته میشوند. شکارچی گوزن به دستهی اول تعلق دارد که هدف آن نشان دادن مفهوم پوچ پدیدهی شومی به نام جنگ و تاثیرات مخربی است که بر زندگی افراد عادی دارد؛ انسانهایی که به صورت ناگهانی با بازی عجیب و غریبی که هیچ نقشی در آغاز و پایانش نداشتند، مواجه شدند.
در بحبوحهی جنگ جنبههایی از وجود انسان نمایان میشود که پیشتر ناشناخته بودند. مثلا میل به بقا ممکن است جنبههای خونخواری از وجود انسان را نمایان کند که در شرایط عادی نمود بیرونی نداشته؛ بنابراین وقتی همه چیز تمام میشود و زندگی به سکون میرسد، در بسیاری از موارد نمیتوان از نظر روانی با این واقعیت کنار آمد و شرایط وقتی سختتر میشود که به جز زورآزمایی هیچ هدف مشخص دیگری برای این پدیدهی شوم تعریف نشده باشد.
با این اوصاف اختلال اضطراب پس از سانحه یکی از اصلیترین مشکلات روانی است که بسیاری از کهنه سربازان با آن دست و پنجه نرم میکنند و شکارچی گوزن هم این موضوع مهم را دستمایه قرار داده است.
ماجرا دربارهی سه کارگر ساده است که با آغاز جنگ ویتنام مجبور میشوند جزئی از چرخهی بیرحم نبرد شوند و طبیعتا زندگیشان هیچ وقت به حالت سابق برنمیگردد. حوادث وحشتناک این دوران باعث میشود هر کدام با عوارض شدیدی از PTSD دست و پنجه نرم کنند که آرامش را حتی پس از جنگ هم از آنها ربوده است.
شکارچی گوزن در مجموع برندهی پنج جایزهی اسکار شد که از جملهی آنها میتوان به جایزهی بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین نقش مکمل مرد، بهترین تدوین و بهترین صدابرداری اشاره کرد.
۳- مهلکه (The Hurt Locker)
- سال انتشار: 2008
- کارگردان: کاترین بیگلو
- بازیگران: جرمی رنر، آنتونی مکی، برایان گراتی، کریستیان کامارگو، رالف فاینس
- امتیاز IMDb فیلم: 7.۵ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 97 از ۱۰۰
مهلکه هم فیلمی است که به تاثیر جنگ بر مشکلات روانی سربازان میپردازد؛ با این تفاوت که به حوادث گذشته و آینده کاری ندارد و مشکلات روحی سربازان را از طریق وضعیت اسفناکی که در آن گیر افتادهاند، نشان میدهد.
مهلکه در بحبوحهی جنگ آمریکا و عراق میگذرد و همانطور که از نام آن برمیآید ماجرای سربازی را روایت میکند که در مهلکهی جنگ گرفتار شده؛ گروهبان اول ویلیام جیمز (جرمی رنر) فرماندهی گروه کوچکی را بر عهده دارد که وظیفهی اصلیشان خنثی کردن بمبهای گروهکهای تروریستی در عراق است. ویلیام در انجام این کار به اندازهای از خودش جسارت نشان میدهد که دوستانش از این میزان از کله شقی وحشت میکنند اما این همهی ماجرا نیست و هدف او به مفاهیم شعاری جنگ هیچ ربطی ندارد.
هرچند مهلکه گریزی به گذشتهی ویلیام نمیزند اما در خلال رفتارهای او میتوان علائم شدید PTSD را مشاهده کرد؛ او در ارتباط با همسر و فرزندانش دچار مشکل است و با این که از بهترین سربازان ارتش آمریکا در خنثیسازی به شمار میرود اما عدم تعادل را به سادگی میتوان در رفتارش دید. خنثیسازی بمب از جایی به بعد نه یک وظیفه در راستای میهنپرستی بلکه نوعی شغل و عادت است که میتواند عطش درونی او را تا اندازهای کم کند.
مهلکه اثر تامل برانگیز و تماشایی دربارهی اثرات سوء جنگ است و از معدود فیلمهای آمریکایی است که فرای مفاهیم پروپاگاندا عمل میکند و نگاه بیطرفی به مقوله جنگ دارد و به نیروهای دشمن بُعد انسانی میدهد و آنها را هم متاثر از آسیبهای جنگ معرفی میکند. مهلکه در مجموع برندهی شش جایزهی اسکار شد که از جملهی آنها میتوان به بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامهی اصلی اشاره کرد.
۴- مرد آهنی ۳ (Iron Man 3)
- سال انتشار: 2013
- کارگردان: شین بلک
- بازیگران: رابرت داونی جونیور، گوئینت پالترو، دان چیدل، گای پیرس، ربکا هال، استفانی اسزوستاک
- امتیاز IMDb فیلم: 7.۱ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 79 از ۱۰۰
اختلال اضطراب پس از سانحه به اندازهای مهم است که حتی از چشم دنیای سینمایی پرزرقوبرق مارول هم دور نمانده و تونی استارک با آن همه دبدبه و کبکبه را هم اسیر خود کرده است. مرد آهنی ۳ را میتوان از متفاوتترین فیلمهای MCU دانست که نسبت به سایر فیلمهای مارول فضای تاریکتری دارد و به جای تمرکز صرف بر صحنههای اکشن و حادثهای به روحیات و آسیبهای روانی یکی از مهمترین ابرقهرمانهایش یعنی تونی استارک یا همان مرد آهنی میپردازد.
حوادث مرد آهنی ۳ دقیقا پس از ماجراهای وحشتناک «انتقام جویان» (The Avengers) اتفاق میافتد. تونی استارک پس از دفاع از زمین مقابل حملات بیگانگان از علائم شدیدِ اختلال اضطراب پس از سانحه رنج میبرد که از جملهی آنها میتوان به حملات پانیک، کابوس و فلاش بک به گذشته اشاره کرد.
همچنین تونی به بهانهی ساخت لباس بهتری برای مرد آهنی، زمان زیادی را به تنهایی صرف میکند که میل به انزواطلبی و گوشهگیری از جمع که از علائم اصلی PTSD است را نشان میدهد. این انزواطلبی در روابط عاطفی با معشوقهاش هم مشکلات متعددی ایجاد کرده است. حالا با وجود همهی این مشکلات روحی ریزودرشت، مجبور میشود وارد ماجراجویی تازهای شود که یک سرش به تروریست مخوفی به نام ماندارین (بن کینگزلی) ختم میشود.
۵- یک جنگ خصوصی (A Private War)
- سال انتشار: 2018
- کارگردان: متیو هاینمان
- بازیگران: رزمند پایک، جیمی درنان، تام هولندر و استنلی توچی
- امتیاز IMDb فیلم: 6.۸ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 88 از ۱۰۰
یک جنگ خصوصی بر اساس داستانی واقعی ساخته شده است و روزهای پایانی زندگی خبرنگار جنگی ماری کلوین و حوادثی که به مرگ او ختم شد را به تصویر میکشد. کلوین (رزمند پایک) خبرنگاری که به تهیهی گزارشهای درجه یک در شرایط سخت جنگی معروف بود در کشورهای زیادی فعالیت کرد. او هم زمان با آغاز ناآرامیهای سوریه برای تهیهی گزارش به این کشور میرود.
ماری کلوین به عنوان شخصیتی تاثیرگذار شناخته میشود که موفق شد بخشی از حقایق تلخ و تصاویر سیاه جنگ را به جهانیان نشان دهد اما او هم از PTSD رنج میبرد و به دلیل این که شاهد عینی بسیاری از جنایات جنگی بود با مشکلات روحی زیادی دست و پنجه نرم میکرد که از جملهی آنها میتوان به بیپروایی بیش از حد در تهیهی گزارش اشاره کرد؛ گویی کلوین چیز دیگری برای از دست دادن، ندارد و زندگی معنی و مفهوم رایجش را برای او از دست داده.
جالب است بدانید شارلیز ترون از تهیهکنندگان یک جنگ خصوصی است که خودش هم از PTSD رنج میبرد و در مصاحبههای مختلف به مبارزه با این اختلال اشاره کرده است.
۶- اتاق (Room)
- سال انتشار: 2018
- کارگردان: لنی آبراهامسون
- بازیگران: بری لارسون، جیکوب ترمبلی، جوآن آلن و ویلیام اچ میسی
- امتیاز IMDb فیلم: 8.۱ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 93 از ۱۰۰
اتاق اقتباس آزادی از ماجرای واقعی تکاندهندهای است که سال ۲۰۰۸ در اتریش اتفاق افتاد و افکار عمومی را جریحهدار کرد. جوی (بری لارسون) زن جوانی است که از روی خیرخواهی برای کمک به سگی بیمار به خانهی مرد ناشناسی میرود؛ فارغ از این که با یک دیوانهی تمامعیار سر و کار دارد. مرد او را به مدت هفت سال در آلونکی اسیر میکند و مورد سوءاستفادهی جنسی قرار میدهد.
او حالا صاحب یک پسربچهی پنجساله است که به جز اتاق کوچکی که در آن زندانی است چیز دیگری از دنیا نمیداند. جوی علاوه بر این که خودش از مشکلات روانی متعدد و علائم شدید PTSD رنج میبرد، تلاش میکند دنیای دوستداشتنی را برای پسرش ترسیم و از آسیبهای روحی احتمالی در او جلوگیری کند.
بری لارسون بازی به شدت تاثیرگذاری دارد و موفق شده بخشی از مشکلات روانی یک قربانی تجاوز جنسی که به مدت طولانی از جامعه منزوی بوده را به خوبی نشان دهد. او که به خاطر ایفای نقش جوی برندهی جایزهی اسکار بهترین بازیگر نقش اول زن هم شد، پیش از آغاز فیلمبرداری با یک متخصص تروما مشورت کرد تا بتواند از پس ریزهکاریهای نقش برآید.
۷- برادران (brothers)
- سال انتشار: 2009
- کارگردان: جیم شریدان
- بازیگران: جیک جیلنهال، ناتالی پورتمن، نوید نگهبان، توبی مگوایر
- امتیاز IMDb فیلم: 7.۱ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 64 از ۱۰۰
برادران هم فیلم آمریکایی دیگری دربارهی عوارض جنگ است و بر تغییرات مهلک زندگی کهنه سربازان تمرکز ویژهای دارد. ماجرا دربارهی افسر خانوادهدوست و مهربانی به نام سام (توبی مگوایر) است که همسر و فرزندش را به برادرش تامی (جیک جیلنهال) میسپارد و به اجبار برای جنگ راهی افغانستان میشود اما چند سال به اسارت شبهنظامیان درمیآید. زندگی خانوادهی سام که در این مدت فکر میکردند او را از دست دادند، کاملا تغییر کرده و حالا با بازگشت او شرایط عجیب و بغرنجی را تجربه میکنند.
توبی مگوایر که بیشتر او را با ایفای نقش مرد عنکبوتی میشناسیم در برادران یکی از بهترین نقشآفرینیهای کارنامه ی هنری اش را ارائه میدهد و بازی به شدت متقاعدکنندهای در نقش کهنه سربازی دارد که با علائم شدید PTSD دست و پنجه نرم میکند و باید با تغییراتی که پس از سالها در خانواده و محیط اطرافش به وجود آمده، کنار بیاید. سکانس درگیری او با همسرش را میتوان از تاثیرگذارترین لحظات فیلم دانست که عمق درد و رنج شخصیت سام را به بیننده نشان میدهد.
در مجموع اگر از بعضی مفاهیم شعاری برادران چشمپوشی کنیم، اشاره به PTSD به عنوان یکی از مشکلات روحی کهنه سربازان و بازیهای متقاعدکننده، آن را به اثری تماشایی تبدیل کرده است.
۸- مزایای گوشهگیر بودن (The Perks of Being a Wallflower)
- سال انتشار: 2012
- کارگردان: استیون شباسکی
- بازیگران: لوگان لرمن، اما واتسون، ازرا میلر، نینا دوبرو، پل راد، می ویتمن، کیت والش
- امتیاز IMDb فیلم: 7.۹ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 85 از ۱۰۰
مزایای گوشهگیر بودن با اقتباس از رمانی به همین نام اثر استیون شباسکی ساخته شده و از قضا اقتباسیتر و تمیز و تماشایی هم از آب درآمده. فیلم به آسیبپذیری انسانها در سنین نوجوانی میپردازد و ریشهی بسیاری از مشکلات را در حوادثی که در کودکی تجربه کردند و شاید به خاطر ندارد، پیدا میکند.
چارلی (لوگان لرمن) پسر نوجوانی است که پس از مرگ غمانگیز خالهاش در یک تصادف رانندگی به افسردگی شدید دچار شده و مدتی در بیمارستان روانی بستری میشود. او از علائم شدید PTSD رنج میبرد که از جملهی آنها میتوان به کابوسهای مدام و گوشهگیری افراطی اشاره کرد. چارلی با همهی این مشکلات به سال اول دبیرستان وارد میشود اما از آنجایی که به شدت منزوی است قادر به ارتباط با محیط تازه نیست و از قلدرهای مدرسه آزار میبیند. تا این که با دو نوجوان دیگر به نام های سم (اما واتسون) و برادر ناتنیاش پاتریک (ازرا میلر) آشنا میشود و زندگی یکنواختش کمکم تغییر میکند.
مزایای گوشهگیر بودن فرای حادثهی تصادف، ریشهی علائم اختلال اضطرابی را در کودکی چارلی بررسی میکند و جنبههای شوکه کنندهای از زندگی او را به مخاطب نشان میدهد.
۹- من تونیا هستم (I, Tonya)
- سال انتشار: 2017
- کارگردان: کریگ گیلسپی
- بازیگران: مارگو رابی، سباستین استن، جولیان نیکلسون، بابی کاناوله، آلیسون جانی
- امتیاز IMDb فیلم: 7.۵ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 90 از ۱۰۰
من تونیا هستم بیوگرافی تماشایی دربارهی ماجرای زندگی عجیب و غیب اسکیتباز معروف تونیا هاردینگ (با بازی مارگو رابی) است که در دوران ورزش حرفهایاش یک صعود و سقوط ناگهانی را تجربه کرد. توضیح بیشتر دربارهی داستان فیلم میتواند از جذابیتهای آن کم کند؛ بنابراین به همین حد اکتفا میکنیم.
شاید PTSD موضوع اصلی من تونیا هستم، نباشد اما بسیاری از علائم این اختلال در شخصیت تونیا مشهود است و مخاطب متوجه میشود که از سلسله ضربههای روحی رنج میبرد که بدون شک ریشه در کودکیاش دارند. عملکرد مارگو رابی در این فیلم تحسینبرانگیز است و نامزدی جوایز اسکار و گلدن گلوب بهترین بازیگر نقش اول زن را برای او به ارمغان آورد.
۱۰- چری (Cherry)
- سال انتشار: 2021
- کارگردان: برادران روسو
- بازیگران: تام هالند، جک رینور، مایکل ریسپولی، سییرا براوو
- امتیاز IMDb فیلم: 6.۶ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز فیلم: 37 از ۱۰۰
برادران روسو را بیشتر به عنوان کارگردان تعدادی از پرطرفدارترین فیلمهای دنیای سینمایی مارول و صد البته نویسنده و تهیهکنندهی فیلم پرفروش «استخراج» (Extraction) میشناسیم اما او تصمیم گرفت فیلمی با محوریت عواقب جنگ را به کارنامهاش اضافه کند که از قضا از یک ماجرای واقعی اقتباس شده است.
البته نتیجه به مذاق منتقدان و مخاطبان خوش نیامد ولی قرار گرفتنش در این فهرست به دلیل پرداختن به مفهوم اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD)،خالی از لطف نیست.
نیکو واکر (تام هالند) پزشکی است که به عنوان امدادگر ارتش ایالاتمتحدهی آمریکا به عراق اعزام میشود. او پس از بازگشت از جنگ برای تسکین رنجهای روحیاش به الکل و مواد مخدر پناه میبرد. اعتیاد او به اندازهای میشود که برای تامین هزینهها به فکر سرقت از بانک میافتد.
در هر صورت علیرغم همهی انتقادات وارد به کلیشههای فیلم، تماشای تام هالند در نقشی غیر از مرد عنکبوتی دنیای سینمایی مارول خالی از لطف نیست.
منبع: ororecovery
کسایی که برکینگ بد را دیده اند قطعا بعد از خواندن توضیحات این بیماری یاد جسی افتادند